Φιλοσοφία Τάξη Β' "Λόγος και Λογική" Εκτύπωση
Εκπαιδευτικό Υλικό - Θεωρητικές-Κοινωνικές-Οικονομικές επιστήμες (Β΄)
Συντάχθηκε απο τον/την Ιωάννα Ρωμανού   
Δευτέρα, 03 Νοέμβριος 2014 16:23

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ:  ΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

 

1. Λόγος και Λογική

                                 ?ν ?ρχ? ?ν ? Λόγος          

Διδακτικοί στόχοι

 

Να ασκηθούμε στην εύρεση της  πολυσημίας, στη «χαρτογράφηση» του εννοιολογικού εύρους της λέξης λόγος και στον εντοπισμό έγκυρων επιχειρημάτων, αλλά και αληθοφανών  (σοφισμάτων).

Να κατανοήσουμε τη σπουδαιότητα της μελέτης των αρχών και των κανόνων λειτουργίας της σκέψης, η οποία συνδέεται άμεσα με τη γλώσσα ως πολιτισμική κατάκτηση, αλλά και με την ανάπτυξη της επιστήμης.

 Να μελετήσουμε το αντικείμενο του επιστημονικού κλάδου της λογικής γενικά και ειδικά της αριστοτελικής λογικής.

arist
Ο Αριστοτέλης

 

 

Προσεγγίζοντας την ενότητα

 

Ο λόγος κατά τον Ηράκλειτο, είναι η οντολογική αρχή που διέπει τον κόσμο και την ανθρώπινη σκέψη.

«...όλα συμβαίνουν σύμφωνα με αυτόν τον Λόγο» (απόσ.1,2-4)

«Γι? αυτό είναι αναγκαίο να ακολουθούμε το κοινό, αλλά, παρ? όλο που ο Λόγος είναι κοινός, οι πολλοί ζουν σαν να είχαν ο καθένας έναν ατομικό τρόπο κατανόησης της πραγματικότητας».              (απόσ.2)

 

1. Να δώσετε τη σημασία της λέξης λόγος στις ακόλουθες προτάσεις:

   1. Ο Θουκυδίδειος λόγος διακρίνεται για την πυκνότητά του.

   2. Θα δώσει λόγο για τις πράξεις του.

   3.  Ο ομιλητής καθήλωσε το ακροατήριο μ? έναν συναρπαστικό λόγο.

   4. Ο μαθητής απουσίασε για σοβαρούς οικογενειακούς λόγους.

   5. Οι ένορκοι προβληματίστηκαν από το λόγο του συνηγόρου υπεράσπισης.

   6. Το αποτέλεσμα της σύγκρισης δύο μεγεθών που εκφράζεται ως κλάσμα ονομάζεται λόγος.

   7. Το πέρασμα από το μύθο στο λόγο  συντελέστηκε κατά τον 7ο αι. από τους προσωκρατικούς    φιλοσόφους.

Αναζητώντας τις σημασία της λέξης  λόγος σ? ένα λεξικό  διαπιστώνουμε ότι επιδέχεται πολλές ερμηνείες. Σημαίνει την ομιλία, τη λαλιά , τη συζήτηση, την αγόρευση, τη διήγηση, την ιστορία σε αντίθεση με το μύθο, τη δύναμη της διάνοιας, το δικαίωμα του λόγου, το κήρυγμα, τη διάδοση, τη συμβουλή, τη βεβαίωση, την υπόσχεση. Ακόμη, τη λογική,  τη λογοδοσία, τη δικαιολογία, την αιτία, το σκοπό, την αναλογία στα μαθηματικά. Χρησιμοποιούμε ακόμη αρχαιοπρεπείς  εκφράσεις όπως: ?ν ?νί λόγ? ή μ? ένα λόγο= με μια λέξη, συνοπτικά, ? περί ο? ? λόγος ή ? ?ν λόγ?= αυτός για τον οποίο γίνεται συζήτηση ή προαναφέρθηκε, παρά πάντα λόγον = αδικαιολόγητα, κατά λόγον= σύμφωνα με τη λογική, ?π? ουδενί λόγ?= καθόλου, λόγω= εξαιτίας, στη γενική πτώση με άρθρο ή χωρίς άρθρο και γενική της προσωπικής αντωνυμίας π.χ. του λόγου σου με ζήτησες =εσύ με ζήτησες.

Ας έχουμε υπόψην ότι η σκέψη αναδύεται μαζί με τη μορφή που την εκφράζει και μέσα απ? αυτήν. Κάθε μορφή εύστοχης γλωσσικής επικοινωνίας, με την οποία εξωτερικεύεται μια λογικά δομημένη και νοηματικά πλήρης σκέψη, χαρακτηρίζεται ως λόγος.

                                                                                                   Από το βιβλίο του καθηγητή

2. Πως ορίζεται το επίθετο λογικός και η λογική; Ποια η σχέση της με την ανθρώπινη σκέψη;

Ορισμός Λογικής: Λογική είναι ο κλάδος της φιλοσοφίας που ερευνά τους κανόνες με βάση τους οποίους πρέπει να κινηθεί η σκέψη, ώστε να τηρεί τις θεμελιώδεις αρχές της και να καταλήγει σε συμπεράσματα χωρίς άλματα, κενά και αντιφάσεις. Η λογική σήμερα έχει τυποποιηθεί και μελετάται με μαθηματικές μεθόδους.

3. Από ποιους παράγοντες εξαρτάται η ορθότητα των σκέψεων μας;

4. Ποιος θεωρείται και γιατί θεμελιωτής της Λογικής;

Οι αρχές του Ορθού Λόγου «Λογική» Παπανούτσου  σ.191-197

Τρεις είναι οι βασικές αρχές του Ορθού Λόγου:

Η αρχή της ταυτότητας

Κάθε πλάσμα του νου, της έλλογης σκέψης προϊόν, είναι παντού και πάντοτε ίδιο με τον εαυτό του.

Η αρχή της μη αντίφασης

 Μια έννοια δεν μπορεί να είναι (ταυτόχρονα και στις ίδιες σχέσεις) αντιφατική προς τον εαυτό της.

Η αρχή του επαρκούς λόγου

Για κάθε απόφανση ζητείται και δίνεται ο λόγος ο επαρκής να δείξει και να στηρίξει την αλήθειά της.

Σε κάθε άλλη περίπτωση οι κρίσεις μας είναι αυθαίρετες και μεις παράλογοι. Η αρχή του επαρκούς λόγου υποδηλώνει και μιαν πιο πρωταρχική παραδοχή του λογικά σκεπτόμενου ανθρώπου: ότι το σύμπαν του στοχασμού δεν αναρχείται, αλλά απεναντίας παρουσιάζει μιαν αυστηρή εσωτερική τάξη και αλληλουχία των στοιχείων του. Το ένα συναρτάται με το άλλο (στηρίζεται στο άλλο, ακολουθεί το άλλο) κατά τη σχέση του λόγου και της ακολουθίας. Η συνάρτηση αυτή αποτελεί την εγγύηση της αλήθειάς του.

 

 

 

Θέματα για συζήτηση

 

1. Ποιες σημασίες μπορεί να έχει ο Λόγος στο απόσπασμά μας; Να αιτιολογήσετε την υπογραμμισμένη θέση του συγγραφέα. Ποιες είναι οι συνέπειες της απουσίας του Λόγου στον προσωπικό και συλλογικό μας βίο;

«Το μόνο ιλαρό μέσα στη ζωή του παντός είναι ο Λόγος.

Έξω από το Λόγο γίνεται το παν τραγικό. Έξω από το Λόγο το παν  ζει κάτω από τον ίσκιο του θανάτου.  Χωρίς την παρουσία του Λόγου ο πόνος και η κακότητα του κόσμου θα μένανε χωρίς εξήγηση. Γιατί ο κόσμος, παρ? όλες τις αθλιότητές του, έγινε για να ενσαρκωθεί ο Λόγος.

Γι? αυτό, μονάχα εκείνοι, που δεν απαρνήθηκαν το Λόγο, μπορεί και να μην απελπίζονται. Και της φύσεως ακόμη η τραγικότητα γίνεται ωραία, μόνο και μόνο διότι εγκλείει την εντελέχεια του Λόγου».

                            Αφορισμοί και διαλογισμοί   Κων. Τσάτσου, Βιβλιοπωλείον της Εστίας 1970

Εντελέχεια: Πρόκειται  για  αριστοτελικό όρο που σχετίζεται με τη φυσική διαδικασία δημιουργίας κι εξέλιξης των όντων: ένα ον αποκτά εντελέχεια, όταν η άμορφη ύλη μεταβαίνει από την περιοχή της δυνατότητας (όταν χαρακτηρίζεται δυνάμει ον, π.χ. ο ογκόλιθος του μαρμάρου που έχει τη δυνατότητα να γίνει άγαλμα, κίονας, πλάκα κ.λπ.) στην περιοχή της πραγματικότητας (οπότε χαρακτηρίζεται ενεργεία όν, π.χ. γίνεται άγαλμα, κίονας, πλάκα κ.λπ.), στην οποία εντάσσεται χάρη στη μορφή που απέκτησε από το δημιουργό της κι ολοκληρώνεται εκπληρώνοντας το τέλος, το σκοπό της ύπαρξής του, επιτυγχάνοντας την αυτοπραγμάτωσή του.

                                                                                                                  Πηγή: Βικιλεξικό

2. Να εντοπίσετε τη σχέση σκέψης και λόγου στο απόσπασμα και τα διαφορετικά αντικείμενα της Λογικής και της Γλωσσικής επιστήμης.

«Ό,τι περισσότερο από κάθε άλλο γνώρισμα χαρακτηρίζει τον άνθρωπο και τον ξεχωρίζει από τα άλλα όντα μέσα στο ζωϊκό βασίλειο είναι ο λόγος.
Λόγος (όρος της αρχαίας Ελληνικής που έγινε σήμερα διεθνής) σημαίνει και τη σκέψη την ίδια και την έκφρασή της με τη γλώσσα. Ορθά? γιατί δεν είναι δυνατόν να υπάρξει το ένα χωρίς το άλλο: σκεπτόμαστε με λέξεις (έστω κι αν δεν τις προφέρομε), και οι λέξεις έχουν νόημα, δηλαδή είναι προϊόντα και φορείς σκέψεων.
Επομένως, όπως και να χαρακτηρίσουμε τον άνθρωπο: ?ζώο που σκέπτεται?  ή ?ζώο που μιλεί?, λέγομε το ίδιο πράγμα. Όσοι το είπαν ?ον προικισμένο με λόγο (λογικόν), εννοούσαν και τα δύο. Σκέπτεται και μιλεί? αφού μιλεί σκέπτεται.
Η Λογική εξετάζει τη μιαν όψη του φαινομένου:  τη σκέψη, τους τύπους, τους κανόνες, τις αρχές της. Η Γλωσσική Επιστήμη την άλλη: τη γλώσσα, τα στοιχεία του λόγου και τη δομή τους, τη γραμματική και τη σύνταξη. Πάντοτε όμως  εξετάζεται η μία όψη σε συνάρτηση με την άλλη. Η Λογική διερευνά τη σκέψη σε συνάρτηση με τη γλωσσική της έκφραση? η Γλωσσική τη γλώσσα σε συνάρτηση με τη σκέψη που εκφράζει. Οι δύο επιστήμες συνεργάζονται στενά».

  Η Λογική και η Γλωσσική Επιστήμη, σ.17, Λογική Παπανούτσου, Εκδ. Δωδώνη,1974

3. Να εξετάσετε την εγκυρότητα των συλλογισμών και να τους χαρακτηρίσετε:

Οι άνθρωποι του πεζοδρομίου είναι στοιχεία επικίνδυνα για τη δημόσια τάξη. Ο πρωινός εφημεριδοπώλης βρίσκεται πάντοτε στο πεζοδρόμιο. Άρα ο πρωινός εφημεριδοπώλης είναι στοιχείο επικίνδυνο για τη δημόσια τάξη.

Οι μαθητές που απέτυχαν στις εξετάσεις είναι κακοί και πρέπει να απορριφθούν. Ο μαθητής χ , ευγενής στους τρόπους και τακτικός στα μαθήματά του, δεν είναι καθόλου κακός. Άρα ο μαθητής χ δεν πρέπει να απορριφθεί.

Οι πεζοί δεν χρησιμοποιούν αυτοκίνητο. Οι ποιητές δεν είναι ποτέ πεζοί. Άρα οι ποιητές δεν χρησιμοποιούν ποτέ αυτοκίνητο.

Ο αρχαίος Επιμενίδης ήταν Κρητικός και λέγεται ότι είναι δικό του το απόφθεγμα Π?ς Κρής ψεύστης, που έδωσε την αφορμή και την ύλη σ?ένα πολύκροτο σόφισμα: «Εάν αληθεύει το απόφθεγμα, ο Επιμενίδης ως Κρητικός λέγει ψέματα. Και τότε ο λόγος του είναι ψευδής, οπότε αληθεύει το αντίθετο: Οι Κρητικοί δεν είναι ψεύτες. Εάν όμως οι Κρητικοί δεν είναι ψεύτες, κι ο Επιμενίδης ως Κρητικός δεν λέγει ψέματα. Και τότε ο λόγος του Π?ς Κρής ψεύστης είναι αληθής. Εάν όμως αληθεύει το απόφθεγμα τούτο κ.ο.κ. επ?άπειρον.

Τα παραδείγματα είναι παρμένα από τη «Λογική» του Παπανούτσου

http://www.biblionet.gr

scroll back to top
Τελευταία Ενημέρωση στις Τρίτη, 04 Νοέμβριος 2014 19:36
 


Writing