Ένα μνημείο ? μνήμη των εκτοπισθέντων Εβραίων στην πόλη μας Εκτύπωση
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ - Άρθρα Εκπαιδευτικών
Συντάχθηκε απο τον/την Ιωάννα Ρωμανού   
Κυριακή, 07 Ιούνιος 2015 16:15

Ένα μνημείο ? μνήμη  των εκτοπισθέντων Εβραίων στην πόλη μας

 

Έγινε σήμερα 07-06-2015, ως όφειλε,  η τελετή  των αποκαλυπτηρίων  του μνημείου του Ολοκαυτώματος, με κεντρικό ομιλητή τον ιστορικό  κ. Βασίλη Ριτζαλέο, που είναι αφιερωμένο στη μνήμη των 1.484 Εβραίων συμπολιτών μας, οι οποίοι βρήκαν τραγικό θάνατο στο ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης της Τρεμπλίνκα στην Πολωνία.

Μετά την είσοδο των γερμανικών στρατευμάτων στη χώρα μας τον Απρίλη του 1941, η περιοχή από τον Στρυμόνα ως τον Έβρο και τα νησιά Θάσος και Σαμοθράκη παραχωρήθηκαν στη Βουλγαρία ως αντάλλαγμα της προσχώρησής της στον Άξονα. Κατά κοινή ομολογία η βουλγαρική κατοχή στάθηκε από τις στυγνότερες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, αφού θεωρήθηκε ως ένα πρώτο στάδιο  για την οριστική προσάρτηση της περιοχής στο βουλγαρικό κράτος με το όνομα Διοίκηση του Αιγαίου  ή Belomorie. Η οριστική ανάληψη της διοίκησης έγινε από τους Βούλγαρους στις 28 Μαΐου 1941 κι έτσι ξεκίνησε η μακρά νύχτα της βουλγαρικής Κατοχής και στην πόλη μας.

Στη δίνη αυτών των γεγονότων βρέθηκαν και οι Εβραίοι  της Καβάλας, που στις αρχές  του 20ου αιώνα έφταναν τους 2000. Με προέλευση από την Ουγγαρία, από την οποία έφυγαν το 1526, όταν την κατέλαβε ο Σουλεϊμάν ο Α΄ ο Μεγαλοπρεπής, και από την Ισπανία, διωγμένοι από τον Φερδινάνδο τον Β΄ με το διάταγμα της Αλάμπρα, φτάνουν στη Βαλκανική και σκορπίζονται στη Θεσσαλονίκη, την Καβάλα και αλλού. Η κοινότητά τους αναπτύσσεται κι όταν το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα η Καβάλα γίνεται  σπουδαίο  καπνοπαραγωγικό και καπνεμπορικό κέντρο, εγκαθίστανται και άλλοι Εβραίοι αναζητώντας μια καλύτερη τύχη.   Εύποροι αστοί, καπνέμποροι και επιστήμονες, φτωχοί καπνεργάτες και τεχνίτες ενσωματώνονται στην τοπική κοινωνία και συναποτελούν την κοινότητα, η οποία στα 1885 αποκτά  Συναγωγή και  υπό την εποπτεία της Alliance Israelite Universelle λειτουργεί εβραϊκό δημοτικό σχολείο και νηπιαγωγείο ως το 1942, στο κτίριο που σήμερα στεγάζεται το Λύκειο Ελληνίδων. Το σχολείο αυτό παρείχε υψηλού επιπέδου εκπαίδευση και φοιτούσαν σε αυτό όχι μόνον τα παιδιά των Εβραίων αλλά και των μουσουλμάνων και των χριστιανών της πόλης. 

1
Το κτίριο του Λυκείου Ελληνίδων Καβάλας, σχολείο ισραηλιτικής κοινότητας ως το 1942

 

Έτσι τους βρήκε το ξέσπασμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου που έφτασε στο αποκορύφωμά του με την επικράτηση της θηριωδίας του Ναζισμού, ο οποίος αναζήτησε θύματα στις ανεπιθύμητες γι? αυτόν εθνικές και κοινωνικές ομάδες. Ακολουθώντας τις εντολές του Γ΄ Ράιχ, οι Βούλγαροι εφάρμοσαν την ίδια απάνθρωπη πολιτική του εξολεθρεμού. Αρχικά με βάση τις νομοθετικές διατάξεις «για την προστασία του Έθνους» και «περί βουλγαρικής υπηκοότητας», πήραν σκληρά μέτρα κατά των Εβραίων της επικράτειάς τους: περιορίστηκε ο αριθμός των Εβραίων που επιτρεπόταν να ασκούν το επάγγελμα του γιατρού, του δικηγόρου, του μηχανικού, καθώς και ο αριθμός των Εβραίων που μπορούσαν να φοιτήσουν στο Πανεπιστήμιο, υποχρεώθηκαν να δηλώσουν την κινητή και ακίνητη περιουσία τους στην οποία επιβλήθηκε ειδικός φόρος, δημεύτηκαν φαρμακεία, ορυχεία, εμπορικά αποθέματα, ασφαλιστήρια που ανήκαν σε Εβραίους, διαλύθηκαν οι εβραϊκές οργανώσεις, ορίστηκε ειδική άδεια για να ταξιδεύουν, απαγορεύτηκε η διέλευσή τους από τους κεντρικούς δρόμους των πόλεων, η είσοδος σε δημόσια θεάματα, η κατοχή ραδιοφώνου  και επιβλήθηκε τέλος να φορούν το κίτρινο αστέρι του Δαβίδ. Στην Καβάλα το έργο αυτό ανέλαβαν οι   Αλεξάντερ Μπέλεφ, Επίτροπος Εβραϊκών Υποθέσεων και Ιωσήφ Ποπόφ, βοηθός δημάρχου, οι οποίοι, αφού κατέγραψαν όλες τις εβραϊκές οικογένειες της πόλης, έκαναν  έφοδο με τη συνδρομή του στρατού τα ξημερώματα της 4ης Μαρτίου του 1943 αποκλείοντας τις εισόδους της πόλης και συγκέντρωσαν τον εβραϊκό πληθυσμό στις καπναποθήκες της εβραϊκής εταιρείας Commercial Company of Salonica Ltd στην οδό Βενιζέλου και από κει, τρεις μέρες μετά, τους μετέφεραν με  στρατιωτικά οχήματα στο σιδηροδρομικό σταθμό της Δράμας. Το σχέδιο περιελάμβανε τη μεταφορά τους  στην Πολωνία μέσω της Βουλγαρίας με μια προσωρινή παραμονή εκεί,  που σκοπό είχε να τους παραπλανήσει,  αφού τους έλεγαν πως πρόκειται να τους μεταφέρουν στην Παλαιστίνη από λιμάνια της Αδριατικής και της Μαύρης Θάλασσας.

2
Βουλγαρία Λιμάνι του Λομ: Ο πρώτος σταθμός στον δρόμο για το στρατόπεδο εξόντωσης στην Πολωνία.
Στην εικόνα, η οικογένεια Κοέν από την Καβάλα, που εξοντώθηκε στο στρατόπεδο της Τρεμπλίνκα.

 

Επικεφαλής όλης αυτής της επιχείρησης στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, στη διοίκηση Αιγαίου όπως την ονόμαζαν οι Βούλγαροι, ήταν ο Γιάροσλαβ Καλίτσιν. Αυτός όρισε Βούλγαρους αστυνομικούς σε συνεργασία με Γερμανούς ως συνοδούς και φρουρούς των τρένων, όπως και συνοδούς για να συνοδεύσουν τα πλοιάρια που έφυγαν από το Λομ και μέσω του Δούναβη και της Βιέννης έφτασαν στην Πολωνία.

Το σχέδιο προέβλεπε τελικά τη μεταφορά τους στο στρατόπεδο της Τρεμπλίνκα στην Πολωνία, εκεί όπου υπεύθυνος ήταν ο αυστριακής καταγωγής Φραντς Στανγκλ, ένας εργάτης που κατάφερε με την ένταξή του στο ναζιστικό κόμμα να ανελιχθεί στην ιεραρχία των αξιωμάτων, όπως ο Χίτλερ και πολλοί άλλοι, καλύπτοντας και  μεταλλάσσοντας τα σύνδρομα κατωτερότητάς του σε μια διαστροφική στάση, σύμφωνη με την απάνθρωπη και αντιεπιστημονική θεωρία περί της καθαρότητας της Αρείας φυλής που σήμανε τον αφανισμό εκατομμυρίων ανθρώπων. Είναι αυτός που έστειλε αμέσως- δυο ώρες από την άφιξή τους- τους Εβραίους της Καβάλας στο θάνατο, αφού με το πρόσχημα του λουτρού, τους οδήγησε στους θαλάμους αερίων, διοχετεύοντας μονοξείδιο του άνθρακα στο χώρο που αεροστεγώς είχε σφραγιστεί. Ο άνθρωπος αυτός, όπως και πολλοί άλλοι εγκληματίες πολέμου, ελάχιστα πλήρωσε τα εγκλήματά του, αφού, μετά από φυλάκιση δύο χρόνων, κατάφερε να διαφύγει στη Βραζιλία, για να συλληφθεί και πάλι προς το τέλος του βίου του.

3 
Μνημείο στο χώρο της Τρεμπλίνκα

 

Από τους Εβραίους της Καβάλας σώθηκαν μόνο 45 άνθρωποι που έτυχε να εργάζονται στη Βουλγαρία σε καταναγκαστικά έργα συντήρησης του σιδηροδρομικού δικτύου, επειδή ο υπεύθυνος απέκρυψε την παρουσία τους από τους ανωτέρους του. Είναι γνωστά ίσως τα ντουρντουβάκια, οι Έλληνες στρατεύσιμοι που βρέθηκαν στα τάγματα Εργασίας της Βουλγαρίας. Ανάμεσά τους κι ο Καβαλιώτης  Σαμπετάι Τσιμίνο, που η μοίρα του επεφύλαξε να αποχαιρετήσει την οικογένειά του καθώς το τρένο με τους εκτοπισμένους  Εβραίους διέσχιζε τη Βουλγαρία και άκουσε τις σπαρακτικές φωνές των δικών του που ζητούσαν βοήθεια.

 Ο Σαμπετάι Τσιμίνο γύρισε στην Καβάλα με το τέλος του πολέμου  κι έμεινε αυτός ως το θάνατό του το 2003 να φροντίζει τα μνήματα του εβραϊκού νεκροταφείου της πόλης μας. Στο χώρο αυτό υπάρχει  ένα λιτό μαρμάρινο μνημείο που τοποθετήθηκε το 1952, ως  φόρος τιμής στους συμπολίτες μας  Εβραίους που έπεσαν θύματα της ναζιστικής θηριωδίας.

 4

Σήμερα, αρκετά χρόνια μετά, και αφού προηγήθηκε πέρυσι μια ενδιαφέρουσα έκθεση στο χώρο του Αρχαιολογικού Μουσείου με τίτλο «Οι Εβραϊκές Κοινότητες κατά μήκος της Εγνατίας Οδού», ένα άλλο μνημείο του Ολοκαυτώματος στήνεται στην πόλη μας με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου και δωρεά του Καβαλιώτη Εβραίου Βίκτωρα  Βενουζίου. Το μνημείο αυτό είναι ένα σήμα που αν και αναφέρεται στο παρελθόν της πόλης, διαλέγεται με το παρόν και το μέλλον της, προσδοκώντας  να αποτελέσει αφορμή προβληματισμού και απόρριψης κάθε ρατσιστικής συμπεριφοράς, σε μια περίοδο που δυστυχώς κλονίζονται βαθιά οι ανθρωπιστικές αξίες.

 5

Άλλωστε, μια μαρτυρική πόλη σαν τη Καβάλα που γνώρισε τρεις βουλγαρικές κατοχές  (1912-1913, 1916-1919 και 1941-1944) θρηνώντας  χιλιάδες θύματα, χρωστά να στήσει τέτοια σήματα που διατρανώνουν το δικαίωμα κάθε λαού  στην ελευθερία  και το σεβασμό στην αξιοπρέπεια κάθε ανθρώπου σ? όποια φυλή κι αν ανήκει, όπου κι αν πιστεύει. Γράφει ο Γιώργος Ιωάννου στο αφήγημά του  Μες στους προσφυγικούς συνοικισμούς: «Της Γονατιστής, όταν περνάει από πάνω μου το βουβό ποτάμι των προγόνων, γονατισμένος πάνω στα καρυδόφυλλα, σκύβω βαθιά στο χώμα, για να μη βγάλουν οι ψυχές εξαιτίας μου τον παραμικρότερο παραπονιάρικο βόμβο». Παραλλάσσοντας λίγο τα λόγια του, της Γονατιστής και κάθε μέρα ας μη βγάλει καμιά ψυχή που χάθηκε σε ολοκαυτώματα και γενοκτονίες, παραπονιάρικο βόμβο, επειδή την ξεχάσαμε, κι ας μην επιτρέψουμε- λαοί και κυβερνήσεις- ποτέ πια ολοκαυτώματα.

 

Πηγές

Ξανθίππη Κοτζαγεώργη ? ΖυμάρηΗ βουλγαρική κατοχή στην ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη 1941-1944,Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, 2002

http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22768&

http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22768&

 

scroll back to top
Τελευταία Ενημέρωση στις Δευτέρα, 08 Ιούνιος 2015 06:38
 


Writing