Ξενοφώντος «Ελληνικά»

Βιβλίο 2. Κεφ. 1. &22-24

Κατάληψη θέσεων από τους αντιπάλους ?Το κατασκοπευτικό σχέδιο του Λυσάνδρου

Διδακτικοί στόχοι

Να διαφανεί η τακτική του Λυσάνδρου, ο οποίος διαμορφώνει το επιθετικό του σχέδιο αποφεύγοντας τη σύγκρουση και κατασκοπεύοντας τον αντίπαλο.

Να κατανοήσουμε ότι από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα η κατασκοπεία είναι το μυστικό όπλο που χρησιμοποιούν τα κράτη για να προωθούν τα συμφέροντά τους, να υποσκάπτουν τη στρατηγική του αντιπάλου και να κερδίζουν τον κάθε λογής πόλεμο.

Να διαφανεί παράλληλα η βιασύνη και η επιπολαιότητα των Αθηναίων.

Λεξιλόγιο Γραμματικές και συντακτικές παρατηρήσεις

τ?  ?πιούσ?: μτχ Ενεστ. ,θηλ.γέν., δοτ. εν. του ρ. ?πειμι  ?πί+ε?μι=έπομαι ,ακολουθώ ε?μι & ?ρχομαι, ?α & ?ειν, ε?μι, ?λθον, ?λήλυθα, ?ληλύθειν

νυκτί: δοτ. εν. του θηλ.ουσ. της γ΄κλ. ? νύξ τ?ς νυκτός

?σήμανεν ή ?σήμηνεν: γ΄εν. Οριστ. Αορ. του ρ. σημαίνω + τελ. απαρ. (=δίνω σήμα να?), ?σήμαινον, σημαν?, ?σήμηνα, σεσήμαγκα· σημαίνομαι, ?σημαινόμην, σημανο?μαι & σημανθήσομαι, ?σημηνάμην & ?σημάνθην, σεσήμασμαι, ?σεσημάσμην

Ηρόδωρος ο Μεγαρεύς

Περίφημος σαλπιγκτής της αρχαιότητας, ο οποίος σάλπιζε με 2 σάλπιγγες και αναφέρεται ότι, όταν ο Δημήτριος ο Πολιορκητής πολιορκούσε το Άργος (περίπου το 328 π.Χ.) και οι στρατιώτες του δεν μπορούσαν να μεταφέρουν τις πολιορκητικές μηχανές κοντά στα τείχη (λόγω του βάρους και των ανωμαλιών του εδάφους), ο Ηρόδωρος, σαλπίζοντας με 2 σάλπιγγες ταυτοχρόνως, τους εμψύχωσε σε τέτοιο βαθμό, ώστε να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες και να νικήσουν. 

ε?σβαίνειν: Απαρ.Ενεστ. του ρ. ε?σβαίνω=μπαίνω μέσα βαίνω, ?βαινον, βήσομαι, ?βην, βέβηκα, ?βεβήκειν

τά παραβλήματα (παραρύματα) παραβάλλων: Εδώ έχουμε παρήχηση (γραμματικό σχήμα), δηλαδή, επανάληψη μέσα στον ίδιο στίχο ή στην ίδια φράση, όμοιων ή ομόηχων φθόγγων, συλλαβών ή λέξεων, π.χ. «Tραγούδι τραγουδήστε μου χιλιοτραγουδισμένο», «Εγέλα ο γιαλός γάλα όλος».

προε?πεν: γ΄εν. Αορ. β΄ Οριστ. του ρ. προαγορεύω=προειδοποιώ, προηγόρευον, προαγορεύσω και προερ?, προε?πον, προείρηκα, προείρηκα.

μηδείς-μηδεμία-μηδέν: Αόριστη επιμεριστική αντωνυμία (=κανείς χωρίς εξαίρεση)

κινήσοιτο: γ΄εν. Μέλ. Ευκτ. του ρ. κινέομαι ?ο?μαι

?νάξοιτο: γ΄εν. Μέλ. Ευκτ. του ρ. ?νάγομαι=εξέρχομαι στο πέλαγος, ξανοίγομαι

?μα: χρον. επίρρημα (=συγχρόνως, ταυτόχρονα, με)

τ? ?λί?  άνίσχοντι ? τ? ?λί?  καταδύντι

?νίσχω ή ?νέχω: ανατέλλω

?ντανήγαγε: γ΄εν. Αορ. β΄Οριστ. του ?ντανάγω

?ψέ: αργά -χρονικό επίρρημα θετικού βαθμού, ?ψιαίτερον- όψιαίτατα

τάς ταχίστας: επίθ. υπερθετ. βαθμού, θηλ. γέν.,αιτ. πληθ. του επιθέτου ? ταχύς-? ταχε?α-το ταχύ

?πεσθαι:Απαρ. Ενεστ. του ρ. ?πομαι +δοτ., ε?πόμην, ?ψομαι, ?σπόμην, ?κολούθηκα, ?κολουθήκειν

?πειδάν: Χρονικοϋποθετικός σύνδεσμος ?πειδή+?ν

?κβ?σι: Υποτ. Αορ. β΄,γ΄πληθ. του ρ. ?κβαίνω=αποβιβάζομαι

κατιδόντας: Μτχ  β΄Αορ. , αιτ. πληθ., αρσεν. γέν. του ρ. καθοράω ??=παρατηρώ, κοιτώ προσεκτικά

?ράω-?, ?ώρων, ?ψομαι, ε?δον, ?ώρακα & ?όρακα & ?πωπα, ?ωράκειν & ?πώπειν· ?ρ?μαι, ?ωρώμην, ?φθήσομαι, (?ψάμην &) ε?δόμην & ?φθην, ?ώραμαι & ?μμαι, ?ωράμην & ?μμην

?ξαγγε?λαι:Απαρ. Αορ. του ρ. ?ξαγγέλλω

πρότερον: Χρον. επίρρημα συγκριτικού βαθμού από την πρόθεση πρό. Υπερθ. βαθμός: πρ?τον

?ξεβίβασεν: γ΄εν. Αορ. Οριστ. του ρ. ?κβιβάζω=αποβιβάζω στη στεριά, ?ξεβίβαζον, ?κβιβ? (=?κβιβάω), ?ξεβίβασα

?κον: γ΄πληθ.  Παρατατ. με σημασία Υπερσυντ.του ρ. ?κω (Ενεστώτας με σημασία Παρακειμένου), ?κον, ?ξω, ?ξα

τέτταρας: αιτ. πληθ., θηλ.γέν.  του απόλυτου αριθμητ.τέτταρες και τέτταρα

Λίγα πρόσθετα σχόλια στα σχόλια του βιβλίου

Ο ιστορικός στις παραγράφους 22-24 συνεχίζει την αφήγηση σχετικά με τις ενέργειες των δύο αντιπάλων πριν από τη ναυμαχία. Οι κινήσεις τους οριοθετούν το πεδίο της μελλοντικής σύγκρουσης, ανάμεσα στους Αιγός ποταμούς και τη Λάμψακο, όπου ναυλοχούν οι στόλοι. Η δράση εξελίσσεται σε δύο επίπεδα, αλλά η τακτική των αντιπάλων διαφέρει. Έτσι, είναι εμφανής η πρόθεση των Αθηναίων για άμεση και αποφασιστικής σημασίας εμπλοκή, γιατί είναι βέβαιοι για τη νίκη τους, που θα τους αποζημιώσει για την καταστροφή της Λαμψάκου, αλλά και θα τερματίσει νικηφόρα γι? αυτούς τον πόλεμο. Αντίθετα, ο Λύσανδρος αποφεύγει προς το παρόν τη σύγκρουση, προνοώντας καταρχήν για την ασφάλεια των πληρωμάτων του με την τοποθέτηση παραβλημάτων στις τριήρεις τους. Έχει επίσης συλλάβει ένα  στρατηγικό σχέδιο, που συνίσταται στην κατασκοπία του αντιπάλου, ώστε να συλλέξει χρήσιμες πληροφορίες για τις κινήσεις και τις αδυναμίες του και να τις αξιοποιήσει κατάλληλα. Συμπεραίνουμε λοιπόν, ότι  οι Αθηναίοι κινούνται παρορμητικά και με αίσθημα υπεροχής και  υπεροψίας, ενώ ο Λύσανδρος νηφάλια, προγραμματισμένα και με ορθολογική εκτίμηση των δεδομένων. Ο λόγος διακρίνεται, πάλι, για τη συντομία και τη σαφήνεια, την εναλλαγή παρατατικού και αορίστου και τη χρήση του μεταβατικού συνδέσμου δέ που συντελεί στη φυσική και αβίαστη ροή της αφήγησης. Γίνεται όμως πιο σύνθετος, αφού οργανώνεται με κύριες και δευτερεύουσες προτάσεις, απαρεμφατικά και μετοχικά σύνολα, που συμπλέκονται  δίνοντας μεγαλύτερη συνοχή στα νοήματα και τονίζοντας το βάθος των ενεργειών των αντιπάλων.

Φύλλο εργασίας

1.Να μεταφέρετε τα ουσιαστικά που σας δίνονται, στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού:

νυκτί?

τάς να?ς?

ναυμαχίαν?

τ? λιμένι?

τ?ς τάξεως?

μετώπ??

?μέρας?

2.τάς ταχίστας: α) Να κλίνετε το συγκριτικό βαθμό στο αρσενικό γένος και να σχηματίσετε το επίρρημα και τα παραθετικά του. β) Να σχηματίσετε τις πλάγιες πτώσεις  και στους τρεις βαθμούς του θηλυκού γένους.

 3. Να συνδέσετε τις λέξεις της στήλης Α με το γραμματικό προσδιορισμό της στήλης Β που τους αντιστοιχεί.

           Α                                                          Β

1.?πεί                                              α) χρονικό επίρρημα

2.?σήμανεν                                      β) μετοχή ενεστώτα

3.παραβάλλων                                 γ) απαρέμφατο Ενεστώτα

4.?μα                                              δ) απόλυτο αριθμητικό

5.ναυμαχίαν                                    ε) οριστική ?επαναληπτική αντωνυμία

6.τ? ?λί?                                        στ) οριστική Αορίστου

7.?κβ?σι                                         ζ) χρονικός σύνδεσμος

?πεσθαι                                          η) ουσιατικό α΄κλίσης                 

9.α?τ?                                           θ) ουσιαστικό β΄κλίσης

10.τέτταρας                                    ι) υποτακτική Αορ. β΄

4. Να χαρακτηρίσετε τα απαρέμφατα της ενότητας και να δώσετε τη συντακτική τους λειτουργία.

5.Να αναγνωρίσετε τις δευτερεύουσες προτάσεις της  ενότητας.

6.Να καταγράψετε τους χρονικούς προσδιορισμούς της ενότητας  και να επισημάνετε τη σημασία τους στην ιστορική αφήγηση.

     7.προε?πεν - ?κέλευσε: Αυτά τα δύο ρήματα χρησιμοποιεί ο Ξενοφών, αναφερόμενος στον    Λύσανδρο.       Πώς δικαιολογείτε αυτή του  την επιλογή;

8. Ποια θεωρείται πως είναι η κυρίαρχη προσωπικότητα στην ενότητα αυτή και γιατί;

9. Αφού λάβετε υπόψη σας τις ενέργειες των δύο αντιπάλων, να συνθέσετε ένα σύντομο κείμενο στο οποίο να παρουσιάσετε την πολεμική τους τακτική.

10. Ποιο είναι ,αναλυτικά, το κατασκοπευτικό σχέδιο του Λυσάνδρου και που αποσκοπεί;

11. Να χαρακτηρίσετε τους Αθηναίους και το Λύσανδρο μέσα από τις ενέργειές τους. Ποια θα ήταν η ενδεδειγμένη αντίδραση των πρώτων στα γεγονότα;

12. Να δώσετε από δύο  παράγωγα  της ΝΕΓ (απλά ή σύνθετα), από τα ρήματα που σας δίνονται: ?σήμανεν, ?κέλευσεν, παρετάξαντο, ?κβ?σι.

13.Να δώσετε τα αντώνυμα / αντίθετα των παρακάτω λέξεων στη α.ε:

α. νυκτί ?

β. ε?σβαίνειν ?

γ. ταχύς ?

δ. μηδείς ?

ε. ?κω ?

14. Να δώσετε πέντε σύνθετα ουσιαστικά θηλ. γένους με β΄συνθετ. το ρ. ?γω και να τα εντάξετε σε δικές σας προτάσεις.

15. ?κβ?σι: Από αυτόν το ρηματικό τύπο παράγεται το ουσιαστικό βάση. Να δώσετε τη σημασία του στις παρακάτω φράσεις:

Πολλοί μαθητές της θεωρητικής κατεύθυνσης γράφουν κάτω από τη βάση στα Μαθηματικά.

Κατά τη διάρκεια του 7ου μ.Χ. αι., οι Άραβες πειρατές έχοντας ως βάση τις κατακτήσεις τους στην Κύπρο, την Κρήτη και τη Ρόδο, έκαναν επιδρομές στα μικρασιατικά παράλια.

Η οικογένεια είναι αυτή που δίνει στο παιδί τις βάσεις για να αντισταθεί στις αρνητικές κοινωνικές δυνάμεις.

Η ένωση οξέος και βάσεως μας δίνει άλας.

Το παιδί δεν έδωσε βάση στα λόγια του πατέρα του, που όμως αποδείχθηκαν αληθινά.

Το επιχείρημα του μηνυτή δεν έχει νομική βάση.

Η παρουσία στρατιωτικών βάσεων σε μία χώρα δηλώνει την ένταξή της σε κάποια συμμαχία.

Μαζί με το άγαλμα θρυμματίστηκε και η βάση του κατά το σεισμό.

Μηδέν τ?ς τύχης, ?λλά πάντα τ?ς ε?βουλίας καί τ?ς προνοίας.

Πλούταρχος ο Βοιωτός