Εστιάδες  Ιωάννη Γρυπάρη

Λίγα λόγια για τον ποιητή

Ο Ι. Γρυπάρης (1871-1942) γεννήθηκε στη Σίφνο, αλλά έλκει την καταγωγή του στην Κωνσταντινούπολη, όπου και μορφώθηκε στη Μεγάλη του Γένους Σχολή. Σπούδασε φιλολογία και εργάστηκε με ζήλο στη Μέση Εκπαίδευση.

Η Μεγάλη  του Γένους Σχολή

Το 1898 ίδρυσε το περιοδικό «Τέχνη» με τους Χατζόπουλο και Καμπύση, περιοδικό που τάραξε τα νερά στο χώρο της λογοτεχνίας. Διετέλεσε επίσης καλλιτεχνικός διευθυντής  του Εθνικού Θεάτρου και νωρίτερα, στα 1925, αρνήθηκε την έδρα της Μεσαιωνικής και Νεοελληνικής Φιλολογίας, που του προσφέρθηκε από το καθεστώς του Θεοδώρου Πάγκαλου.

Ο Γρυπάρης συγκαταλέγεται ανάμεσα στους πιο αξιόλογους ποιητές μας, γιατί κατάφερε να αφομοιώσει τα διδάγματα όλων των λογοτεχνικών ρευμάτων της εποχής του (παρνασσισμού, νεοκλασικισμού, συμβολισμού). Χαρακτηριστικά της ποίησής του είναι   η άψογη τεχνική και η πλαστική επεξεργασία του στίχου (σύμφωνα με τις απαιτήσεις του παρνασσισμού), αλλά και η προβολή εσωτερικών καταστάσεων, η μουσικότητα και η υποβλητικότητα  σύμφωνα με τις απαιτήσεις του συμβολισμού). Ο Ιωάννης Γρυπάρης μας άφησε μία ποιητική συλλογή με τον τίτλο «Σκαραβαίοι και Τερακότες», 1919 και ασχολήθηκε περισσότερο με τη μετάφραση  Αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων.

	Κινεζικός στρατός από τερακότα (=ψημένη γη). Βρέθηκε στην πόλη Χσιάν  της Κίνας και χρονολογείται στα 246 π.Χ.
Ανάγλυφη απεικόνιση σκαραβαίου στο Λούξορ στην Αίγυπτο

Κατά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940  μαζί με άλλους Έλληνες λογίους προσυπέγραψε την Έκκληση των Ελλήνων Διανοουμένων προς τους Διανοούμενους ολόκληρου του Κόσμου με την οποία αφενός μεν καυτηριαζόταν η κακόβουλη ιταλική επίθεση, αφετέρου δε, διέγειρε την παγκόσμια κοινή γνώμη σε επανάσταση συνειδήσεων για έναν κοινό, νέο πνευματικό Μαραθώνα.

Ο Γρυπάρης πέθανε το χειμώνα του 1942 στην κατοχική Αθήνα από την πείνα.

Η πείνα στην Κατοχή Σκίτσο Φωκίωνος Δημητριάδη

ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

• §Αφού διαβάσετε το ποίημα, να δικαιολογήσετε την ένταξή του στη σειρά «Ελεγεία» από τη συλλογή «Σκαραβαίοι και Τερακότες».
• §Ποια στάθηκε η αφετηρία της ποιητικής έμπνευσης του Ι. Γρυπάρη;
• §Να αναζητήσετε στοιχεία για τις Εστιάδες  και το ρόλο τους στην Αρχαία Ρώμη.

Οι Εστιάδες Παρθένες στο ναό της Vesta
Έργο Constantin  Holscher

• Να χωρίσετε  το ποίημα σε ενότητες και να εντοπίσετε τους πρωταγωνιστές της καθεμιάς.
• Να εντοπίσετε τον τόπο και το χρόνο του ποιήματος.
• Να εντοπίσετε την αντίθεση ανάμεσα στα δύο πρώτα δίστιχα της πρώτης στροφής. Με ποιους εκφραστικούς τρόπους δίνεται αυτή;
• Ποια είναι η φοβερή  είδηση που ταράσσει τους πάντες και πως αυτή κοινοποιείται; Γιατί άραγε  επιλέγεται αυτός ο τρόπος αναγγελίας του μηνύματος; Που αλλού τον έχουμε συναντήσει;
• Τι φαντάζεστε ότι σήμαινε η διατήρηση της άσβεστης φωτιάς στο ναό της  Εστίας (Vesta  στα λατινικά);
• Να ανατρέξετε στην ελληνική μυθολογία και να διαβάσετε τα σχετικά με τη θεά Εστία και τη λατρεία της.
• Ποιος είναι ο ρόλος του τζακιού, της εστίας στο παραδοσιακό σπίτι;
• Να παρακολουθήσετε την κλιμακωτή αντίδραση του πλήθους. Είναι αμέτοχο ευθυνών; Ποια θα ήταν κατά τη γνώμη σας η πιο υγιής αντίδραση;
• Να σχολιάσετε το δεύτερο  δίστιχο της δεύτερης στροφής και να το συσχετίσετε με τη σημερινή κατάσταση, ειδικά στο χώρο του θεάματος που προσφέρεται από την τηλεόραση.

Ο ναός της Εστίας στη Ρωμαϊκή Αγορά

• Ποια είναι η εικόνα που αντικρίζει το πλήθος  φτάνοντας στο ναό της Εστίας; Να σχολιάσετε την αντίθεση σεμνές, μα κολασμένες στον τελευταίο στίχο της πέμπτης στροφής.
• Ποια στάθηκε η αιτία της συμφοράς, του σβησίματος της φωτιάς;
• Ποια είναι η  κατάσταση και τα συναισθήματα των Εστιάδων; Πως εκδηλώνεται η μεταμέλειά τους;
• Ποιο θαύμα  και ποιοι το περιμένουν, για να αποτραπεί η οριστική καταστροφή; Ο ποιητής ή οι Εστιάδες; Με ποιο τίμημα οι δεύτερες;
• Τι από τα δύο  θέλει να τονίσει ο ποιητής  στο ποίημά του; Το αίσθημα της ευθύνης που απορρέει από την ελευθερία των προσωπικών επιλογών ή την αξία της μεταμέλειας; Σε ποιο από τα δύο θα οδηγούσε η παρέμβαση του θείου εδώ;
• Ποιους θα μπορούσαν να αντιπροσωπεύουν στην εποχή μας οι Εστιάδες;
• Να συσχετίσετε τη στάση των Εστιάδων με αυτήν των Δέκα Παρθένων στην ομώνυμη ευαγγελική παραβολή (Κατά Ματθαίον, 25, 1-13).

Τοιχογραφία από την  Ι. Μονή Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου στη Σουρωτή

• Τι μαρτυρεί για τον ποιητή  το αναπάντητο ερώτημα στις αρχές της δέκατης στροφής;
• Πως διευρύνει σ? αυτήν  το νόημα του μύθου και το συνδέει με τη δική του γενιά, με τον ίδιο του τον εαυτό; Σε ποια σημεία του ποιήματος είναι φανερή αυτή η σύνδεση;
• Να λάβετε υπόψη ότι το ποίημα γράφτηκε μεταξύ 1908-1910 και να ανακαλέσετε στη μνήμη σας τα γεγονότα που προηγήθηκαν: πτώχευση 1893, ατυχής ελληνοτουρκικός πόλεμος 1897, επιβολή Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου στη χώρα, κίνημα στο Γουδί, για να κατανοήσετε την παραπάνω σύνδεση.
• Ποια είναι η πρωταρχική ανάγκη  την οποία τονίζει ο Γρυπάρης στις Εστιάδες; Έχει διαχρονική ισχύ η επισήμανση αυτή;
• Ποιοι, κατά τη γνώμη σας, έχουν το ρόλο των ταγών σε μια κοινωνία;  Ποιοι είναι αυτοί δηλαδή, που είναι επιφορτισμένοι με το καθήκον να διατηρήσουν άσβηστη τη φλόγα  και ό,τι αυτή συμβολίζει και περιλαμβάνει;
• Να αναφερθείτε στη λειτουργία των αποσιωπητικών μετά την ένατη στροφή.
• Να χαρακτηρίσετε το ύφος και τη γλώσσα του ποιήματος.
• Να εντοπίσετε στη μορφή και στο περιεχόμενο του ποιήματος χαρακτηριστικά του παρνασσισμού και του συμβολισμού.
• Να καταγράψετε τα εκφραστικά σχήματα που συναντήσαμε στο ποίημα.

• Διαβάστε  το άρθρο που παρατίθεται και απαντήστε κατόπιν στις ερωτήσεις που ακολουθούν.

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ και ο ρόλος τους στη σημερινή κοινωνία (άρθρο του Μ. Πλωρίτη)

«Ο αληθινός πνευματικός άνθρωπος όχι μόνο στοχάζεται για τον εαυτό του και τους άλλους μα και δρα για τους άλλους».   

   Πνευματικός άνθρωπος, που πιστεύει πως είναι «επαρκής καθ? εαυτόν», είναι στείρος εγωιστής και άγονος ομφαλοσκόπος. Ο αληθινός πνευματικός άνθρωπος όχι μόνο στοχάζεται για τον εαυτό του και τους άλλους, μα και κάτι περισσότερο: δρα για τους άλλους. Όσο σοφός, όσο «ευλογημένος» κι αν είναι, άμα παραμένει αδρανής, καταντά άχρηστος.

     Και το χρέος αυτό του πνευματικού ανθρώπου γίνεται πολλαπλάσιο σε ώρες κρίσης ? κρίσης ιδεών, αρχών, θεσμών, δικαιωμάτων. Τότε, προπάντων, έχει καθήκον ο πνευματικός άνθρωπος να δράσει, να μιλήσει, ν? αγωνιστεί, για να υπερασπίσει τα «παλλάδια» τα δικά του και της κοινωνίας, για να φωτίσει τους αφώτιστους να νικήσει τους νωθρούς, να γαλβανίσει τους ενθουσιώδεις, να ξεσκεπάσει τους καπήλους, να καταγγείλει τους επιτήδειους. Τότε, όταν απειλείται η ελεύθερη σκέψη, ο ελεύθερος λόγος, δηλαδή, η ίδια η υπόσταση του πνευματικού και κάθε ανθρώπου, θα δείξει ο πνευματικός άνθρωπος αν «τηρεί» πραγματικά την «πίστη» που επαγγέλλεται. Σωπαίνοντας από αυταρέσκεια, δειλία ή καιροσκοπία, όχι μόνο προδίνεται αλλά και προδίνει. «Αδικεί πολλάκις ου μόνον ο ποιών τι, αλλά και ο μη ποιών», λέει ο Μάρκος Αυρήλιος. Και ο πνευματικός άνθρωπος που σωπαίνει στις κρίσιμες ώρες αδικεί όχι μόνο τους άλλους μα, σε τελευταία ανάλυση, και τον ίδιον τον εαυτό του. Γιατί, κλείνοντας τα μάτια του στο εξανδραποδισμό των γύρω του, θα τ? ανοίξει μια μέρα και θα δει πως έχει γίνει ανδράποδο και ο ίδιος.
    Σε τέτοιες ώρες κρίσης δείχνει ο πνευματικός άνθρωπος αν είναι οδηγός ή οδηγούμενος, «όρθιος ή ορθούμενος», αν στέκεται όρθιος μόνος του ή τον στήνουν όρθιο οι άλλοι. Αλλά πνευματικός άνθρωπος που δέχεται το ρόλο του ουραγού της αγέλης, που παραδέχεται να «πειθαρχεί» σε κατάσταση ανδρείκελου, που απαρνιέται το σπουδαιότερο κι ευγενικότερο μέρος της αποστολής του, παύει να είναι πνευματικός ηγέτης [...]. Μ. Πλωρίτης.

• Ποιους θεωρείτε εσείς πνευματικούς ανθρώπους; Τους ταυτίζετε με τους διανοουμένους;
• Υπάρχουν στην εποχή μας; Ακούγεται η φωνή τους; Ποιος είναι ο ρόλος τους στις παρούσες συνθήκες;
• Να απευθύνετε  μία γραπτή επιστολή  στην πνευματικούς ανθρώπους του τόπου μας, τονίζοντας τις ευθύνες και τις υποχρεώσεις τους απέναντι στο κοινωνικό σώμα.