Ξενοφώντος «Ελληνικά»

Βιβλίο 2. Κεφ. 1. §30-32

Η δίκη και η εκτέλεση των αιχμαλώτων

Αιχμαλωσία στρατιώτη Παράσταση σε μελανόμορφο αγγείο

Διδακτικοί στόχοι

Να διαφανεί η δημοκρατικότητα του Λυσάνδρου και  ο σεβασμός του στους συμμάχους αλλά και η σκοπιμότητα της σύγκλησής τους.

Να διαφανεί  η σκληρότητα των Αθηναίων που επέσυρε την οργή θεών και ανθρώπων, σύμφωνα με τη βασική πίστη του Ξενοφώντα.

Επίσης το στοιχείο της δραματικότητας, που είναι έντονο στην ενότητα.

Λεξιλόγιο Γραμματικές και συντακτικές παρατηρήσεις

?πήγαγεν: γ΄εν. Οριστ. Αορ. β΄του ρ. ?πάγω

κατειργάσατο:γ΄εν. Αορ. Οριστ. του ρ. κατεργάζομαι= κατορθώνω, επιτυγχάνω, επιτελώ, φέρω εις πέρας

? λ?στής: αρσεν. ουσ. της α΄κλ., ο πειρατής

βουλεύεσθαι: απαρ. Ενεστ. του ρ. βουλεύομαι (=συσκέπτομαι), ?βουλευόμην, βουλεύσομαι, ?βουλευσάμην, βεβούλευμαι, ?βεβουλεύμην

παρενενομήκεσαν: γ΄πληθ. Υπερσ. του ρ. παρανομέω-?

?ψηφισμένοι ?σαν: γ΄πληθ. περιφρ. Υπερσ. του ρ. ψηφίζομαι

κρατήσειαν: γ΄πληθ. Αορ. Ευκτ. του ρ. κρατ?=υπερισχύω, επικρατώ

Συντάξεις του ρήματος: κρατ? +γεν. ή +σύστοιχο αντικ. (?γ?να, μάχην, νίκην) ή +δοτ. του τρόπου

Εξαρτημένος υποθετικός λόγος: ε? κρατήσειαν ??ποκόπτειν τήν δεξιάν χε?ρα?

Ανεξάρτητος υποθετικός λόγος: ?άν κρατήσωμεν? ?ποκόψομεν τήν δεξιάν χε?ρα?

τήν χε?ρα: αιτ. εν. του θηλ. ουσ. της γ΄κλ. ? χείρ, τ?ς χειρός

?ποκόπτειν: απαρ. Ενεστ. του ρ. ?ποκόπτω,  ?πέκοπτον, ?ποκόψω, ?πέκοψα, ?ποκέκοφα, ?πεκεκόφειν

τ?ν ζωγρηθέντων: γεν. πληθ., αρσεν. γέν. της μτχ. Παθητ. Αορ. του ρ. ζωγρέομαι ?ο?μαι=συλλαμβάνομαι, αιχμαλωτίζομαι ζωντανός  ? ?γρα=το κυνήγι, η θήρα

?δοξεν: γ΄εν. Αορ. του απρόσ. ρ. δοκε?, ?δόκει, δόξει, ?δοξε, δέδοκται, ?δέδοκτο

Το απρόσωπο ρήμα δοκε?  έχει δύο συντάξεις και σημασίες: α. δοκε?+ειδ. απαρ.(υποκ.)+δοτ. του κρίνοντος προσώπου= νομίζω ότι? και β. δοκε? +τελ. απαρ.(υποκ.)+δοτ. του ενεργούντος προσώπου= αποφασίζω, κρίνω καλό να?

?ποκτε?ναι: απαρ. Αορ. του ρ.?ποκτείνω,  ?πέκτεινον, ?ποκτεν?, ?πέκτεινα & ?πέκτανον, ?πέκτονα, ?πεκτόνειν

?πελάβετο:γ΄εν. β΄Αορ. Οριστ. του ρ. ?πιλαμβάνομαι +γεν. =αντιτίθεμαι σε κάτι

?τιάθη: γ΄εν. Παθ. Αορ. Οριστ. του ρ. α?τιάομαι-?μαι, ?τιώμην, α?τιάσομαι, ?τιασάμην & ?τιάθην, ?τίαμαι, ?τιάμην

α?τι?μαι τινα=κατηγορώ κάποιον, α?τι?μαι ?πό τινος=κατηγορούμαι από κάποιον

παθε?ν: απαρ. β΄Αορ.  του ρ. πάσχω, ?πασχον, πείσομαι, ?παθον, πέπονθα, ?πεπόνθειν Προσοχή! Προσέχουμε πάντοτε τα συμφραζόμενα γιατί ο τύπος του Μέλλοντα είναι κοινός με τον Μέλλοντα του ρ. πείθομαι.

?ρξάμενος: Ονομ. Εν., αρσεν. γέν.της μτχ. Αορ. Μέσης φων. του ρ. ?ρχομαι, ?ρχόμην, ?ρξομαι & ?ρχθήσομαι, ?ρξάμην & ?ρχθην, ?ργμαι, ?ργμην

?πέσφαξεν: γ΄εν. Αορ. Οριστ. του ρ. ?ποσφάττω=αποκεφαλίζω

Λίγα πρόσθετα σχόλια στα σχόλια του βιβλίου

Η τελευταία αυτή σκηνή του 1ου κεφ. χαρακτηρίζεται από έντονη δραματικότητα καθώς η αγωνία κορυφώνεται, αφού αναμένεται η απόφαση για την τύχη των Αθηναίων και οι προοπτικές διαγράφονται  ιδιαίτερα δυσοίωνες για την Αθήνα. Η μέχρι τώρα στάση των Αθηναίων, στα πλαίσια της αθηναϊκής συμμαχίας, που εξελίχθηκε  σε ηγεμονία, ήταν υπεροπτική, σκληρή, άδικη και ωμή και τους οδήγησε στην ηθική εξαχρείωση, όπως αυτή εκδηλώθηκε στις αγριότητες που διέπραξαν ενάντια στους συμμάχους τους.

Η υπεροψία των Αθηναίων έφτασε μέχρι του σημείου να αποφασίσουν να κόψουν το δεξί χέρι ή κατ? άλλους τον αντίχειρα των μελλοντικών τους αιχμαλώτων, μέτρο που εφαρμοζόταν στην αρχαιότητα, για να αχρηστέψει τους άνδρες ως πολεμιστές και κωπηλάτες, αλλά και για να ανακόψει το ρεύμα της λιποταξίας. Απαντάται επίσης και σε άλλες ιστορικές περιόδους και σε άλλους λαούς, πάντα με το ίδιο σκεπτικό.

Παραθέτει στο βιβλίο του Η παρακμή του Μεσαιωνικού Ελληνισμού στη Μικρά Ασία και η διαδικασία του εξισλαμισμού (11ος-15ος αιώνας) ο Σπύρος Βρυώνης, αναφερόμενος στις διαμάχες των τουρκομογγολικών φύλων στις αρχές του 11ου αι., τη μνεία του Barthold, Turkman People,104: «Πριν εγκατασταθούν οι Γαζνεβίδες στο Χουρασάν κάποιος αξιωματούχος εισηγήθηκε ότι έπρεπε να σκοτώσουν όλους τους Σελτζούκους, ή τουλάχιστον να κόψουν τους αντίχειρές τους ώστε να μη μπορούν να χρησιμοποιούν τα φοβερά τους τόξα».

Στην ενότητά μας γίνεται επίσης αναφορά στο θεσμό της πειρατείας, που στην αρχαιότητα ήταν ένα νόμιμο μέσο πλουτισμού. Ονομαστοί πειρατές αργότερα  ήταν οι Σαρακηνοί (Άραβες) και πιο γνωστός κουρσάρος  ο Χαϊρεντίν  Μπαρμπαρόσα (1475- 1546), ελληνικής καταγωγής, που έσπειρε τον τρόμο στα νησιά του Αιγαίου. Ο Ιωάννης Καποδίστριας, πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδας, κατέλαβε κάθε δυνατή προσπάθεια να εξαλείψει την πειρατεία στη χώρα μας, που απαντάται μέχρι σήμερα στις θάλασσες  του πλανήτη μας.

Πειρατεία σε ελληνόκτητο πλοίο στην Αραβική θάλασσα: http://www.tovima.gr/society/article/?aid=457192

Ερωτήσεις κατανόησης

1. Ποιες ήταν οι ενέργειες του Λυσάνδρου και η σκοπιμότητά τους, μετά τη νίκη των Σπαρτιατών στους Αιγός Ποταμούς ;

2. Να αναγνωρίσετε το σχήμα λόγου στην πρώτη περίοδο της § 30 και να αναφερθείτε στη λειτουργία του.

3. Ποιους από τους Αθηναίους στρατηγούς κατονομάζει στην ενότητά μας ο Ξενοφών και για ποιο λόγο;

4. α. Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, η σκοπιμότητα της σύγκλησης των συμμάχων από το Λύσανδρο ώστε να πάρουν αποφάσεις για την τύχη των Αθηναίων αιχμαλώτων;  

4. β. Γιατί, κατά τη γνώμη σας, δεν ανακοινώνεται η εκτέλεση της καταδίκης των 3000 αιχμαλώτων Αθηναίων παρά περιορίζεται  η αναφορά στον Φιλοκλή; Να θυμηθείτε όσα έχουμε δει στην Εισαγωγή για τις σχέσεις του Ξενοφώντα με τη Σπάρτη.

5. Ποιες κατηγορίες αποδόθηκαν στους Αθηναίους από τους τωρινούς συμμάχους της Σπάρτης και πρώην δικούς τους; Να τις εντάξετε στη χρονική βαθμίδα που ανήκουν.

6. Ποια ήταν η σκοπιμότητα της πρόθεσης των Αθηναίων να κόψουν το δεξί χέρι ή τον αντίχειρα  των αιχμαλώτων που θα έπεφταν στα χέρια τους;

7. Ποια απόφαση πάρθηκε τελικά; Ποιος στρατηγός και γιατί εξαιρέθηκε από τη θανατική καταδίκη; Να τον χαρακτηρίσετε. Πως ερμηνεύτηκε από τους συμπολίτες του η αθώωσή του;

8. Ποια ήταν η τιμωρία του Φιλοκλή; Να τη συνδέσετε με το σχήμα ύβρις-τίσις της αρχαίας τραγωδίας.

9. Να χαρακτηρίσετε το Λύσανδρο στην ενότητά μας.

10. Τι προοικονομούν τα τεκταινόμενα αυτής της ενότητας για το μέλλον της Αθήνας;

11. Ποια βασική αρχή και πίστη του Ξενοφώντα διαφαίνεται στην ενότητά μας;

12. Να συγκεντρώσετε ρηματικούς και ονοματικούς τύπους που μαρτυρούν τη βαρβαρότητα του πολέμου. Θεωρείτε πως είναι εύκολο να διασώσει κανείς την ανθρωπιά του σε καιρό πολέμου; Ζητείστε από τους παππούδες σας να σας διηγηθούν ιστορίες από τη βουλγαρική Κατοχή στην περιοχή μας.

13. Ποιους χαρακτηρίζουμε εγκληματίες πολέμου; Διακρίνουμε σήμερα τέτοιες αλαζονικές συμπεριφορές;  Λογοδοτούν πάντα στη δικαιοσύνη; Να αναζητήσετε στοιχεία για τη δίκη της Νυρεμβέργης.

Παράσταση κορινθιακής τριήρους

Ασκήσεις Γραμματικής

1. Να συμπληρώσετε τον πίνακα με τους τύπους που ζητούνται:

2. Να μεταφέρετε στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού τους ονοματικούς τύπους: τούς α?χμαλώτους, λ?στήν, ?θροίσας, τήν χε?ρα, τ?ν ζωγρηθέντων, τριήρεις,τινων.

3. κρατήσειαν: Να αναγνωρίσετε γραμματικά τον τύπο και να τον αντικαταστήσετε εγκλιτικά

Ασκήσεις Συντακτικού

1. Να χαρακτηρίσετε τις δευτερεύουσες προτάσεις της ενότητας και να δηλώσετε τον τρόπο εισαγωγής του.

2. Να συνδέσετε τις λέξεις της στήλης Α με το συντακτικό προσδιορισμό της στήλης Β που τους αντιστοιχεί και να συμπληρώσετε τα ζητούμενα.

                     Α                                                     Β

                  ?μέρ?                                     δοτική του μέσου

                  τα?τα                                      υποκ. στο απρόσ. ρ. ???.

                  ?παγγελο?ντα                        εμπρόθ. προσδ. του ποιητ. αιτ.  από το ρ.  ??

                  τριτα?ος                                   σύστοιχο αντικ. στο ρ.  ?????.

                  ποιε?ν                                      απαρ. της αναφοράς από το επίθ. ???                               

                  τ? ναυμαχί?                            τελική μτχ. από το ρ. κίνησης ?????

                  ?νδρίαν                                  δοτική του χρόνου

                  ?ποκτε?ναι                              επιρρημ. κατγρ. του χρόνου από το ρ. ???

                  ?πό τινων                               τελ. απαρ., αντικ. στο ρ.  ????.  ??

                  παθε?ν                                     επεξήγηση στο ουσ.  ????? 

Λεξιλογικές ασκήσεις

1. Στην ενότητά μας απαντάμε τέσσερα κύρια ανδρικά ονόματα. Προσπαθήστε να τα ετυμολογήσετε, βρίσκοντας καταρχήν τα συνθετικά τους μέρη.

2. ?ποκόπτειν: Να σχηματίσετε θηλυκά ουσιαστικά της ΝΕΓ με α΄ συνθετικό τις προθέσεις, ανά, από, διά, εν, περί και συν και με  το ίδιο β΄ συνθετικό του απαρεμφάτου και κατόπιν να τις εντάξετε σε προτάσεις.

3. Στις παρακάτω φράσεις να συμπληρώσετε τα κενά με τις λέξεις που σας δίνονται και να βρείτε με ποιες λέξεις του κειμένου συγγενεύουν ετυμολογικά.

(λήμμα, βουλευτήριο, ψηφοθηρία, ανατομία, άλωση, δόκιμος, πατροκτονία, κάλεσμα, υπαίτιος, ενδίδω)

Ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι υπήρξε βαθύς γνώστης της  ?????.  του ανθρώπινου σώματος.

Η  ??? της Πόλης  ενέπνευσε πολλούς επώνυμους και λαϊκούς δημιουργούς.

Πολλές εκδοχές έχουν διατυπωθεί για τους  ?????..  της Μικρασιατικής τραγωδίας.

Στη Σχολή Ναυτικών  ???. εκπαιδεύονται οι αξιωματικοί του Πολεμικού μας Ναυτικού.

Παραμονές των εκλογών, οι υποψήφιοι επιδίδονται στην  ?????...

Το αμάρτημα της    ?????? βάρυνε τον Οιδίποδα κι ολόκληρη τη γενιά του.

Τα ??????  αποτελούσαν το χώρο συνάθροισης των συλλογικών πολιτικών οργάνων και κατείχαν σημαντική θέση στο δημόσιο βίο της αρχαίας ελληνικής πόλης.

Η αναζήτηση  ?????.. σε λεξικά και εγκυκλοπαίδειες είναι απαραίτητη κατά την εκπόνηση οποιασδήποτε μεταπτυχιακής εργασίας.

Ο αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος δεν  ?????..  στις πιέσεις των Γερμανών το 1941, και παραιτήθηκε αρνούμενος να ορκίσει την προδοτική  κυβέρνηση Τσολάκογλου.

Ο Σύλλογος Εθελοντών Αιμοδοτών της πόλης μας απηύθυνε σε όλους τους συμπολίτες μας  ??????. συμμετοχής στη διήμερη αιμοληψία που ετοιμάζει.