Κώστα Στεργιόπουλου «Ο  άγνωστος»

Διδακτικοί στόχοι

Να γνωρίσουμε ένα  σύγχρονο ποιητή και να επισημάνουμε τα χαρακτηριστικά της ποίησής του.

Να κατανοήσουμε με αφορμή το ποίημα  πως αναδεικνύεται ποιητικά η υπαρξιακή αγωνία του ανθρώπου.

Φύλλο εργασίας

Το ποίημα ανήκει  στη δεύτερη ποιητική συλλογή με τίτλο «Η σκιά και το Φως», η οποία  τιμήθηκε με το Β΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης, το 1961.Στη συλλογή αυτή,  η θεματολογία γίνεται πιο υπαρξιακή, καθώς τονίζονται ζητήματα όπως αυτά της φθοράς, του θανάτου, του γρήγορου περάσματος του χρόνου, ενώ αντιπαρατίθενται τα ανόμοια: φως και σκότος, ζωή και φθορά. Τα θέματα αυτά επανέρχονται στις επόμενες συλλογές Το χάραμα του μύθου και Ο κίνδυνος. Ο ποιητής αναγνωρίζει ότι τα υπαρξιακά ερωτήματα είναι αναπάντητα και γι' αυτό αναρωτιέται γιατί να ασχολείται κανείς με τόσο άλυτα ζητήματα τη στιγμή που υπάρχει η ομορφιά του εξωτερικού κόσμου: « Γιατί να στρέφουμε αλλού τα μάτια, / μέσα στης ύπαρξής μας τα σκοτάδια, / κι όχι σ' αυτό το χειμωνιάτικο δρόμο;».

1. Ποιος είναι ο θεματικός πυρήνας του ποιήματος; Ποια γνωρίσματα αποδίδονται στον άγνωστο εαυτό μας και με ποια επίθετα;

2. Ποια στοιχεία της ταυτότητας  του άλλου εαυτού μας δηλώνονται στις δύο πρώτες  στροφές;

3. Πως καταλαβαίνετε τους στίχους: κάποιος που το κλειδί κρατάει της ύπαρξής μας,  με μνήμη πιο παλιά απ? τον κόσμο, φορτωμένος με τις πληγές μας όλες και τις τύψεις μας. Τα παρελθόντα και τα μέλλοντα μας προμυνά.

4. Να δώσετε το περιεχόμενο της συλλογικής μνήμης σε αντιδιαστολή με την ατομική, προσωπική μνήμη.

5. Ποιες είναι οι συνέπειες της απουσίας του, της απώθησής του; Μας αφήνει αδιάφορους, μας λυτρώνει ή μας βασανίζει; Μας φτωχαίνει ή μας πλουτίζει;

6. Υπάρχουν άραγε στιγμές που αναζητάμε αυτόν, τον άλλο, άγνωστο εαυτό μας; Πότε συνήθως συμβαίνει; Το επιδιώκουμε ή το αποφεύγουμε; Θεωρείτε αναγκαία αυτήν τη βυθοσκόπηση και γιατί;

7. Τι από τα δύο τελικά θεωρείτε  ευκολότερο; Να βρούμε τον άγνωστο Χ των Μαθηματικών ή ν?ανακαλύψουμε τον άγνωστο εαυτό μας; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. Μας τον αποκαλύπτει ο ποιητής;

8. Προσπαθήστε να συσχετίσετε τον τίτλο της συλλογής με το  δίπολο γύρω από το οποίο κινείται το ποίημα.

9. Μπορείτε να κάνετε κάποιες συνδέσεις του ποιήματος με φιλοσοφικές και ψυχολογικές θεωρίες; Ποιες είναι αυτές;

10. Γνωρίζοντας ότι ο ποιητής ανήκει στην πρώτη μεταπολεμική γενιά  να αναγνωρίσετε την τάση που ακολουθεί  και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

11. Αν σας ζητούσαν να μεταγράψετε σε πεζό δοκιμιακό λόγο τον προβληματισμό του ποιητή, σε ποιον κλάδο της φιλοσοφίας θα τον εντάσσατε;

12. Να μεταγράψετε το ποίημα στο α΄ πρόσωπο του ενικού αριθμού και να δηλώσετε τις αλλαγές που πραγματοποιούνται στην αφηγηματική τεχνική, στο ύφος και στα συναισθήματα που γεννά το ποίημα.

13. Να εντοπίσετε  χαρακτηριστικά μοντέρνας γραφής στο ποίημα.

Παράλληλα κείμενα

Ίσκιοι στον τοίχο

Πώς τόλμησα, αλήθεια, να πιστέψω ότι μπορούσα να ξεφύγω, εγώ, που δεν ήμουν παρά ένας άνθρωπος, εφήμερη κατοικία του φόβου, και πίσω απ?το πέπλο, στέκουν οι θεοί σιωπηλοί, ίσως, κι αυτοί τρομαγμένοι, «τι ονειρεύεσαι;» ρωτούσα συχνά κι η κουκουβάγια ακουγόταν μακριά, καθώς σκοτείνιαζε, ενώ κάποιος έκλαιγε έξω από την πόρτα, γιατί οι άλλες ζωές που δε θα γνωρίσουμε, είναι εδώ, μας παραμερίζουν, σαν τον μεγάλον ίσκιο των ζητιάνων πάνω στον τοίχο, ενώ οι ίδιοι απλώνουν το χέρι πιο εκεί, ισχνοί και αβέβαιοι, έτσι που πια δεν ξέρεις ποια είναι η αληθινή τους ύπαρξη.

                                                     Νυχτερινός Επισκέπτης, 1972 Τάσος Λειβαδίτης

Να συγκρίνετε τα δύο κείμενα ως προς το περιεχόμενο και τους εκφραστικούς τρόπους.

Έχει ειπωθεί για την ποίηση του Στεργιόπουλου πως εκφράζει αυτή μια «εσωτερικευμένη μελαγχολία», που δέχεται επιρροές από τον Καρυωτάκη, κύριο εκπρόσωπο του νεοσυμβολισμού, αλλά και το Σεφέρη. Ο ποιητικός νεοσυμβολισμός, ως ποιητική πράξη, εκφράζει το άτομο το τραυματισμένο από τη γύρω σκληρή πραγματικότητα, που όμως αποσύρθηκε στον εαυτό του και αναζητά τη λύτρωση στη φυγή προς το παρελθόν και στη νοσταλγία για ό,τι έχει περάσει και χαθεί οριστικά. Επιβεβαιώνεται κάτι τέτοιο στο ποίημα από τη μέχρι τώρα επαφή σας με την ποίηση του Καρυωτάκη και του Σεφέρη;

Αφού ακούσετε το τραγούδι που ακολουθεί και διαβάσετε προσεκτικά τους στίχους του, να συγκρίνετε τα δύο κείμενα ως προς το περιεχόμενο και να προσέξετε τα χρονικά επίπεδα στα οποία κινούνται. Πιστεύετε πως ο εαυτός μας ?παιδί είναι ίδιος με τον εαυτό μας ? ενήλικα;