Ξενοφώντος «Ελληνικά» Βιβλίο 2. Κεφ. 4. § 43

Η στερέωση της δημοκρατίας

Διδακτικοί στόχοι

Να κατανοήσουμε ότι ο ομαλός πολιτικός βίος εξασφαλίζεται μόνο στη δημοκρατία, όταν οι πολίτες ομονοούν.

Λεξιλόγιο Γραμματικές και συντακτικές παρατηρήσεις

καταστησάμενοι: μτχ. Αορ.  ονομ. πληθ, αρσεν. γέν. του ρ. καθίσταμαι (=τοποθετούμαι, διορίζομαι), καθιστάμην, καταστήσομαι & κατασταθήσομαι, κατεστησάμην & κατέστην & κατεστάθην, καθέστηκα, καθεστήκειν & καθειστήκειν

μισθο?σθαι: απαρ. Ενεστ. του ρ. μισθόομαι ?ο?μαι, ?μισθούμην, μισθώσομαι, ?μισθωσάμην & ?μισθώθην, μεμίσθωμαι, ?μεμισθώμην

πανδημεί: τροπικό επίρρημα από το επίθετο πάνδημος

ε?σπέμψαντες: μτχ. Αορ.  ονομ. πληθ, αρσεν. γέν. του ρ. ε?σπέμπω=στέλνω

συναλλαγ?ναι: απαρ. Παθ. Αορ. του ρ. συναλλάττ(σσ)ομαι, συνηλλαττόμην, συναλλάξομαι, συναλλαχθήσομαι, συναλλαγήσομαι, συνηλλαξάμην, συνηλλάχθην, συνηλλάγην, συνήλλαγμαι, συνηλλάγμην

?μόσαντες: μτχ. Αορ.  ονομ. πληθ, αρσεν. γέν. του ρ. ?μνυμι

? μήν(=αλήθεια):βεβαιωτικό μόριο που εισάγει εκφράσεις που δηλώνουν όρκο.

μνησικακήσειν: απαρ. Μέλ. του ρ. μνησικακέω ??

?μμένει: γ΄εν. Ενεστ. Οριστ. του ρ. ?μμένω, ?νέμενον, ?μμεν?, ?νέμεινα, ?μμεμένηκα, ?νεμεμενήκειν

Ανάγλυφο πολεμιστή Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Λίγα πρόσθετα σχόλια στα σχόλια του βιβλίου

Ο Ξενοφών κλείνει το δεύτερο βιβλίο  των «Ελληνικών» αποδίδοντας συνοπτικά το ήθος της αποκαταστημένης δημοκρατίας, που προβάλλεται ως το κατεξοχήν πολίτευμα της συμφιλίωσης και της άρσης των αντιθέσεων, παρά την έντονη ροπή των Ελλήνων σ? αυτές. Ενδεικτική αυτής της τάσης  είναι  η παρουσία των αντιθετικών συνδέσμων μέν- δέ, που εκφράζουν τις αντίρροπες διαθέσεις. Για το λόγο αυτό, παρατίθεται ένα απόσπασμα από την ομιλία ενός Γάλλου ακαδημαϊκού σ? ένα σεμινάριο για τη διδασκαλία των κλασσικών γλωσσών στην Εκπαίδευση, που έγινε το Μάιο του 1974 στις Σέβρες.

«Μέν- δέ: είναι η αφετηρία της επιστημονικής και φιλοσοφικής σκέψης του ανθρώπου, διαλεκτική του υπέρ και του κατά. Είναι ο τρόπος που έχει το πνεύμα να βρίσκεται σε αντίθεση με τον εαυτό του για να πηγαίνει μπροστά.

Είναι η μέθοδος του δικηγόρου, αλλά επίσης, εκείνη του φιλοσόφου, του επιστήμονα που συνέχεια αμφισβητεί ένα μέν για ένα δέ που, με τη σειρά του, θα το θέσει πάλι

«υπό αμφισβήτησιν».

Μέν- δέ: είναι η θέση και η αντίθεση, η βάση της διδασκαλίας των σοφιστών που ήταν τόσο γόνιμη, γιατί αυτή η διδασκαλία είναι ακριβώς το θεμέλιο της σκέψης του Θουκυδίδη πάνω στην ιστορία.

Μέν- δέ: είναι ο διάλογος μεταξύ των ανθρώπων, είναι επίσης η εικόνα της σχετικότητας των ανθρωπίνων κρίσεων.

Μέν- δέ: είναι η εικόνα των αντίρροπων δυνάμεων, μέσα μας και έξω από μας, των αντιθέσεων που μας χωρίζουν και αυτών που πρέπει να ξεπεράσουμε.

Μέν- δέ: είναι η αντίθεση μεταξύ του λογικού και του αλόγου.

Μέν- δέ: είναι τέλος το σύμβολο της αμφισβήτησης όλων των ανθρώπινων πραγμάτων και ενεργειών?».

                                                  Μετάφραση Αν. Στέφου  Από το βιβλίο του καθηγητή

Ερωτήσεις κατανόησης

1. Πως εξασφάλισαν ομαλή πολιτική ζωή οι Αθηναίοι δημοκρατικοί πολίτες;  Με ποια έκφραση δηλώνεται ο τρόπος που πολιτεύτηκαν;

2. Πως αντέδρασαν οι δημοκρατικοί όταν έμαθαν ότι οι ολιγαρχικοί της Ελευσίνας  συγκεντρώνουν μισθοφόρους και μάλιστα ξένους;

3. Πως θα χαρακτηρίζατε τη στάση των δημοκρατικών απέναντι στην ηγεσία των ολιγαρχικών και τους ολιγαρχικούς; Προσέξτε τον τρόπο σύνδεσης των όρων μέσα στην περίοδο. Πως εξηγείτε εσείς αυτήν τη στάση;

4. Μετά το πέρας της αναμέτρησης  δόθηκαν οι όρκοι της συμφιλίωσης με την υπόσχεση ότι δεν θα μνησικακήσουν οι πολίτες. Τι ακριβώς σημαίνει το ρ. μνησικακ?; Ήταν αναγκαία αυτή η δέσμευση;

5. Σε ποιους λόγους αποδίδετε εσείς την κατάληξη αυτήν της αναμέτρησης;

6. Να  υπογραμμίσετε τη σωστή σημασία της φράσης: ? δ?μος ?μμένει το?ς ?ρκοις

α.  Οι δημοκρατικοί επιμένουν για τους όρκους

β. Οι  δημοκρατικοί  έχουν εμμονές με τους όρκους

γ. Οι  δημοκρατικοί  μένουν πιστοί στους όρκους

δ. Οι  δημοκρατικοί  παραδέχονται μόνο τους όρκους

7. Πως εξηγείτε τη χρήση παρελθοντικών χρόνων στην πρώτη μεγάλη περίοδο της ενότητας και τη χρήση του Ενεστώτα στην καταληκτική περίοδο;

8. Ποιες φράσεις, κατά τη γνώμη σας, αποτυπώνουν το ήθος της αποκαταστημένης δημοκρατίας;

Ασκήσεις Γραμματικής

1. Να αντικαταστήσετε χρονικά τους μετοχικούς τύπους:

2. Να δώσετε τις πλάγιες πτώσεις των ουσιαστικών και στους δύο αριθμούς: ?ρχάς, στρατηγούς

Ασκήσεις Συντακτικού

1. Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τους όρους που σας δίνονται:

?ρχάς: είναι  ??????  στη μτχ. καταστησάμενοι

?στέρ?: είναι  ?????..   ???????. στη δοτ. χρόν?

τούς ?λευσ?νι: είναι ??????.. στο απαρ. μισθο?σθαι

ε?ς λόγους: είναι  ?????  ?????  ?.  ????? από τη μτχ. ?λθόντας

συναλλαγ?ναι: είναι  ????.   απαρέμφατο, ????.. στο ρ.?πεισαν

2. Να εντοπίσετε τα σημεία στα οποία έχουμε αντιθετική σύνδεση.

Λεξιλογικές ασκήσεις

1. Να δώσετε το νόημα της φράσης βίος και πολιτεία.

2. Να εντάξετε τα λόγια επιρρήματα που σας δίνονται στο κατάλληλο γλωσσικό περιβάλλον και να βρείτε με ποια λέξη του κειμένου συνδέονται ( συστάδην,  αμισθί, πανστρατιά, πανδημεί, λογάδην).

α. Πολλοί εκπαιδευτικοί προσφέρουν  ?????.. τις υπηρεσίες τους στις Φυλακές Ανηλίκων της χώρας μας.

β. Έγραψε ο Έκτωρ Κακναβάτος, που έφυγε στις 26-2-2014, για την ποίηση του Ανδρέα Εμπειρίκου: « Δεν υπάρχει στίχος, στροφή, φράση ή περίοδος στα έμμετρα ή κατά ????. κείμενα του Ανδρέα Εμπειρίκου, που ο σημερινός αναγνώστης να μην αισθάνεται τη χαρά, την απόλαυση, την αιθρία, προπαντός την αλκή που αποπνέει ο γεμάτος από πνευματική και συναισθηματική φόρα λόγος του Ανδρέα Εμπειρίκου».

γ. Στις  μάχες της αρχαιότητας οι άνδρες πολεμούσαν  εκ του ?????.., αφού χρησιμοποιούσαν αγχέμαχα όπλα.

δ. Η κηδεία του Γιώργου Σεφέρη, στις 22 Σεπτεμβρίου του 1971, στάθηκε μία ????.  διαμαρτυρία για το καθεστώς της δικτατορίας.

ε. Στον πόλεμο του 1940  ?????? οι Έλληνες απέκρουσαν την ιταλική επίθεση.

3. Να βρείτε με ποια λέξη από το πρωτότυπο συνδέονται ετυμολογικά οι λέξεις της ΝΕΓ που σας δίνονται, και να τις εντάξετε σε δικές σας φράσεις (εμπερίστατος, δημώδης,καταλλαγή, φίλτρο, μνημόνιο).