13 Οκτωβρίου Ημέρα Μνήμης  του Μακεδονικού Αγώνα

Οι δασκάλες κατά το Μακεδονικό Αγώνα

 Το μικρό αυτό κείμενο είναι ένα χρέος τιμής στις  δασκάλες του Μακεδονικού Αγώνα, που στην ένοπλη φάση του και νωρίτερα, στάθηκαν πολύτιμοι αρωγοί στην  προσπάθεια αναχαίτισης της βουλγαρικής προπαγάνδας στη Μακεδονία, μετά την ίδρυση της βουλγαρικής  Εξαρχίας το 1870, με κορύφωση τα δύσκολα χρόνια 1904-1908.

  Σε  μια εποχή έντονων διεκδικήσεων, ιδιαίτερα στο χώρο της εκπαίδευσης, ίσως φαντάζει παράταιρο και ακατανόητο να γίνεται λόγος για θυσίες  και εθελούσια παραίτηση ακόμη και από το δικαίωμα της ζωής. Οι έννοιες  του χρέους και του καθήκοντος  δεν έχουν πια θέση στην ατραπό της ψεύτικης ευμάρειας και της ιδιοτέλειας που έχουμε εγκλωβιστεί. Το περίφημο life style -παρά την κρίση-εκμαυλίζει τη ζωή μας, στερώντας μας τη δυνατότητα να υπάρξουμε με ειλικρίνεια ως  συν-άνθρωποι.

  Πως λοιπόν να καταλάβουμε τη θυσία αυτών των γυναικών; Είναι για μας τρέλα, παρανοϊκή πράξη σαλεμένων λογικών. Νέες κοπέλες, γόνοι εύπορων αστικών οικογενειών, μορφωμένες-απόφοιτες του Ανώτερου Παρθεναγωγείου της Θεσσαλονίκης οι περισσότερες- αρνήθηκαν το βόλεμα και την καλοπέραση, και με την προτροπή της οικογένειάς τους,  διασκορπίστηκαν στις πόλεις και στα χωριά της Μακεδονίας, εκτεθειμένες  σ?έναν διαρκή κίνδυνο. Αποκομμένες από κάθε κοσμική χαρά, στήριξαν τους γηγενείς πληθυσμούς, ενθάρρυναν τους τρομοκρατημένους γονείς, δίδαξαν στα παιδιά την ελληνική γλώσσα και ιστορία, περιέθαλψαν όμως και τραυματίες, έκρυψαν πολεμοφόδια, προώθησαν εμπιστευτικά έγγραφα στα ελληνικά προξενεία.

Αναπαράσταση  σχολικής αίθουσας από το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα στη Θεσσαλονίκη

http://www.imma.edu.gr/imma/index.html

  Βελίκα Τράικου, Αικατερίνη Χατζηγεωργίου, Αγγελική Φιλιππίδου, Λιλή Βλάχου και τόσες άλλες δασκάλες  με κοινό παρονομαστή τη θυσία, τον πρόωρο θάνατο? Στην περιοχή της Αριδαίας διορίστηκε  στα 1900 η πρώτη και γρήγορα έγινε ο σύνδεσμος του ελληνικού Κομιτάτου στις πόλεις Μοναστήρι-Καστοριά ?Θεσσαλονίκη με την έγκριση του προξένου του Μοναστηρίου Ίωνα Δραγούμη. Η γνώση της τουρκικής και βουλγαρικής γλώσσας και οι επιτυχείς μεταμφιέσεις της την κατέστησαν το μάτι και το αυτί του Αγώνα. Στις 28 όμως Αυγούστου του 1904, τη δολοφόνησε άγρια στα Γιαννιτσά ένας κομιτατζής που την αναγνώρισε. Η νεαρή δασκάλα κηδεύτηκε στη Θεσσαλονίκη με πάνδημη συμμετοχή της ελληνικής κοινότητας.  Στην Γκρίτσιστα (=χωριό Ελλήνων) της Γευγελής υπηρέτησε με ζήλο και αυταπάρνηση  η Αικατερίνη Χατζηγεωργίου, που  δέχτηκε από την αρχή  απειλές από τους κομιτατζήδες, για να εγκαταλείψει το ελληνικό σχολείο. Στις 14 Οκτωβρίου, μία μέρα μετά το θάνατο του Παύλου Μελά, μια βουλγαρική συμμορία εισέβαλε στο χωριό και έκαψε ζωντανούς έξι Έλληνες μεταξύ των οποίων και τη δασκάλα. Παρόμοια ήταν και η πορεία της Αγγελικής Φιλιππίδου από τη Θεσσαλονίκη, που αρχικά διορίστηκε στην Αριδαία, αναπτύσσοντας πλούσια  ανθρωπιστική, πολιτιστική και εθνική   δράση. Μετατέθηκε σύντομα στην Αγριανή Σερρών, για να γλυτώσει από το μένος των Βουλγάρων, συνέχισε όμως με το ίδιο πάθος τη δράση της, με αποτέλεσμα την πυρπόληση του σπιτιού της από τους Βουλγάρους και τον βαρύτατο τραυματισμό της που την οδήγησε στο θάνατο τον Ιανουάριο του 1907. Στη χορεία αυτή ανήκει και η Λιλή Βλάχου, απόφοιτος του Παρθεναγωγείου, που υπηρέτησε στην Έδεσσα και στην Στρώμνιτσα, και κατόπιν με ενέργειες του προξένου Λάμπρου Κορομηλά μετατέθηκε στη Θεσσαλονίκη, όπου ανέλαβε διευθύντρια του Υποδιδασκαλείου Θηλέων. Θορυβημένοι οι Βούλγαροι από το μεγάλο εκπαιδευτικό και εθνικό της έργο, πλήρωσαν τον τουρκαλβανό καβάση του οικοτροφείου του Παρθεναγωγείου, που τη δολοφόνησε μέσα στο σχολείο τη νύχτα της 30ης Οκτωβρίου  του 1909.

Πολλά βέβαια έχουν γραφεί για τα ταραγμένα χρόνια των αρχών του 20ου αι. με τις εξάρσεις των εθνικισμών και τη δημιουργία εθνικών κρατών στα Βαλκάνια, αναζητώντας  όμως τα κίνητρα και  το μέγεθος μιας τέτοιας θυσίας, αξίζει να προστρέξουμε σε μία πιθανή της ερμηνεία. Γράφει ο Χρήστος Γιανναράς  στην επιφυλλίδα της  7ης Οκτωβρίου 2012 με τίτλο: Μπορεί να αποτραπεί το ιστορικό μας τέλος;

?Δεν ήταν ταξικό σύνδρομο η αρχοντιά, παρ? όλο που η σεμνότητα και το αυτονόητο της πράξης πρόδιδε μακρό παρελθόν αστικής καλλιέργειας, «αίσθηση» κοινωνικής οφειλής, αντανακλαστικά αυθόρμητης έκφρασης αυτής της «αίσθησης». Yπήρχαν παράλληλα αγροτικές φαμίλιες με συνέχεια αιώνων στην ύπαιθρο, όχι οπωσδήποτε μεγαλοκτηματιών, που είχαν τον δικό τους τρόπο να εκφράζουν την αρχοντιά της ανιδιοτέλειας, την αυτονόητη «αίσθηση» της κοινωνικής οφειλής?

Σήμερα όμως το ίδιο το κράτος αλλοτριώνει μεθοδικά τη φιλοπατρία σε ιδεολόγημα, ρητόρευμα, ψυχολόγημα, δηλαδή σε εθνικισμό ? το να είσαι Έλληνας λειτουργεί ακριβώς όπως το να είσαι οπαδός ποδοσφαιρικής ομάδας, «και τα μυαλά στο κάγκελο». Για ένα τέτοιο κράτος μόνο ανεγκέφαλοι θα θυσίαζαν τη ζωή τους.

Για τον Έλληνα (όσο ακόμα υπήρχε το είδος) πατρίδα ήταν η γλώσσα, η κοινότητα ως σαρκωμένη ιστορική συνείδηση, το «ιερό» όχι ως πεποιθήσεις αλλά ως ευ-σέβεια: πάλη για τον φωτισμό «νοήματος» της ύπαρξης, του κόσμου, της Iστορίας. Mόνο η επιστροφή στη γλώσσα, στην ιστορική συνείδηση ένσαρκη σε κοινότητα, στα κείμενα και στην Tέχνη που παρήγαγε η πάλη των Eλλήνων για «νόημα», μόνο μια πολιτική πρακτική που θα υπηρετήσει θεσμικά αυτή την επιστροφή, θα μπορέσει ίσως να αναστήσει τον ιστορικά νεκρό πια Eλληνισμό.

Γλώσσα, μικρή κοινότητα, σάρκα «νοήματος».

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_3_07/10/2012_497935

Σημ. Τα βιογραφικά  στοιχεία των διδασκαλισσών αντλήθηκαν από το διαδίκτυο.