Αφού έγινε η επιλογή των μαθητών της πρώτης λυκείου από τους καθηγητές που είχαν επιλέξει τα θέματα για τις διερευνητικές εργασίες, μια μικρή παρέα παιδιών είχε την τύχη να πάρει μέρος στο πρότζεκτ με θέμα τα χριστιανικά μνημεία του τόπου μας. Αρχικά γνωριστήκαμε μεταξύ μας με έναν πρωτότυπο τρόπο, το μπαλάκι γνωριμίας που πέρασε από όλους μας δίνοντάς μας την δυνατότητα να συστηθούμε. Έτσι δημιουργήθηκαν 4 ομάδες τα Μπλε Λαμόγια, οι Ρέμπελoι Σουλιώτες, οι Νίκη χωρίς Μανίκι, οι Νονοί της Νύστας. Στη συνέχεια ασχοληθήκαμε με τον σχεδιασμό ενός πλάνου των χριστιανικών μνημείων και τις ιδέες μας  ως προς αυτά πάνω σε μια λαδόκολλα. Έπειτα προχωρήσαμε στην αναζήτηση πληροφοριών, στην βιβλιοθήκη του σχολείου καθώς και στο διαδίκτυο, ο καθένας για την δικιά του εργασία.

Επίσης συλλέξαμε πληροφορίες κάνοντας επισκέψεις σε ναούς όπως του Αγίου Σίλα (όπου ο υπεύθυνος της ιεράς μονής Αποστόλου Σίλα πάτερ Κυριάκος μας ξενάγησε, μας μίλησε για το βίο του Αποστόλου και την ιστορία του ναού και έλυσε την κάθε απορία μας. Τέλος μας κέρασε ωραιότατα κουλουράκια και λουκουμάκια φτιαγμένα από τον ίδιον) του Αγίου Νικολάου (όπου ο αρμόδιος καθηγητής μας ξενάγησε και μας μίλησε για την ιστορία του ναού, είδαμε τα δύο παρεκκλήσια του Αγίου Δημητρίου και του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου και συλλέξαμε πληροφορίες για τον Άγιο) στη συνέχεια επισκεφθήκαμε το βήμα του Αποστόλου Παύλου (είδαμε την πέτρα στην οποία σύμφωνα με την παράδοση πάτησε ο Απόστολος των εθνών). Μέσα από τις πληροφορίες που συλλέγαμε μαθαίναμε ταυτόχρονα καινούργια πράματα για τα χριστιανικά μνημεία που μας περιτριγυρίζουν. Σε όλη της τη διάρκεια όμως η διερευνητική εργασία αποτελούσε ένα πολύ ευχάριστο μάθημα, κατά το οποίο διασκεδάζαμε εργαζόμασταν και βγαίναμε και αναμνηστικές φωτογραφίες. 

Αγία Λυδία

ΕΙΣΑΓΩΓΗ:

Οι παλιοί Χριστιανοί συνήθως βαπτίζονταν στην εξοχή κυρίως όπου υπήρχε νερό (π.Χ.  ποτάμια, λίμνες, και άλλες φυσικές πηγές).

Στην παλαιά οδό Καβάλας Δράμας συναντάμε το βαπτιστήριο της Αγίας Λυδίας της Φιλιπησίας. Εκεί διασώζεται η κρύπτη μιας εκκλησίας στην οποία η χριστιανική παράδοση τοποθετεί την  φυλακή του Αποστόλου Παύλου. Ενώ στην πραγματικότητα πρόκειται για δεξαμενή νερού των Ρωμαϊκών χρόνων.

ΤΟ ΒΑΠΤΙΣΤΗΡΙ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΛΥΔΙΑΣ:

Όλα τα βαπτιστήρια είχαν εσωτερικό και εξωτερικό μέρος. Στον εξωτερικό χώρο γίνονταν η προετοιμασία για το βάπτισμα . Το βαπτιστήρι της Αγίας Λυδίας ήταν ένα εντυπωσιακό οικοδόμημα και είχε εντυπωσιακή είσοδο. Και ήταν ένα αρχιτεκτονικό αριστούργημα. Σήμερα το έδαφος του βαπτιστηρίου καλύπτει 758 τετραγωνικά μέτρα, έχει προσβάσιμους δρόμους και στέγαση για τους επισκέπτες. Από το 1974 ολοκληρώθηκαν οι εργασίες και το έχουν επισκεφτεί  χιλιάδες επισκέπτες του Χριστιανισμού από όλο τον κόσμο. Στο φωτηστήριο, βρίσκεται μαρμάρινη κολυμβήθρα σταυροειδούς σχήματος , με βαθμίδες στην οποία τελείτε το μυστήριο της βάπτισης.

Ο ΝΑΟΣ:

Ο αρχαίος  ναός είχε αίθριο με στοές από κίονες, νάρθηκα, βαπτιστήριο και κυρίως ναό με δυο κιονοστοιχίες και τρία κλίτη. Επίσης υπήρχε και ένα τέταρτο εγκάρσιο κλίτος από την πλευρά του ιερού. Χρονολογείται γύρω στο 500 π.Χ.  και καταστράφηκε πιθανόν από σεισμό.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΛΥΔΙΑΣ:

?Όταν ο Απόστολος Παύλος κάθισε στις όχθες του ποταμού Ζυγάκτη έξω από την πόλη των Φιλίππων μαζί με τους συνοδούς του ήταν ημέρα Σάββατο του 49-50 μ.Χ. Εκεί ήταν τόπος προσευχής των Ιουδαίων γυναικών που έμεναν σε αυτή.

Η Λυδία ήταν η πρώτη Χριστιανή της Ελλάδας και της Ευρώπης. Βαπτίζεται αυτή και οι δικοί της συγγενείς και φιλοξενεί στο σπίτι της τον Απόστολο Παύλο και τους συνοδούς του.

Στο σπίτι της γίνεται  το πρώτο κέντρο των Χριστιανών των Φίλιππων .Το επάγγελμα της ήταν προσοδοφόρο αφού τα πορφυρόχροα υφάσματα  ήταν τα πιο ακριβά και τα φορούσαν ηγεμόνες ,άρχοντες και πλούσιοι.

Η Λυδία καταγόταν από τα Θυάτειρα (πόλη της περιοχής της Λυδίας στη Μ.Ασιά ) με εντολή τότε εμπορική κίνηση. Πρέπει να έμενε μόνιμα στους Φιλίππους γιατί μετά τη βάπτιση προσκαλεί τον Παύλο με τους συνοδούς του στο σπίτι της που μεταβάλλεται σε ένα είδος  Χριστιανικού κέντρου. Δεν γνωρίζουμε την οικογενειακή της κατάσταση άγαμη ή έγγαμη ο Λουκάς όμως μας επιβεβαιώνει ότι κοντά της είχε μέλη της οικογένειας και προσωπικό?.

Άγιος Σίλας 

   Η μονή του Αγίου Σίλα βρίσκεται 3 μόλις χιλιόμετρα έξω από την Καβάλα. Χτίστηκε στο σημείο όπου κατά την παράδοση κάθισαν να ξεκουραστούν ο Απόστολος  Παύλος και οι συνεργάτες του Σίλας, Τιμόθεος  και Λουκάς καθοδόν προς του Φιλίππους.

Ίδρυση:

   Η ανέγερση αυτού του μνημείου προς τιμήν του Αγίου Σίλα ξεκίνησε το 1926, αμέσως μετά την ολοκλήρωση του ναού προς τιμήν του Αγίου Παύλου,. Πολλοί Καβαλιώτες προσφέρθηκαν να βοηθήσουν στο χτίσιμο του ναού αν και δεν βοήθησαν οι οικονομικές συνθήκες με την κρίση του 1933. Έτσι, σε πρώτη φάση αποφασίστηκε να  χτιστεί ένας πρόχειρος εξοχικός ναός. Τα πρώτα θεμέλια μπήκαν το 1937 και ακολούθησε πανηγύρι στον αγιασμό. Δυστυχώς, τρία χρόνια μετά την ολοκλήρωση ήρθαν τα «δίσεκτα» χρόνια για την πατρίδα μας. Ο πόλεμος πρώτα, η κατοχή στη συνέχεια και ο εμφύλιος που ακολούθησε είχαν σαν αποτέλεσμα να επηρεάσουν αρνητικά και τη ζωή στο εξωκκλήσι.

    Κατά την διάρκεια της Βουλγαρικής κατοχής, οι Βούλγαροι προξένησαν πολλές ζημιές στον ναό. Τότε ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος αποφάσισε το εξωκκλήσι να γίνει μοναστήρι.                Με το βασιλικό διάταγμα 26/1946 ιδρύθηκε ανδρικό μοναστήρι στο όνομα του Αγίου Σίλα. Χρειάστηκαν άλλα δέκα χρόνια όμως για να μπορέσει να υλοποιηθεί αυτή η απόφαση.

Τα Κτίσματα της Μονής:

   Το 1956 ξεκίνησε ένας παγκαβαλιώτικος «έρανος» για το μικρό μοναστήρι, όπου συγκινητική είναι η προσφορά ανωνύμων και επωνύμων δωρητών με πρωτεργάτες τους Καπνέμπορες τις πόλης. Ο καινούριος ναός χτίστηκε γύρω από το παλιό εκκλησάκι και η ζωή στο μοναστήρι ξανάρχισε. Ογδόντα πέντε περίπου χρόνια έχουν περάσει από την ημέρα των εγκαινίων της μόνης. Υπάρχουν πολλές μνημειακές επιγραφές. Πολυάριθμα ιερά μυστήρια πέραν από της Θείας Ευχαριστίας, και κυρίως γάμοι και βαφτίσεις έγιναν κάτω από τους θόλους του.

Άγιος Γρηγόριος

1.1Παιδικά χρόνια και εκπαίδευση

Ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος ή Ναζιανζηνός γεννήθηκε στα βάθη της Μικράς Ασίας, στην κωμόπολη Ναζιανζό ή Ανζιανζό της νότιας Καππαδοκίας, το 329 μ.Χ., από τον πατέρα του Γρηγόριο, που ήταν επίσκοπος στη Ναζιανζό και τη μητέρα του Νόννα, στην οποία οφείλεται η έντονη  θρησκευτική και πνευματική του οντότητα. Ο νεαρός Γρηγόριος και ο αδερφός του, Καισάριος της Ναζιανζού, τον πρώτο καιρό ήταν μαθητές του θείου τους, Αμφιλόχιου. Έκανε θρησκευτικές και φιλοσοφικές σπουδές επί σειρά ετών στην Καισάρεια, στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και στην Αθήνα. Από αυτές τις πόλεις τρεις μεγάλες φιλίες αναπτύχθηκαν, με τον Άγιο Αντώνιο, τον Άγιο Αθανάσιο και στην Αθήνα με το Βασίλειο τον Μέγα, με τον οποίο διατήρησε στενούς φιλικούς δεσμούς για το υπόλοιπο του βίου τους,  ενώ γνώρισε και τον Ιουλιανό. Στην Αθήνα, δάσκαλοι του ήταν οι γνωστοί ρήτορες Χιμέριος και Προαιρέσιος.­­­

1.2 Ιερατείο

Το 361, ο Γρηγόριος επέστρεψε στη Ναζιανζό και χειροτονήθηκε πρεσβύτερος από τον πατέρα του, ο οποίος τον ήθελε για να τον βοηθήσει να φροντίζει τους τοπικούς Χριστιανούς. Ο νεαρός Γρηγόριος, ο οποίος ήθελε να γίνει μοναχός, έφυγε από το σπίτι, συνάντησε το Βασίλειο στην Αννεσόη στον Πόντο, και έκτοτε ζούσαν ως ασκητές. Ωστόσο, ο Βασίλειος τον προέτρεψε να επιστρέψει στη πατρίδα του και να βοηθήσει τον πατέρα του, κάτι που ο Γρηγόριος έκανε τον επόμενο χρόνο. Όταν έφθασε στη Ναζιανζό, ο Γρηγόριος βρήκε τη Χριστιανική κοινότητα χωρισμένη λόγω των θεολογικών διαφορών και τον πατέρα του να κατηγορείται για συμμετοχή σε αίρεση από τους τοπικούς μοναχούς. Ο Γρηγόριος κατάφερε να ενώσει τους τοπικούς Χριστιανούς χάρη στις διπλωματικές και τις ρητορικές του ικανότητες.

Την ίδια ώρα, ο Αυτοκράτορας Ιουλιανός δήλωσε δημοσίως την εναντίωσή του κατά του Χριστιανισμού. Ως απάντηση, ο Γρηγόριος έγραψε τις «Ύβρεις» κατά του Ιουλιανού, μεταξύ του 362 και του 363. Στις «Ύβρεις» καταγράφει πως ο Χριστιανισμός θα φτάσει ψηλά, με αγάπη και υπομονή. Αυτή η διαδικασία, όπως περιέγραψε ο Γρηγόριος, είναι η δημόσια εκδήλωση της θέωσης, η οποία οδηγεί σε πνευματική ανύψωση και μυστική ένωση με τον Θεό. Ο Ιουλιανός εκδίωξε το Γρηγόριο και άλλους Χριστιανούς, το 362, αλλά πέθανε ένα χρόνο αργότερα σε εκστρατεία εναντίον των Περσών. Με τον θάνατο του Ιουλιανού, ο Γρηγόριος και οι Χριστιανοί της Ανατολής δεν ήταν κάτω από τον κίνδυνο του διωγμού, καθώς ο νέος Αυτοκράτορας, Ιοβιανός, ήταν Χριστιανός.

Ο Γρηγόριος πέρασε τα επόμενα χρόνια καταπολεμώντας τον Αρειανισμό, ο οποίος απειλούσε να διαιρέσει τη Καππαδοκία. Για τους δύο φίλους ξεκίνησε μια περίοδος κλειστής συνεργασίας, καθώς συμμετείχαν σε ένα ρητορικό διαγωνισμό της εκκλησίας της Καισαρείας, ο οποίος κατακρημνίστηκε από την άφιξη θεολόγων του Αρειανισμού. Ωστόσο ο Γρηγόριος και ο Βασίλειος αναδείχθηκαν θριαμβευτές. Αυτή η επιτυχία βεβαίωσε πως το μέλλον του Γρηγορίου και του Βασιλείου ήταν να αναλάβουν τη διοίκηση της Εκκλησίας. Ο Βασίλειος, το 370, εκλέχτηκε Επίσκοπος της Καισαρείας της Καππαδοκίας.

1.3 Επίσκοπος στη Σασίμα και στη Ναζιανζό

Ο Γρηγόριος χειροτονήθηκε Επίσκοπος της Σασίμας, το 372, από το Βασίλειο. Στα τέλη του 372, ο Γρηγόριος επέστρεψε στη Ναζιανζό για να βοηθήσει τον ετοιμοθάνατο πατέρα του στη διαχείριση της επισκοπής του. Το 374, μετά τον θάνατο των γονιών του, ο Γρηγόριος συνέχισε να διοικεί την επισκοπή της Ναζιανζού. Αφού έδωσε την περιουσία του στους φτωχούς, ο Γρηγόριος ζούσε λιτά. Από τα τέλη του 375 και για 3 χρόνια ο Γρηγόριος ζούσε στο Μοναστήρι της Σελεύκειας. Κατά το τέλος του 379, ο αδελφικός του φίλος, Μέγας Βασίλειος, πεθαίνει.

1.4 Ο Γρηγόριος στη Κωνσταντινούπολη

Ο Αυτοκράτορας Ουάλης πέθανε το 378. Ο διάδοχος του, Θεοδόσιος Α', και ήταν καλό νέο για αυτούς που θέλησαν να εκκαθαρίσουν τη Κωνσταντινούπολη από τον Αρειανισμό. Το εξόριστο κόμμα των κατοίκων της Νικαίας επέστρεψε βαθμιαία στη πόλη. Από το νεκρικό του κρεβάτι, ο Βασίλειος υπενθύμισε τις ικανότητες του Γρηγορίου και τον συνέστησε να υπερασπιστεί τη Τριαδική παράδοση στην Κωνσταντινούπολη.

Το 379, η Σύνοδος της Αντιοχείας και ο τοπικός Αρχιεπίσκοπος, Μελέτιος, ζήτησαν τον Γρηγόριο να πάει στη Κωνσταντινούπολη για να εκκαθαρίσει την πόλη από την ορθοδοξία της Νικαίας.Παρά τους δισταγμούς του, ο Γρηγόριος δέχθηκε. Η εξαδέλφη του, Θεοδοσία, του πρόσφερε μια έπαυλη για κατοικία - αμέσως ο Γρηγόριος μετέτρεψε την έπαυλη σε εκκλησία, την οποία ονόμασε «Αναστασία» («σκηνή για την ανάσταση της πίστης»). Εκεί είχε εκδώσει 5 ομιλίες για την Αγία Τριάδα.:

Οι ομιλίες του Γρηγορίου έτυχαν καλής υποδοχής και πολλοί πιστοί πήγαιναν στην «Αναστασία» για να τον ακούσουν. Φοβούμενοι τη δημοτικότητα του Γρηγορίου, οι υποστηρικτές του Αρειανισμού αποφάσισαν να επιτεθούν. Το Πάσχα του 379, οι οπαδοί προέβησαν σε βιαιοπραγίες μέσα στην εκκλησία, σκοτώνοντας έναν επίσκοπο και τραυματίζοντας τον Γρηγόριο. Όταν ξέφυγε από τον όχλο, ο Γρηγόριος προδόθηκε από ένα φίλο του, τον φιλόσοφο Μάξιμο τον Κυνικό. Ο Μάξιμος, ο οποίος είχε μυστική συμμαχία με τον Πέτρο, επίσκοπο της Αλεξανδρείας, προσπάθησε να πάρει τη θέση του Γρηγορίου και να χειροτονηθεί ο ίδιος Επίσκοπος της Κωνσταντινουπόλεως. Σοκαρισμένος, ο Γρηγόριος αποφάσισε να παραιτηθεί από τη θέση, αλλά οι πιστοί τον ανάγκασαν να μείνει και έδιωξαν τον Μάξιμο.

Στη Κωνσταντινούπολη, οι ιερείς του Αρειανισμού κατέλαβαν τις πιο σημαντικές εκκλησίες. Όταν όμως Αυτοκράτορας έγινε ο Θεοδόσιος (380), όλα πήγαν υπέρ του Γρηγορίου. Ο Αυτοκράτορας ήταν αποφασισμένος να εξαλείψει τον Αρειανισμό και έδιωξε τον Επίσκοπο Δημόφιλο, και τη θέση του έλαβε ο Γρηγόριος.

1.5 Δεύτερη Οικουμενική Σύνοδος και αποχώρηση στη Ναζιανζό

Ο Θεοδόσιος, ο οποίος θέλησε να ενώσει την αυτοκρατορία με τον Χριστιανισμό, γι' αυτό και αποφάσισε να συγκαλέσει Οικουμενική Σύνοδο για να συζητήσουν τα θέματα πίστης και πειθαρχίας. Ο Γρηγόριος συμφώνησε μαζί του, καθώς ήθελε να ενώσει την αυτοκρατορία χάρη στον Χριστιανισμό. Την άνοιξη του 381, συγκάλεσαν τη Δεύτερη Οικουμενική Σύνοδο στη Κωνσταντινούπολη, στην οποία συμμετείχαν 150 Επίσκοποι της Ανατολής. Μετά τον θάνατο του προεδεύοντος επισκόπου, Μελέτιο της Αντιοχείας, ο Γρηγόριος έγινε πρόεδρος (ηγέτης) του Συνεδρίου. Ελπίζοντας να ενώσει τη Δύση και την Ανατολή, ο Γρηγόριος πρότεινε την αναγνώριση του Παυλίνου ως Πατριάρχη της Αντιοχείας. Οι Αιγύπτιοι και οι Μακεδόνες επίσκοποι, οι οποίοι υποστήριζαν τον Μάξιμο, έφθασαν αργά στη Σύνοδο. Οι Αιγύπτιοι και οι Μακεδόνες δεν υποστήριξαν την άποψη του Γρηγορίου και θεωρούσαν πώς κέρδισε τη θέση του με νοθεία.

Ο Γρηγόριος ήταν φυσικά καταπονημένος και φοβόταν πώς θα έχανε την εμπιστοσύνη του Αυτοκράτορα και των επισκόπων. Αντί να επιμένει στη θέση του αποφάσισε να παραιτηθεί:

Σόκαρε το Συμβούλιο με την απόφαση του να παραιτηθεί και ζητούσε απεγνωσμένα από τον Αυτοκράτορα να δεχθεί τη παραίτηση του. Ο Αυτοκράτορας, συγκινημένος από την ομιλία του Γρηγορίου, τον χειροκρότησε και δέχθηκε τη παραίτηση του. Το Συμβούλιο ζήτησε από τον Γρηγόριο να παραστεί ακόμα μια φορά για την αποχαιρετιστήρια τελετή.

Επιστρέφοντας στη Καππαδοκία, ο Γρηγόριος έγινε ξανά Επίσκοπος της Ναζιανζού. Πέρασε τα επόμενα χρόνια παλεύοντας με τους αιρετικούς του Αρειανισμού και με την αρρώστια του. Άρχισε να γράφει το De Vita Sua, το αυτοβιογραφικό του ποίημα. Στα τέλη του 383, η υγεία του Γρηγόριου χειροτέρευσε και τη θέση του ανέλαβε ο Ευλάλιος. Αφού πέρασε πέντε χρόνια ειρήνης στο οικογενειακό του κτήμα, ο Γρηγόριος πέθανε στις 25 Ιανουαρίου 389.

2.1 Θεολογικά έργα

Ο Γρηγόριος είναι κυριώς γνωστός για τη συνεισφορά του στον τομέα της Πνευματολογίας, της θεολογίας σχετικά με το Άγιο Πνεύμα. Ο Γρηγόριος ήταν ο πρώτος, ο οποίος προσπάθησε να εξηγήσει, με τον τρόπο της πομπής, τις σχέσεις του Πνεύματος και της Θεότητας: «Το Άγιο Πνεύμα είναι πραγματικό Πνεύμα, το οποίο έρχεται από τον Πατέρα...» Αν και ο Γρηγόριος δεν εξήγησε τελείως την έννοια, θα διαμόρφωνε τις μετέπειτα σκέψεις για το Άγιο Πνεύμα. 

Τόνισε ότι ο Χριστός δεν έπαυσε να είναι Θεός όταν έγινε άνδρας και ότι δεν έχασε κανένα θείο χαρακτηριστικό του όταν πήρε την ανθρώπινη μορφή. Διακήρυξε επίσης την αιωνιότητα του Αγίου Πνεύματος, λέγοντας ότι οι ενέργειες του Πνεύματος ήταν κρυμμένες στη Παλαιά Διαθήκη αλλά έγιναν γνωστές μετά την Ανάληψη του Χριστού και τη Πεντηκοστή.

Σε αντίθεση με τη θεωρία του Νεο-Αρειανισμού ότι ο Υιός ήταν ανόμοιος του Πατρός και τη θεωρεία του Ημι-Αρειανισμού ότι ο Υιός ήταν ομοιούσιος του Πατρός, ο Γρηγόριος υποστήριξε το δόγμα της ομοουσίας. Οι Πατέρες της Καππαδοκίας υποστήριξαν πώς η φύση του Θεού είναι άγνωστη στον άνθρωπο - εξήγησαν την έννοια της υποστάσεως και πώς ο Χριστός ήταν η εικόνα του Θεού.

Μερικά θεολογικά έργα του Γρηγορίου υποστήριζαν, όπως και ο φίλος του Γρηγόριος Νύσσης, την αποκατάσταση, σύμφωνα με την οποία ο Θεός θα έφερνε όλα τα δημιουργήματα του σε αρμονία στο Ουράνιο Βασίλειο. Αυτό οδήγησε τους θεολόγους του 19ου αιώνα, Φίλιπ Σχάφφ και Ζ. Β. Χάνσον, να περιγράψουν τη θεολογία του Γρηγορίου καθολική. Αρκετοί σύγχρονοι θεολόγοι, όπως ο Τζόν Σάχς, δήλωσαν πώς ο Γρηγόριος έβλεπε μπροστά από την αποκατάσταση, αλλά με συντηρητικό τρόπο. Ωστόσο, δεν είναι τελείως αποδεκτό ότι ο Γρηγόριος πραγματοποίησε το δόγμα της αποκατάστασης

 2.2 Ο Ναός του Αγίου Γρηγορίου

Γύρω στά 12 χλμ έξω από τήν πόλη τής Καβάλας, βρίσκεται ένα πανέμορφο παραθαλάσσιο χωριό η Νέα Καρβάλη, και είναι δημιούργημα εδώ και ογδονταέξι χρόνων ξεριζωμένων ανθρώπων από τα βάθη τής Μικράς Ασίας, Στήν μέση τού χωριού βρίσκεται η εκκλησία τού Αγίου Γρηγορίου τού Θεολόγου.!!!! Επέλεξαν δέ νά κτίσουν τήν νέα τους εκκλησία στό κέντρο τού χωριού γιά να δίνουν ισομερώς τήν ίδια προστασία στά Ιερά λείψανα τών Αγίων Λίγα λόγια για το Γκελβερι. Ο Άγιος Γρηγόριος όπως προανέφερα γεννήθηκε και έζησε μεγάλο μέρος τού βίου του στήν περιοχή τής Καππαδοκίας . Εκεί όταν απεβίωσε στό χωριό Γκέλβερι (ή Καρβάλη ή Καρβάλλα ) χτίσθηκε πρός τιμήν του ,από μετανάστες τού Γκέλβερι , ορθόδοξη Χριστιανική εκκλησία . Το καμπαναριό τής εκκλησίας το δώρησαν κάτοικοι τής Οδησσού,και τό ξυλόγλυπτο τέμπλο της το έκανε δώρο στήν εκκλησία ο Τσάρος Νικόλαος Α. Εκεί φυλασσόταν στό χωριό Γκέλβερι από το 390 ΜΧ το Ιερό σκήνωμα τού Αγίου, μαζί και τά άγια λείψανα τού πατέρα του Γρηγορίου Μητροπολίτου Ναζιανζού , ώς το 1923-1924 . Εκείνα τα δυσοίωνα χρόνια τής Μικρασιατικής καταστροφής , πού ήταν ο σώσον εαυτόν σωθήτω , με την ανταλλαγή τών πλυθησμών , οι ξεριζωμένοι από τά πατρογονικά χώματα Γκελβεριώτες έσωσαν από τόν Ναό τους όλα τα τιμαλφή, όμορφες εικόνες , ασημένια καντήλια , και τά Άγια λείψανα τών Αγίων και τα μετέφεραν με πολύ προσοχή και ευλάβεια , με καράβι στήν νέα τους πιά πατρίδα , στήν Ελλάδα στήν περιοχή τής Καβάλας, στή Νέα Καρβάλη. Οι παλιοί λένε πώς πέρασαν μεγάλους κινδύνους στήν θάλασσα , αλλά ο προστάτης Αγιος τους τούς έσωσε !!! Νέα Καρβάλη πρός τιμήν τού Αγίου και μεγάλου Ιεράρχου χτίσθηκε εδώ πιά στήν νέα πατρίδα Ναός, ο οποίος είναι ιδίου αρχιτεκτονικού ρυθμού , όπως τού Γκέλβερι τής Μικράς Ασίας . Ο Ναός είναι αφιερωμένος στόν διαπρεπή λόγιο Γρηγόριο Θεολόγο ή Ναζιανζηνό και από το 1924 φυλάσεται εδώ το σεπτό σκήνωμα του .

 2.3 Λείψανα                                         

Μετά τον θάνατο του, ο Γρηγόριος τάφηκε στη Ναζιανζό. Τα λείψανα του μεταφέρθηκαν, το 950, στην Εκκλησία των Άγιων Αποστόλων στη Κωνσταντινούπολη. Ένα μέρος των λειψάνων ελήφθησαν από τη Κωνσταντινούπολη από τους Σταυροφόρους κατά τη διάρκεια της Δ' Σταυροφορίας, το 1204, και μεταφέρθηκαν στη Ρώμη. Στις 27 Νοεμβρίου 2004, τα λείψανα του Γρηγορίου και του Ιωάννη Χρυσόστομου επιστράφηκαν στη Κωνσταντινούπολη. 

2.4 Εορτή

Η επέτειος της μνήμης του Μεγάλου Πατρός και Ιεράρχου της Εκκλησίας, Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, αποτελεί κάθε χρόνο ένα ξεχωριστό γεγονός για τους Χριστιανούς της πόλης της Καβάλας, αλλά και της ευρύτερης περιοχής. Κάθε χρόνο, την παραμονή της εορτής, 24 Ιανουαρίου, το απόγευμα, ψάλλεται  Πανηγυρικός Εσπερινός και στη συνέχεια τελείται η καθιερωμένη Αγρυπνία. Την ημέρα της εορτής του Αγίου Γρηγορίου, 25 Ιανουαρίου, το πρωί τελείται Πολυαρχιερατική Θεία Λειτουργία και αμέσως μετά γίνεται η περιφορά του πανσέπτου σκηνώματος του Αγίου στους κεντρικούς δρόμους της Κοινότητος της Νέας Καρβάλης.

Άγιος Νικόλαος

Ο Άγιος Νικόλαος γεννήθηκε στα τέλη του 3ου αιώνα μ.Χ. στην πόλη Πάταρα της Λυκίας. Οι γονείς του, πιστοί χριστιανοί, ήταν για πολλά χρόνια άτεκνοι. Θαυμαστό ήταν το γεγονός ότι βρέφος ακόμα ο Άγιος αρνούνταν να θηλάσει, καθ? όλη τη διάρκεια της ημέρας, τις Τετάρτες και τις Παρασκευές. Από μικρό παιδί έδειξε την αρετή του και τον ζήλο του για κάθε τι που είχε σχέση με τη Χριστιανική θρησκεία. Σε σχετικά μικρή ηλικία χειροτονήθηκε πρεσβύτερος από τον θείο του και αρχιεπίσκοπο Νικόλαο. Ο βίος του ήταν αφιερωμένος στην προσευχή, στην νηστεία και στην αγρυπνία. Η μεγάλη αγάπη για το ποίμνιό του, φάνηκε όταν μετά τον θάνατο των γονιών του, μοίρασε όλη του την περιουσία στους φτωχούς. Η ελεημοσύνη και η συμπαράσταση σε κάθε αναξιοπαθούντα ήταν για τον Άγιο Νικόλαο τρόπος ζωής και ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του. Πάντα στεκόταν αρωγός όσων τον είχαν ανάγκη, προσπαθώντας ταυτόχρονα οι πράξεις του αυτές να μην γίνονται γνωστές. Ένα από τα παραδείγματα των πράξεών του αυτών, είναι όταν βοήθησε τρία νεαρά κορίτσια να παντρευτούν και έτσι να γλυτώσουν από την πορνεία στην οποία προσπαθούσε να τα ωθήσει ο πατέρας τους, πράξη την οποία έκανε έχοντας φτάσει σε απόγνωση μην έχοντας τα προς το ζην. 

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΝΑΟΥ

Ο ιερός ναός του Αγίου Νικολάου κτίστηκε περί τα μέσα του 16ο αιώνα και λειτούργησε  ως μουσουλμανικός τέμενος με το όνομα Ιμπραήμ Πασά, του Σουλτάνου Σουλεϊμάν του μεγαλοπρεπούς. Κατά την ελληνιστική περίοδο, σύμφωνα με το Γ. Μπακαλάκη, στη θέση όπου βρίσκεται σήμερα η βάση του καμπαναριού του ναού του Αγ. Νικολάου ορθώνεται ναός της θεάς Παρθένου ως το 49 ή 50 μ.Χ.,όταν έφτασε στην ασχημάτιστη παράλια της Νεαπολέως ο Απόστολος Παύλος. Κατά τους Βυζαντινούς χρόνους στην ίδια θέση ανεγείρεται ναός στη χάρη του Αγίου Παύλου. Αργότερα ο ναός μεταβλήθη σε μοναστήρι του Αγίου Λαζάρου. Κατά την τουρκοκρατία, μετά το 1381, ο ναός κατεδαφήστηκε και με τα υλικά του ορθώθηκε το Ιμπραήμ τζαμισή. Στην θέση του πιθανολογείται  ότι έφθανε η ακτογραμμή κατά την Παύλειο Περίοδο. Ήταν το κεντρικό τέμενος στην παλαιά πόλη της Καβάλας, αφού λόγο της θέσης του δέσποζε στο κέντρο της αγοράς, και αποτελούσε μέρος ενός γενικότερου συγκροτήματος με την ονομασία Ιμαρέτ, που απαρτίζονταν από ιδρύματα κοινής ωφέλειας(τζαμιά, μεντεσέδες, πτωχοκομεία, χάνια, λουτρά, καταστήματα).Από τα μέσα του 16^ου αιώνα, κατά τη πρώιμη οθωμανική περίοδο, παρουσιάζεται μία νέα πόλη με την ονομασία Καβάλα με σημαντικά έργα όπως ο ενισχυμένος εξωτερικός περίβολος των τειχών της, το υδραγωγείο ? aquaduct (οι γνωστές καμάρες) και το πρώτο μουσουλμανικό τέμενος (ο σημερινός ναός του Αγίου Νικολάου) στο χώρο του οποίου κατά την παράδοση αποβιβάσθηκε ο Απόστολος Παύλος. Στην Καβάλα επίσης σώζονται και άλλα επιβλητικά οθωμανικά αρχιτεκτονικά έργα: το Τζαμί του Ιμπραήμ Πασά, κτισμένο από τον ίδιο το 1530 έξω από τα τείχη (σημερινός ναός Αγ. Νικολάου), που είναι τμήμα του κέντρου ισλαμικών πόλεων από θρησκευτικού και κοσμικού χαρακτήρα κτήρια της Καβάλας. Η συνοικία του Ιμπραήμ Πασά εκτείνεται στον εξωτερικό περίβολο των τειχών ο οποίος και την ορίζει. Στην κεντρική αυτήν περιοχή βρίσκεται και το πρώην τζαμί, μερικά απ τα άλλα κτίσματα του βακουφιού και η μικρή τοπική αγορά. Το κυριότερο κτίσμα του βακουφιού το μεγάλο αυτό τζαμί, μνημειακής κλίμακας για τα δεδομένα της πόλης κτίζεται μέσα στο εξωτερικό περίβολο των τειχών και καταλαμβάνει το μόνο επίπεδο τμήμα της οχυρωμένης πόλης άκοντα στους κύριους  άξονες κυκλοφορίας και στις πύλες εισόδου. Στο επικλινές τμήμα της περιοχής πρέπει να ήταν αρχικά συγκεντρωμένες και λίγες εβραίικες κατοικίες.  Το Τζαμί του Ιμπραήμ Πασά,  που στα μέσα της δεκαετίας του 1920 μετατράπηκε  σε ναό του Αγίου Νικολάου, ήταν αυτό που  κατά την έκτη δεκαετία του 16^ου αιώνα, σύμφωνα με οθωμανικές πηγές, συγκέντρωνε στο χώρο του και γύρω από αυτόν πολλές από τις δραστηριότητες της εποχής. Το συγκεκριμένο τέμενος συνέχιζε να λειτουργεί αδιάκοπα μέχρι τα τέλη του 1922. Μετά από αυτό το χρονικό σημείο η «επανίδρυση» της ευρύτερης περιοχής  ( η εκκένωση από το μουσουλμανικό στοιχείο και η αντικατάστασή του από χριστιανούς) οδήγησε στην εκ νέου μετατροπή του συγκεκριμένου χώρου λατρείας  της θρησκείας του παλιού κυρίαρχου σε αντίστοιχο του νέου(των χριστιανών). Ο ναός φέρει σημάδια, τμήματα και κατάλοιπα των διαδοχικών του αλλαγών. Η μετασκευή του σε ιερό ναό έγινε περίπου 1926, όπου και το 1945 εγκαινιάσθηκε και ονομάστηκε επονόματι του προστάτη των θαλασσών αγίου Νικολάου.

Τα πολλά μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη των πρώτων χριστιανικών χρόνων , που έχουν βρεθεί κοντά στο λιμάνι η είναι εντοιχισμένα στην εκκλησία του αγίου Νικολάου , και ακόμα τα υπολείμματα βυζαντινών κτισμάτων και διαφόρων τειχών , που βρέθηκαν κατά τις ανασκαφές στα βόρεια, στα ανατολικά και στα νότια της σημερινής εκκλησίας και μαζί η παράδοση οδηγούν στην υπόθεση ότι στην θέση αυτή του ναού του αγίου Νικολάου προϋπήρχε παλαιοχριστιανική εκκλησία πιθανόν αφιερωμένη στον Άγιο Λάζαρο η στον Απόστολο Παύλο

ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΚΑΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΤΟΥ ΝΑΟΥ

Οι αγιογραφίες που συναντάμε στον ναό του αγίου Νικολάου είναι νεότερες και αναγεννησιακές από άλλους ναούς . επίσης ο αρχιτεκτονικός ρυθμός προκαλεί εντύπωση για ορθόδοξο ναό, αφού έχει κρατήσει την ισλαμική τεχνοτροπία εξωτερικά, συμπληρωμένη βέβαια με την ύπαρξη του καμπαναριού στη βάση του παλιού Μιναρέ . Τα παρεκκλήσια του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου και του Αγίου Δημητρίου, όπως και ο πρόναος είναι μεταγενέστερες προσθήκες .Το χαρακτηριστικό αυτού του ναού είναι ο τρούλος όπου είναι αγιογραφημένος με τον παντοκράτορα αλλά γράφει και κάτι που δεν το συναντάμε συχνά σε εκκλησίες  : ?? Εγώ ειμί το Α και το Ω η αρχή και το τέλος λέγει ο κύριος ο ΩΝ και ο ΗΝ και ο ερχόμενος??.

Πέρα από τον βασικό ναό του αγίου Νικολάου μέσα στον ναό υπάρχουν και δυο μικροί ναοί όπου τελείται λειτουργία μόνο στις γιορτές τον αγίων που είναι αφιερωμένος ο κάθε ναός. Αυτό το φαινόμενο το συναντάμε περισσότερο στις δυτικές εκκλησίες όπως τον ναό του αγίου Πέτρου στη Ρώμη ο οποίος έχει εκατοντάδες μικρούς ναούς μέσα σε αυτόν.  Αυτά είναι :

ΒΗΜΑ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΠΑΥΛΟΥ

Το φθινόπωρο ή χειμώνα του 49-50 μ.Χ. κατέφθασε στην πόλη και ο Απόστολος Παύλος με συνοδεία του τον Σίλα, τον Τιμόθεο και τον Λουκά, συγγραφέα των πράξεων των Αποστόλων.Όταν βρισκόταν ακόμη στην Τροία και ενώ κοιμόταν, ο Απόστολος Παύλος είδε ένα όραμα, όπου ένας Μακεδόνας τον παρακαλούσε να αφήσει την Ασία και να έρθει στη Μακεδονία για να τους βοηθήσει. Έτσι απέπλευσε από την Τροία και με ενδιάμεσο σταθμό τη Σαμοθράκη έφτασε σε δυο ημέρες στη Νεάπολη, από όπου μετέβη στους Φιλίππους. Σε αυτό το σημείο το 2000 η αποστολική μητρόπολη φίλιππων Νεαπόλεως και Θάσου έχει αναγείρει μνημείο εις ανάμνηση του γεγονότος του ερχομού του απόστολου Παύλου και την διάδοση του χριστιανισμού στην ευρωπαϊκή ήπειρο.

Προσευχή:

«Άγιε Νικόλαε, σε σένα καταφεύγουμε χτυπημένοι από το κύμα της αμαρτίας. Σε σένα καταφεύγουμε με πληγωμένη την καρδιά από κάποια αδικία. Σε σένα καταφεύγουμε θλιμμένοι από κάποια αρρώστια. Άγιε Νικόλαε, προστάτεψε την οικογένεια που χτυπιέται από λυσσασμένα κύματα. Προστάτεψε την Ελλάδα, που το πλεούμενό της όλο και χάνει τον προσανατολισμό του. Προστάτεψε την Εκκλησία, που την χτυπούν θύελλες και καταιγίδες. Ηρέμησε τη ζωή μας, δώσε μας την εσωτερική ειρήνη και αξίωσέ μας να φθάσουμε στο λιμάνι της βασιλείας των ουρανών»