Θρησκευτικά, η ώρα του παιδιού(;)

Εισήγηση στην ημερίδα θεολόγων στις 20/03 2013 στο ΠΕΚ Καβάλας

του Πρόδρομου Αποστολίδη, Υποδιευθυντή του 6^ου ΓΕΛ καβάλας

Αγαπητοί συνάδελφοι,

Όλοι μας λίγο πολύ έχουμε ακούσει  να χαρακτηρίζουν το μάθημά μας ως «η ώρα του παιδιού».  Ο χαρακτηρισμός αυτός χρησιμοποιείται υποτιμητικά για να μειώσει την αξία και την σπουδαιότητα του μαθήματος.  Δεν  μπορούμε όμως, να παραβλέψουμε  και την ευθύνη κάποιων μελών του κλάδου μας, που το περιεχόμενο  και ο τρόπος της διδασκαλίας τους υποτιμά το μάθημα και δίνει αφορμές για αρνητικά σχόλια και γενικεύσεις. 

Κι όμως, το μάθημά μας ξεχωρίζει από τα άλλα μαθήματα. Και ξεχωρίζει, όχι γιατί είναι το πρώτο μάθημα στις καρτέλες των μαθητών και στους ελέγχους, ούτε γιατί στη λίστα των ειδικοτήτων κατέχουμε την πρώτη θέση ως ΠΕ01! Ξεχωρίζει γιατί, η διδασκαλία μας και όχι μόνο η διδασκαλία μας αλλά και η συμπεριφορά μας και η εν γένει ζωή μας επηρεάζονται από την πίστη μας. Το μάθημά μας οφείλει να ξεχωρίζει και να είναι πραγματικά και ουσιαστικά η ώρα του παιδιού. Γιατί

• Ο κάθε μαθητής μας είναι εικόνα του Θεού. Ο κάθε ένας. Και στο πρόσωπο κάθε μαθητή μας, καλού ή κακού, όμορφου ή άσχημου, φίλου ή εχθρού, φτωχού ή πλούσιου, Έλληνα ή αλλοδαπού,  συναντάμε τον ίδιο τον Θεό.
• Όλα τα μαθήματα απευθύνονται στο νου των μαθητών. Το μάθημά μας απευθύνεται και στο νου αλλά και στην καρδιά των μαθητών. Ή μάλλον, πρώτα στην καρδιά τους και μετά στο νου τους. Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος,  μας καλεί να κερδίσουμε με αγάπη την καρδιά των μαθητών μας και στη συνέχεια η διδασκαλία γίνεται πιο  εύκολη και αποδοτική. Να  αγαπάμε πραγματικά όλους τους μαθητές μας σαν παιδιά μας. Να χαιρόμαστε πραγματικά κάθε φορά που πηγαίνουμε την τάξη για να συναντήσουμε τα πρόσωπα των μαθητών μας.  Γιατί, οι μαθητές μας, είναι μοναδικοί  και αναντικατάστατοι, είναι ο αληθινός εαυτός μας, είναι ο αληθινός πλούτος μας,  είναι η ζωντανή εικόνα της αγάπης μας, η εικόνα, όπως προείπα,  του φιλάνθρωπου Θεανθρώπου Ιησού Χριστού. Και όταν  η διδασκαλία είναι σύζευξη του λόγου και της πράξης, της θεωρίας και του βιώματος, όταν ξεκινάει και τελειώνει με το παράδειγμά μας αποτελεί το καλύτερο μάθημα.

Ήδη θα σκέφτεστε, και με το δίκιο σας, ότι πολύ ρόδινα ακούγονται όλα αυτά, ότι όσο εύκολο είναι να τα λες τόσο δύσκολο ή και ακατόρθωτο είναι να γίνονται πράξη. Τα προβλήματα είναι πολλά. Υπάρχουν μαθητές που διαρκώς μιλάνε, υπάρχουν μαθητές πολύ ζωηροί, που κάνουν φασαρία, που φέρνουν διαρκώς αντιρρήσεις, που μας αντιμιλάνε. Κάποιοι άλλοι, πάλι, είναι κλεισμένοι στον εαυτό τους, σαν ανύπαρκτοι. Άλλοι έχουν ντύσιμο ή χτένισμα και  γενικότερη εμφάνιση ιδιαίτερα προκλητική και κάποιες φορές αποκρουστική.  Και πέφτουμε στην παγίδα της εύκολης λύσης: κάνουμε μάθημα με τους λίγους καλούς μαθητές. Τους άλλους, τους αδιάφορους, τους αφήνουμε στην ησυχία τους. Τους ζωηρούς, πάλι, που μας σπάνε τα νεύρα,  τους πετάμε έξω ή τους μαλώνουμε νευριασμένα,  χρησιμοποιώντας κάποια φορά  υποτιμητικές ή και προσβλητικές εκφράσεις.

Εδώ χρειάζεται να δράσουμε θεολογικά και παιδαγωγικά.

Ο Χριστός είπε: «ουκ ήλθον καλέσαι δικαίους, αλλά αμαρτωλούς εις μετάνοιαν».  Είπε ότι ο ποιμήν ο καλός αφήνει τα 99 πρόβατα και ψάχνει για το ένα. Είπε ακόμη πως δεν έχουν ανάγκη οι υγιείς από γιατρό αλλά οι ασθενείς. Αυτά, αν τα ερμηνεύσουμε παιδαγωγικά, σημαίνουν  πως αγαπάμε και ενδιαφερόμαστε για όλους τους μαθητές μας. Κάποιοι, όμως, έχουν περισσότερη ανάγκη της αγάπης μας. Γιατί πίσω από την αδιαφορία των μαθητών μας, πίσω από την όποια αντιδραστική συμπεριφορά και αμφίεση, υπάρχουν  οπωσδήποτε πολλοί και σημαντικοί λόγοι.

• Ο πρώτος και βασικός λόγος είναι η εφηβεία. Είναι η ηλικία της μεγάλης αναστάτωσης. Σωματικής, ψυχικής, συναισθηματικής. Ο έφηβος  γκρεμίζει όλα τα μέχρι τότε παραδεδομένα, αξίες ιδανικά, γονείς, δασκάλους, σχολείο, θρησκευτική πίστη, για να τα επεξεργαστεί και να τα ξαναχτίσει σε καινούρια, πιο στέρεα βάση κατά την ενηλικίωσή του.  Είναι ένδειξη ψυχικής υγείας αυτή η αμφισβήτηση. Οι μαθητές που δεν την εκδηλώνουν θα πρέπει να μας ανησυχούν. Αυτή τη φάση της αναστάτωσης, άλλοι έφηβοι την περνούνε ήπια  και άλλοι πολύ έντονα. Τους πρώτους, εύκολα και επιπόλαια  τους χαρακτηρίζουμε καλά παιδιά και καλούς μαθητές και τους δεύτερους  κακά παιδιά και κακούς μαθητές. Πέφτουμε εύκολα στην παγίδα και βγάζουμε συμπεράσματα που δεν ισχύουν ή που ισχύουν για  πολύ σύντομο διάστημα. Ακούμε συχνά στο σχολείο χαρακτηρισμούς για μαθητές: αυτός είναι χρυσαυγίτης, ή ο άλλος είναι αναρχικός και για να έρθουμε στα δικά μας  αυτός είναι άθεος, άλλος είναι πολυθεϊστής και άλλα τέτοια. Αλλά, όπως είπαμε, οι έφηβοι βρίσκονται σε περίοδο αναζήτησης. Μπορεί να περάσουν σε κάποια φάση της αναζήτησης από διάφορους χώρους, μέχρι να κατασταλάξουν κάπου. Αν τους κολλήσουμε ετικέτες, τους αδικούμε και δεν τους βοηθάμε στην αναζήτησή τους. Το χειρότερο, όμως,  από όλα είναι, ότι συνήθως η  ετικέτα που τους κολλήσαμε εκδηλώνεται με αρνητική στάση και  συμπεριφορά μας απέναντί τους. Όταν, λοιπόν, δεχόμαστε κριτική για το μάθημά μας ή για την πίστη ή και για τη συμπεριφορά μας ακόμα, από τους εφήβους μαθητές μας, δεν χρειάζεται να θυμώνουμε, αλλά να το δεχόμαστε καλόπιστα και να χαιρόμαστε γιατί μας δίνεται η ευκαιρία για έναν δημιουργικό διάλογο.
• Άλλος λόγος αντιδραστικής συμπεριφοράς των μαθητών μπορεί να είναι κάποιο οικογενειακό πρόβλημα. Πρώτα από όλα κάποιες περιπτώσεις ορφάνιας. «Πέρνα έξω και αύριο να έλθεις με τους γονείς σου», φώναζε χωρίς διάκριση, ένας καθηγητής σε μια ορφανή μαθήτρια. Δυστυχώς στις μέρες μας έχουν αυξηθεί τα διαζύγια. Πολλά από αυτά δεν γίνονται με ήπιο και πολιτισμένο τρόπο και οι έφηβοι τα βιώνουν τραυματικά.  Σε άλλες περιπτώσεις μπορεί να υπάρχουν τσακωμοί και εντάσεις στην οικογένεια. Ακόμη, η οικονομική κρίση που διαρκώς εξαπλώνεται και βαθαίνει, η ανεργία, και η φτώχεια δημιουργούν ένα σωρό προβλήματα. Αυτό έχει άμεση επίδραση στην εν γένει συμπεριφορά τους. ( μια καθηγήτρια είχε έντονο διαπληκτισμό με μαθήτρια. Η καθηγήτρια επέμενε να ανοίξουν τα παράθυρα στο διάλειμμα και η μαθήτρια αντιδρούσε. Όταν τις επόμενες μέρες πήγε στο σχολείο ο πατέρας της, είπε ότι έξω από το σπίτι τους έχει περισσότερη ζέστη από μέσα). Ανάλογα με το χαρακτήρα του, άλλος θα κλειστεί στον εαυτό του και άλλος θα  γίνει ευέξαπτος  και αντιδραστικός.
• Τέλος υπάρχουν και κάποιες περιπτώσεις μαθησιακών δυσκολιών όπως η δυσλεξία, η δυσαριθμησία, η δυσαναγνωσία, η δυσγραφία, η συσπραξία. Αυτές κατά κανόνα είναι διαγνωσμένες. Ας ενδιαφερθούμε να τις μάθουμε από τη διεύθυνση του σχολείου για να τις αντιμετωπίσουμε κατάλληλα. Να ζητήσουμε όλη τη γνωμάτευση που περιγράφει αναλυτικά το πρόβλημα. Έχουμε πολλά να μάθουμε και να μην το υποτιμούμε. Αυτό που είναι δυσκολότερο είναι  κάποιες περιπτώσεις διαταραχών   μάθησης και συμπεριφοράς. Η κυριότερη είναι η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας γνωστή(;) και ως ΔΕΠΥ. Ο μαθητής με ΔΕΠΥ παρουσιάζει τα παρακάτω συμπτώματα:

Σας θυμίζουν κάτι ή μάλλον κάποιους αυτά; Σύμφωνα με τους ειδικούς ένα ποσοστό πάνω από 7% των μαθητών παρουσιάζει ΔΕΠΥ. Η ΔΕΠΥ με νόμο χαρακτηρίζεται ως μαθησιακή δυσκολία. Πόσοι μαθητές στο σχολείο σας έχουν φέρει διάγνωση για ΔΕΠΥ; Στο σχολείο μου στους 360 μαθητές αντιστοιχούν 20 με 30. Ξέρετε πόσες διαγνώσεις έχουμε;  ούτε μια!  Όπως, είμαι σίγουρος και στα δικά σας σχολεία.  Οι περισσότεροι, λοιπόν,  από αυτούς είναι χωρίς διάγνωση. Ή μάλλον, έχουν διαγνωσθεί από τους περισσότερους συναδέλφους, ως τεμπέληδες, ανυπάκουοι, πεισματάρικοι, απρόσεχτοι, ζωηροί, αντιδραστικοί κλπ.

Όλα αυτά τα παραπάνω είναι αιτίες που αναστατώνουν τις ψυχές των μαθητών. Και δυστυχώς,  χωρίς να φταίνε οι ίδιοι το πληρώνουν κάποιες φορές πολύ ακριβά. Το εκπαιδευτικό μας σύστημα είναι εξετασιοκεντρικό και ακολουθεί τη μέθοδο του Προκρούστη. Η προκρούστια, όμως,  αντιμετώπιση είναι αντιπαιδαγωγική, αντιχριστιανική και απάνθρωπη.   Η Ορθόδοξη ηθική και παιδαγωγική, οφείλει να είναι ανθρωποκεντρική και Θεανθρωποκεντρική. Η κάθε περίπτωση μαθητή είναι ξεχωριστή. Δεν μπορούμε να έχουμε τις ίδιες  απαιτήσεις από όλους. Δεν έχουν όλοι τις ίδιες προϋποθέσεις και δυνατότητες. Και ευτυχώς, το μάθημά μας δεν περιλαμβάνεται στις πανελλήνιες εξετάσεις και μας δίνεται η δυνατότητα να αντιμετωπίζουμε τους μαθητές μας πιο ανθρώπινα.    

Όταν αντιμετωπίζουμε τις δύσκολες περιπτώσεις των μαθητών μας με νεύρα και θυμό, όταν με αφορμή κάποια αρνητική συμπεριφορά τους, τους  χαρακτηρίζουμε και τους μειώνουμε ως πρόσωπα, τότε μας αποκαλύπτεται η σκοτεινή πλευρά τους. Τότε σπέρνουμε θύελλες και θερίζουμε καταιγίδες. Και το αποτέλεσμα είναι ένα αδιέξοδο στο οποίο βασανιζόμαστε και βασανίζουμε. Αν όμως αντιμετωπίσουμε και πλησιάσουμε αυτές τις περιπτώσεις με ευαισθησία, διάκριση και αγάπη, μάς αποκαλύπτεται μπροστά μας ένας μοναδικός  θησαυρός! Γιατί πάντα πίσω από τα αγκάθια κρύβεται ένα τριαντάφυλλο. Πάντα στις ψυχές των παιδιών υπάρχει κρυμμένη ομορφιά και καλοσύνη.  

Και κάτι τελευταίο αλλά πολύ σημαντικό. Αν εφαρμόσουμε όλα τα παραπάνω και δεν έχουμε αποτελέσματα, είναι γιατί δεν χρησιμοποιήσαμε το μεγάλο μας μέσο. Γιατί δεν ζητήσαμε βοήθεια από τον Μόνο που μπορεί πραγματικά και ουσιαστικά να μας βοηθήσει. Τον Θεό. Μιλάμε ίσως, πάρα πολύ  για τον Θεό στους μαθητές μας. Ας μιλήσουμε και στον Θεό για τους μαθητές μας. Ας τους βοηθήσουμε να μιλήσουν και οι ίδιοι στο Θεό.  Να προσευχόμαστε καθημερινά γι? αυτούς. Να δώσουμε τα ονόματά τους στον ιερέα να τα μνημονεύει στην προσκομιδή. «Εαυτούς και αλλήλους και πάσαν την ζωήν ημών Χριστώ τω Θεώ παραθώμεθα». Ας Του αναθέσουμε να καθαρίσει Αυτός για μας με τις δύσκολες περιπτώσεις. Και είναι σίγουρο πως θα το κάνει με τον καλύτερο τρόπο! Έτσι αναπαύεται η ψυχή μας και αναπαύουμε και τις ψυχούλες των μαθητών μας.

 Έτσι το μάθημα των θρησκευτικών γίνεται η ώρα του παιδιού!