Θέματα  για συζήτηση και έκφραση/ έκθεση σχετικά με την εφηβεία

Απού ναι νιος και δεν πετά με του βοριά τα νέφη 
ίντα τι θέλει τη ζωή στον κόσμο να την έχει!  

                                                 Κρητική μαντινάδα

Πίνακας Γιώργου Κόρδη

• Τι είναι για  σας η εφηβεία; Πως τη βιώνετε; Ποια είναι τα συναισθήματά σας κατά την περίοδο αυτή; Ορίστε την σε μία σύντομη παράγραφο 4-5 σειρών.
• Διαβάστε το κείμενο για την εφηβεία των Φ. Ντολτό-Κ. Ντολτό-Τόλιτς  και απαντήστε στα ερωτήματα που ακολουθούν:

α. Γιατί η εφηβεία παρομοιάζεται με δεύτερη γέννηση;

β. Τι είδους αλλαγές συμβαίνουν στους εφήβους και πως τις αντιμετωπίζουν οι ίδιοι και οι γονείς τους;

γ. Αν η εφηβεία είναι «το δράμα του αστακού», τότε τι αντιπροσωπεύει «το μουγγρί»;

δ. Ποιες είναι οι σημασίες του ρήματος βγαίνω στους εφήβους;

ε.  Ποια είναι κατά τη γνώμη σας η μεγαλύτερη ανάγκη του εφήβου;

στ. Θεωρείτε αναγκαία την ύπαρξη ορίων στην εφηβική ηλικία; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Διαβάστε την εισήγηση που ακολουθεί, για να δείτε την προσέγγιση ενός ειδικού στο θέμα της εφηβείας.

Εφηβεία: Τα χρόνια της ωρίμανσης, τα χρόνια των συγκρούσεων

του Ψυχολόγου Ευάγγελου Καναβιτσά

Η εφηβεία σαν έννοια είναι, σε μεγάλο βαθμό, δημιούργημα του δυτικού πολιτισμού. Σε άλλες πιο απλές κοινωνίες, οι νέοι μόλις καταστούν έτοιμοι βιολογικά για τεκνοποίηση, θωρούνται ενήλικες. Αντίθετα, στις δυτικές κοινωνίες η εφηβεία είναι μια περίοδος χάριτος _ μια περίοδος προπαρασκευής και ωρίμανσης _ ώστε οι έφηβοι να προετοιμαστούν για τις πολυσύνθετες υποχρεώσεις που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν ως ενήλικες. Στην Ελλάδα ειδικότερα, η εφηβεία τείνει να παρατείνεται για όλο και περισσότερα χρόνια, καθώς συχνά οι οικογένειες προστατεύουν τα παιδιά τους κατά τη δεύτερη αλλά και τρίτη δεκαετία της ζωής τους. Η εφηβεία μπορεί να παρομοιαστεί με έναν ανεμοστρόβιλο που παρασύρει τα πάντα στο πέρασμά του, και αφήνει πίσω του ένα τελείως νέο τοπίο. Όλοι μας την έχουμε περάσει, περισσότερο ή λιγότερο έντονα, οι πιο πολλοί από εμάς την έχουμε συνδέσει με τα μαθητικά μας χρόνια και συχνή είναι η νοσταλγία που νιώθουμε για την εποχή εκείνη. Στην πραγματικότητα, είναι μια ηλικία που πολύ συχνά ωραιοποιείται από τους μεγάλους. Το μυαλό όμως ξεγελιέται, τείνει να απωθεί, να σβήνει όλα εκείνα τα δυσάρεστα πράγματα που μας βασάνισαν τα χρόνια εκείνα, και θυμάται μόνο πως τα πράγματα τότε ήταν πιο έντονα, πιο χρωματιστά, πολλές πράξεις ρουτίνας σήμερα, τότε είχαν την υπόσταση πρωτόγνωρων εμπειριών.

Οι βιολογικές αλλαγές

Ο έφηβος μπορεί να παρομοιαστεί με μια κερασιά την άνοιξη: Αφουγκράζεται τις αλλαγές των καιρών καταλαβαίνει πως είναι η ώρα να ξυπνήσει από την χειμερία νάρκη της και οι χυμοί αρχίζουν να κυλάν στα κλαδιά της. Φύλλα ξεφυτρώνουν και λουλουδάκια που δειλά δειλά θα μεταμορφωθούν σε άγουρους καρπούς αρχικά, αλλά θα ωριμάζουν ταχύτατα κάτω από τις ευεργετικές επιδράσεις του ήλιου. Η ήβη ξεκινάει όταν οι πρώτες ορμόνες του φύλου αρχίζουν και παράγονται σε μικρές αρχικά, αλλά σταδιακά σε όλο και μεγαλύτερες ποσότητες. Tο πρώτο συναίσθημα που αντιμετωπίζει ο έφηβος είναι ο φόβος, ο τρόμος για όλες τις αλλαγές που συμβαίνουν επάνω του. Όση πληροφόρηση κι αν παράσχουμε στα παιδιά πριν την έναρξη της εφηβείας για αυτά που θα συμβούν στο σώμα τους, τα παιδιά είναι αναπόφευκτο να ανησυχήσουν και να τρομάξουν με τις αλλαγές αυτές. Ο φόβος αυτός είναι απόλυτα φυσιολογικός, και συχνά θα συγκρούεται με το αίσθημα της υπερηφάνειας, το αίσθημα της χαράς πως μεγαλώνουν, πως αφήνουν πίσω τους την παιδική ηλικία και μπαίνουν αργά αλλά σταθερά στη φάση της ενήλικης ζωής. Βέβαια, το να αφήνουμε πίσω μας μια ηλικία, και ειδικότερα την παιδική ηλικία είναι κάτι που πονάει, όπως πονάει οποιοσδήποτε αποχωρισμός. Οι έφηβοι το διαισθάνονται αυτό και μπορεί να έχουν κρίσεις ταυτότητας και μελαγχολίας.

Σκηνή από το θεατρικό εφηβικό έργο «Κοινωνικό» του Ντένις Κέλι

Οι διανοητικές αλλαγές

Στην εφηβεία γίνεται η ολοκλήρωση της διανοητικής ανάπτυξης των παιδιών. Μετά την ηλικία των 12 μια πραγματική έκρηξη συμβαίνει σε νοητικό επίπεδο. Ξαφνικά οι έφηβοι δεν βασίζονται μόνο στην εμπειρία τους, η σκέψη τους μπορεί να πάει πολύ μακρύτερα από όσα έχουν ζήσει. Αναπτύσσουν αυτό που λέμε αφηρημένη σκέψη, που πάει πέρα από την στενή καθημερινή εμπειρία, κι αντίθετα έχει την ικανότητα να προσεγγίζει το άπειρο. Μπορούν να κάνουν λογικές υποθέσεις και να τις ελέγξουν για το κατά πόσο ισχύουν. Μπορούν να κάνουν συσχετίσεις και να σκέφτονται επαγωγικά, δηλαδή να βγάζουν συμπεράσματα για μια κατάσταση, βάση των όσων γνωρίζουν σχετικά με μια άλλη ανάλογη κατάσταση. Όλη αυτή η διανοητική έκρηξη σαστίζει τους έφηβους. Βλέπουν πόσες πολλές επιλογές έχουν σε διανοητικό επίπεδο, και παίζουν με αφηρημένες έννοιες. Ελέγχουν την ορθότητα των όσων έχουν διδαχθεί με τη βοήθεια των νεοαποκτηθέντων νοητικών τους ικανοτήτων. Πολλές φορές απορροφιούνται από αφηρημένες σκέψεις και κάνουν διανοητικά παιχνίδια. Όλα αυτά μας δείχνουν πως ο έφηβος αποκτά μια ισχυρότερη και πιο πλατιά ικανότητα για ανάλυση και έλεγχο της πραγματικότητας, ιδιότητα που θα του φανεί ιδιαίτερα χρήσιμη όταν παρουσιάσει τις πρώτες τάσεις αμφισβήτησης.

Οι συναισθηματικές αλλαγές

Μέσα στον κυκεώνα των αλλαγών που περιγράψαμε παραπάνω, ο έφηβος πλημμυρίζει από συναισθήματα έντονα και ευμετάβλητα. Αρχικά, νιώθει δέος για τη νέα κατάσταση, για τις νέες τους ικανότητες που καλείται να εκμεταλλευτεί, για το γεγονός πως ο ρόλος του ενήλικα που θα κληθεί να παίξει παύει να είναι μια απλή φήμη και γίνεται πλέον μια πληροφορία. Δεν έχει μια σταθερή ταυτότητα, καθώς ο εαυτός του αλλάζει καθημερινά. Δοκιμάζει διάφορους ρόλους και ταυτότητες ώστε να δει ποια του ταιριάζει καλύτερα. Όσο ήταν παιδί ο έφηβος, έβλεπε τους γονείς και τους δασκάλους του σαν πρότυπα, σαν θεούς αλλά καθώς η εφηβεία εξελίσσεται, φεύγει αυτή η σιγουριά του για αυτά τα πρότυπα, κι αρχίζει κρυφά ή φανερά να τα αμφισβητεί και να διερευνά τα όριά τους. Το πιο επώδυνο στάδιο αυτής της αμφισβήτησης και της απομυθοποίησης είναι όταν οι έφηβοι καταλάβουν πως οι γονείς τους είναι κοινοί θνητοί με αδυναμίες και ελαττώματα, και πως τα προηγούμενα χρόνια που προσπαθούσαν να τους μοιάσουν, θεωρώντας πως μιμούνταν την τελειότητα, ουσιαστικά κυνηγούσαν μια ουτοπία. Ο έφηβος λοιπόν, μέσα από την αποκαθήλωση των γονιών του νιώθει απογοήτευση, θυμό, γιατί είχε ξεγελαστεί τόσα χρόνια, και άγχος για το πώς θα καλύψει το κενό αυτό.

Σταδιακά, θα στραφεί σε παρέες συνομηλίκων, θα ψάξει για νέα πρότυπα, θα θεοποιήσει σύμβολα της μαζικής κουλτούρας, όπως μουσικά συγκροτήματα και ηθοποιούς, θα αναζητήσει έναν αληθινό μύθο για να αντικαταστήσει το πεσμένο μύθο των γονιών του. Αυτή η αναζήτηση είναι επώδυνη για τους γονείς που νιώθουν πως αποκαθηλώνονται από τα παιδιά τους και συνάμα μπορεί να γίνει επικίνδυνη για τους εφήβους που μπορεί να στραφούν σε μη γνήσια κι επικίνδυνα πρότυπα. Ο ρόλος των γονιών σε αυτό είναι δύσκολος και υπεύθυνος. Από τη μια πρέπει να ξεπεράσουν το ναρκισσιστικό τους πλήγμα, και να αποδεχτούν την απομυθοποίησή τους, κι από την άλλη με επιμονή και υπομονή θα πρέπει να προασπίζουν τα όριά τους και να προβάλουν σαν μια σταθερή βάση στην οποία ο έφηβος μπορεί να στηριχτεί για να πάει παραπέρα. Ένας κίνδυνος που ελλοχεύει σε αυτή τη διαδικασία, έχει να κάνει με τις παρέες στις οποίες ο έφηβος θα αφοσιωθεί για να καλύψει αυτό του το κενό. Οι παρέες που σχηματίζουν οι έφηβοι συνήθως χαρακτηρίζονται από πολύ έντονους συναισθηματικούς δεσμούς, και διέπονται από αυστηρά άτυπα ή και τυπικά καταστατικά συμπεριφοράς. Θέλουν όλοι μαζί να έχουν μια κοινή ταυτότητα για να νιώθουν πιο δυνατοί στο να αφήσουν πίσω την παιδική ηλικία, να συμβιβαστούν με την επώδυνη αποϊδανικοποίηση των γονιών τους και να δοκιμάσουν τα όριά τους. Έτσι, στα πλαίσια τέτοιων ομάδων οι έφηβοι υιοθετούν ίδιο ντύσιμο, λεξιλόγιο και συμπεριφορά και μπορεί να φτάσουν μέχρι και στη διάπραξη αξιόποινων πράξεων ή σε πράξεις που σε άλλη φάση της ζωής τους θα θεωρούνταν ψυχοπαθολογικές. Όλα αυτά τους είναι απαραίτητα για να θρηνήσουν, να πάρουν δύναμη ο ένας από τον άλλο και να προχωρήσουν παραπέρα δοκιμάζοντας τα νέα τους όρια. Ωστόσο αυτές οι εκδηλώσεις θορυβούν ιδιαίτερα τους γονείς τους, και καμιά φορά τους φέρνουν σε απόγνωση. Μια στάση που συνδυάζει την επιείκεια και την αποδοχή, με τη θέσπιση ξεκάθαρων ορίων και την προάσπιση των αξιών είναι ίσως η πιο βοηθητική, καθώς δίνει στον έφηβο τα όρια που αναζητά χωρίς να μπλοκάρει την επικοινωνία του μαζί μας.

Κάτι άλλο που μπορεί να θορυβήσει τους γονείς, σε αυτή την ηλικία, είναι η ποιότητα των προτύπων που τα παιδιά τους υιοθετούν. Οι έφηβοι τείνουν να απορρίπτουν τα παραδοσιακά πρότυπα καθώς αυτά είναι αντιπροσωπευτικά των γονιών τους, και μέσα στη λαίλαπα της κατάρριψης των γονικών προτύπων συμπαρασύρονται κι αυτά. Έτσι, στρέφονται σε άλλα πρότυπα της μαζικής κουλτούρας κυρίως μουσικούς, αθλητές και παλιότερα πολιτικούς. Θέλουν να τους μοιάσουν, μιμούνται το ντύσιμό τους και επαναλαμβάνουν τα κλισέ τους.

 Η κύρια ανάγκη, ωστόσο, των εφήβων είναι η γνησιότητα, δεν θέλουν να ξαναζήσουν μια νέα αποϊδανιοκοποίηση για αυτό και ανεβάζουν τα πρότυπά τους σε ένα βάθρο και φροντίζουν με κάθε τρόπο να υπερασπίζονται την τελειότητά τους. Είναι ευθύνη της κοινωνίας μας, και της εκπαίδευσής μας η προβολή γνήσιων προτύπων, προτύπων πέρα από τη σφαίρα της εμπορικής εκμετάλλευσης. Δυστυχώς ζούμε στην εποχή που όλα είναι αναλώσιμα ακόμα και τα πρότυπα και οι ιδεολογίες. Έτσι οι έφηβοι σήμερα, σπάνια έχουν κάποιο πρότυπο από το οποίο δεν απορρέουν κάποια οικονομικά οφέλη. Από την άλλη, οι γονείς κάνοντας κριτική στα πρότυπα των εφήβων, το μόνο που καταφέρνουν είναι το να απομακρύνουν τα παιδιά τους από τους ίδιους, και να διευρύνουν το χάσμα ανάμεσά τους. Ο έφηβος δεν υπερασπίζεται την ανωτερότητα του προτύπου του αλλά την ανάγκη του να καλύψει τα συναισθηματικά του κενά, ανάγκη αναντίρρητη και ζωτική. Η οικογένεια και η κοινωνία γενικότερα οφείλει αφενός μεν να το σεβαστεί αυτό, κι από την άλλη να είναι σε θέση να του δώσει τα κατάλληλα πρότυπα.

 Όπως είδαμε λοιπόν, κατά την εφηβεία έχουμε έντονες συναισθηματικές αλλαγές, οι έφηβοι τρομάζουν μπροστά στην απομυθοποίηση των γονιών τους, δημιουργούν παρέες με έντονους συναισθηματικούς δεσμούς και στρέφονται σε πρότυπα έξω από την οικογένειά τους για να αναπληρώσουν αυτό τους το συναισθηματικό κενό.

Υπάρχουν σημεία της τοποθέτησης του ομιλητή με τα οποία διαφωνείτε; Να εκφράσετε τη δική σας τοποθέτηση. 

Ποια είναι τα δικά σας πρότυπα; Με ποια κριτήρια τα επιλέγετε;

• Να συμπληρώσετε τα κενά στις παρακάτω προτάσεις ώστε να είναι εμφανείς οι διαφορές προτύπου -ειδώλου.

Το πρότυπο βρίσκεται συνήθως στο παρελθόν ενώ το είδωλο στο ???..

Το πρότυπο είναι καταξιωμένο πρόσωπο, το είδωλο είναι ???. αστέρας, έχει προσωρινή ???.

Το πρότυπο καθιερώνεται από την ανθρώπινη ????. ενώ το είδωλο από το συναίσθημα και την  ?????

Το πρότυπο κρίνεται και αμφισβητείται ,το είδωλο δεν υφίσταται καμία ???. από το θαυμαστή του.

Το πρότυπο καθιερώνεται μετά από επίπονη διαδικασία, ενώ  το είδωλο ???.. ????? Το ίδιο γρήγορα καταποντίζεται.

• Αφού διαβάσετε το άρθρο που σας δίνεται, να απαντήσετε στις ερωτήσεις που ακολουθούν.

  Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΕΙΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ MARTIN JACQUES  THE GUARDIAN                                 
Αναδημοσίευση από την «Καθημερινή»

1.Είναι εδραιωμένη στην κοινωνία μας η πεποίθηση ότι η αλλαγή είναι συνώνυμη με την πρόοδο. Οι κυβερνήσεις επανειλημμένα το διακηρύσσουν και πολλοί άνθρωποι φαίνεται να το ενστερνίζονται ως φιλοσοφία ζωής Πρόκειται, βέβαια, για ανοησία. Η αλλαγή δεν είναι πάντα καλή. Και οι πρόσφατες έρευνες που δείχνουν ότι είμαστε λιγότερο ευτυχισμένοι απ? ό,τι  στο παρελθόν υποδηλώνουν μια βαθύτερη δυσφορία στην καρδιά της δυτικής κοινωνίας. Τα ευρήματα αυτά δεν προκαλούν έκπληξη. Η ίδια η ιδέα για το τι σημαίνει άνθρωπος και ποιες είναι οι συνθήκες στις οποίες ευδοκιμούν οι ανθρώπινες ιδιότητες, έχει διαβρωθεί. Ο λόγος για τον οποίο αισθανόμαστε λιγότερο ευτυχείς  απ? όσο άλλοτε  είναι ότι η οικειότητα στην οποία στηρίζεται η αίσθηση ευζωίας ?προϊόν των πιο στενών, των πιο προσωπικών μας σχέσεων, ιδίως μέσα στην οικογένεια,- αποδυναμώνεται. Από αυτήν την άποψη, τρεις τάσεις αλλάζουν  σε βάθος τη φύση των κοινωνιών μας.

2.Πρώτα πρώτα, η ανάπτυξη του ατομικισμού, που πρωτοεκδηλώθηκε τη δεκαετία του ?60, έκανε τον εαυτό κυρίαρχο ενδιαφέρον και γενικό σημείο αναφοράς, ενώ οι προσωπικές ανάγκες του καθενός έγιναν η τελική δικαιολόγηση των πάντων.  Ζούμε στην εποχή του εγωισμού.

3.Δεύτερον,  έχουμε την αμείλικτη εξάπλωση της αγοράς σε όλους τους τομείς της κοινωνίας. Η εμπορευματοποίηση των πάντων  έχει κάνει την κοινωνία και τον καθένα από εμάς, πιο ανταγωνιστικούς. Η λογική της αγοράς δεν αφορά μόνο την ιδεολογία των νεοφιλελευθέρων αλλά έχει γίνει πλέον οικουμενική, το κριτήριο που χρησιμοποιούμε όχι μόνο για τη δουλειά μας και όταν ψωνίζουμε, αλλά και όσον αφορά τον πιο ενδόμυχο εαυτό μας, τις πιο προσωπικές σχέσεις μας.  Οι προφήτες που εξήγγειλαν την επανάσταση της αγοράς  την  είδαν σε αντιπαλότητα με το κράτος: στην πραγματικότητα, αποδείχτηκε πιο ύπουλη από αυτό, διαβρώνοντας την ίδια την έννοια του τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος.Το πιστεύω του «εγώ» αδιάσπαστα δεμένο με το ευαγγέλιο της αγοράς, έχει αιχμαλωτίσει την ουσία της ζωής μας.

4.Τρίτον, έχουμε την ανάπτυξη των τεχνολογιών της επικοινωνίας, ειδικότερα των κινητών τηλεφώνων και του διαδικτύου, οι οποίες συρρικνώνουν τον ιδιωτικό μας χώρο και  επιταχύνουν το ρυθμό της ζωής. Βέβαια εξακολουθούμε να είμαστε κοινωνικά όντα. Απολαμβάνουμε πολύ περισσότερες σχέσεις απ? όσες άλλοτε. Όμως η ποσότητα δε σημαίνει ποιότητα. Οι σχέσεις μας μπορεί να είναι πιο κοσμοπολίτικες αλλά γίνονται όλο και πιο ρηχές και προσωρινές. Η κοινωνική μας ζωή έχει φτάσει να μιμείται τους ρυθμούς και τα χαρακτηριστικά  της αγοράς.

Παιδική συναυλία Έργο Γεωργίου Ιακωβίδη

5. Στο μεταξύ,  η οικογένεια- η έδρα των βασικών δια βίου σχέσεων μας- γίνεται ένας όλο και ασθενέστερος θεσμός: οι εκτεταμένες οικογένειες λιγοστεύουν,  οι πυρηνικές οικογένειες γίνονται όλο και πιο μικρές και βραχύβιες, σχεδόν οι μισοί γάμοι ,καταλήγουν σε διαζύγιο και οι περισσότεροι γονείς περνούν λιγότερο καιρό με τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας. Η κεντρική έδρα της οικειότητας είναι η οικογένεια-όπως εκφράζεται στις σχέσεις του ζευγαριού και ανάμεσα σε γονείς και παιδιά. Η οικειότητα αναπτύσσεται σε συνάρτηση με το χρόνο και τη διάρκεια. Στηρίζεται στην αμοιβαιότητα και την άνευ όρων αφοσίωση. Έχει τις ρίζες της στην εμπιστοσύνη. Και είναι επομένως από τη φύση της αντίθετη στις αξίες που προωθεί η αγορά. Οι νέες αυτές κυρίαρχες αξίες  διαβρώνουν και τις πιο στενές προσωπικές μας σχέσεις. Υπάρχει μια ολοένα ισχυρότερη τάση να μετράμε την αγάπη με τα κριτήρια της καταναλωτικής κοινωνίας- καινοτομία, ποικιλία, διαθεσιμότητα .

6.Εκείνο όμως που πρέπει να μας απασχολεί περισσότερο είναι η χειροτέρευση της σχέσης γονιού- παιδιού. Της σχέσης που είναι το λίκνο των πάντων, το σχολείο όπου μαθαίνουμε το αίσθημα ασφάλειας, την ταυτότητά μας και τα συναισθήματά μας, την ικανότητα να αγαπάμε, να μιλάμε και να ακούμε, να είμαστε ανθρώπινοι.

7.Η σχέση γονιού- παιδιού και ιδιαίτερα μητέρας ?παιδιού, έρχεται σε πλήρη αντίθεση με όλους τους νόμους της αγοράς. Είναι άνιση, χωρίς να απαιτεί ανταπόδοση για τις θυσίες.  Αντίθετα, ο μόνος τρόπος με τον οποίο τα παιδιά μπορούν να ανταποδώσουν όσα έχουν πάρει από τους  γονείς είναι μέσα από την αγάπη που δίνουν, και τις θυσίες που κάνουν, για τα δικά τους παιδιά. Κι όμως αυτή η πιο πολύτιμη από όλες τις ανθρώπινες σχέσεις υπονομεύεται και τιμωρείται. Καθώς  οι γυναίκες έχουν φτάσει να συμμετάσχουν στην αγορά εργασίας όσο και οι άνδρες, αντιμετωπίζουν όλο και μεγαλύτερη στενότητα χρόνου, με βαθιές συνέπειες για την οικογένεια και ιδίως τα παιδιά.  Τα ποσοστά γεννητικότητας έχουν πέσει κατακόρυφα. Η θεμελιωδέστερη ανθρώπινη λειτουργία, η αναπαραγωγή, πολιορκείται από τις αξίες του ατομικισμού. Τα ζευγάρια είναι όλο και πιο απρόθυμα να κάνουν τις θυσίες χρόνου, χρήματος και αφοσίωσης που απαιτεί η ανατροφή των παιδιών.

Φιλοστοργία Γλυπτή σύνθεση Γιαννούλη Χαλεπά

8.Οι γονείς περνούν τώρα λιγότερο καιρό με τα βρέφη και τα νήπιά τους. Οι συνέπειες είναι ήδη εμφανείς στα σχολεία. Σε μια μελέτη που δημοσιεύτηκε από το Υπουργείο Παιδείας πέρυσι, οι δάσκαλοι υποστηρίζουν ότι τα μισά παιδιά ξεκινούν τώρα το σχολείο χωρίς να μπορούν να μιλήσουν με ευκρίνεια και να γίνουν κατανοητά, χωρίς να μπορούν να ανταποκριθούν σε απλές οδηγίες, να αναγνωρίσουν το όνομά τους ή να μετρήσουν ως το πέντε. Για να μπορέσουμε να ικανοποιήσουμε τις ανάγκες μας, παραμελούμε τα παιδιά μας, υποκαθιστούμε το χρόνο μας κοντά τους πληρώνοντας άλλους, ενώ η τηλεόραση και τα βιντεοπαιχνίδια  χρησιμοποιούνται σαν μέσα απασχόλησης των παιδιών. Και το πρόβλημα υπάρχει σε όλες τις κοινωνικές  τάξεις. Οι «πλούσιοι σε χρήμα- φτωχοί σε χρόνο» επαγγελματίες είναι μια από τις ομάδες που τις αφορά ιδιαίτερα. Ο χρόνος είναι το σημαντικότερο δώρο που μπορεί ένας γονιός να κάνει στο παιδί του- κι όμως ο χρόνος είναι αυτό που είμαστε λιγότερο πρόθυμοι να δώσουμε.

9.Είναι αδύνατον να προβλέψουμε τις ακριβείς συνέπειες, ωστόσο η μείωση της συναισθηματικής ευφυΐας και τα προβλήματα συμπεριφοράς φαίνονται αναπόφευκτα. Ωστόσο η έλλειψη οικειότητας δεν πλήττει μόνο τις ανθρώπινες σχέσεις. Μειώνεται όλο και περισσότερο η εξοικείωσή μας με την ίδια την ανθρώπινη κατάσταση. Πολλοί υποστηρίζουν πως τα ΜΜΕ μας έχουν προσφέρει πολλή γνώση. Το πρόβλημα είναι ότι αυτά που μαθαίνουμε από τα ΜΜΕ έχουν ελάχιστη σχέση με την προσωπική εμπειρία  και τη γνώση της πραγματικότητας που μεταφέρεται από την εδραιωμένη κοινότητα, τους ανθρώπους που ξέρουμε και εμπιστευόμαστε. Η κοινωνία έχει κινηθεί προς την αντίθετη κατεύθυνση, προς μια εφηβική κουλτούρα που περιφρονεί την ηλικία και την πείρα. Η σχέση μας με τις πιο βασικές εμπειρίες της ζωής αποκτά  σε όλο και μεγαλύτερο βαθμό ηδονοβλεπτικό χαρακτήρα. Ο θάνατος, για παράδειγμα, προσφέρεται σε αφθονία προς κατανάλωση από τα ΜΜΕ, γυμνός από κάθε πόνο, ανάμεσα σε κουτσομπολιά και δελτία καιρού. Δεν υπάρχει χρόνος για να σκεφτείς τι έχει συμβεί, να συμπονέσεις, να συγκινηθείς. Άλλωστε ο πόνος είναι κάτι που πρέπει να αποφεύγεται,  να κρύβεται, να «διασκεδάζεται» είναι αντικαταναλωτικός.

10.Η παρακμή της κοινότητας και η κυριαρχία των ΜΜΕ οδηγεί σε απευαισθητοποίηση, σε αποξένωση από τα θεμελιώδη συναισθήματα χωρίς τα οποία δεν έχουμε τη δυνατότητα να καταλάβουμε το νόημα της ζωής: δεν υπάρχουν κορυφές χωρίς χαράδρες. Τι μπορεί να γίνει, λοιπόν; Ίσως όχι πολλά. Όμως η παρατήρηση δε χάνει την αξία της. Υπάρχει, μήπως, τίποτα πιο σημαντικό από την ανθρωπιά μας; Αν αρκετοί άνθρωποι συνειδητοποιήσουν τι συμβαίνει, ίσως μπορέσουμε να ανακτήσουμε λίγο από το χαμένο εαυτό μας.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Ποιο είναι το θέμα και η θέση του συντάκτη στο άρθρο που έχετε μπροστά σας;

Σε ποιους λόγους οφείλεται η αποδυνάμωση των κοινωνικών σχέσεων στην εποχή μας;

Ποιο είναι γι? αυτόν το πιο ανησυχητικό σημείο των καιρών μας και που οφείλεται;

Ποιες είναι οι συνέπειες αυτής της νέας κατάστασης, που διαμορφώνεται;

Τι πρέπει να γίνει; Πως θα ανακτήσουμε τη χαμένη ανθρωπιά μας;

• Διαβάστε και μια ανώνυμη επιστολή ενός εφήβου στο γονιό του.

Άκουσε

Όταν σου ζητώ να μ? ακούσεις κι εσύ αρχίζεις να δίνεις συμβουλές, δεν έχεις κάνει αυτό που σου ζήτησα.

Όταν σου ζητώ να μ? ακούσεις κι εσύ αρχίζεις να με ρωτάς γιατί, ή μου λες ότι δεν θα έπρεπε να αισθάνομαι έτσι, ποδοπατάς τα συναισθήματά μου.

Όταν  σου ζητώ να με ακούσεις κι εσύ αισθάνεσαι ότι πρέπει να κάνεις κάτι για να λύσεις το πρόβλημά μου, με απογοητεύεις, όσο παράξενο κι αν σου φαίνεται.

Άκουσε! Το μόνο που σου ζήτησα ήταν να με ακούσεις, όχι να μιλήσεις ή να κάνεις κάτι-απλά να με ακούσεις.

Μπορώ να τα καταφέρω και μόνος μου! Δεν είμαι ανίκανος. Ίσως αποθαρρημένος και διστακτικός, αλλά όχι ανίκανος.

Όταν κάνεις κάτι για μένα που μπορώ και πρέπει να το κάνω μόνος μου, συμβάλεις στο φόβο και στην αδυναμία μου.

Όμως, όταν αποδέχεσαι ως απλό γεγονός ότι νιώθω  αυτό που νιώθω, όσο παράλογο κι αν είναι,  τότε δε χρειάζεται να σε πείσω και μπορώ να επικεντρωθώ στην προσπάθεια να κατανοήσω τι κρύβεται πίσω από το παράλογο αυτό συναίσθημα. Και όταν αυτό γίνει σαφές, οι απαντήσεις είναι εμφανείς και δε χρειάζομαι συμβουλές. Τα παράλογα συναισθήματα αποκτούν νόημα όταν κατανοούμε τι κρύβεται πίσω τους.

Γι? αυτό σε παρακαλώ, απλά άκουσέ με. Και αν θέλεις να μιλήσεις, περίμενε τη σειρά σου και θα σ? ακούσω.

Να ξέρετε ότι το πέρασμα στην εφηβεία αποτελούσε ανέκαθεν ένα ιδιαίτερο κοινωνικό γεγονός σε όλους τους μεγάλους πολιτισμούς από την αρχαιότητα  έως τον μεσαίωνα και αποτελεί ακόμη μία από τις σοβαρότερες δραστηριότητες στις κοινωνίες του τρίτου και αναπτυσσόμενου κόσμου.

Ο έφηβος των Αντικυθήρων

Ο ελεύθερος χρόνος των εφήβων

Ημερομηνία δημοσίευσης: 14 Μαΐου 2012

Πανελλήνια έρευνα του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής σε έφηβους μαθητές σχετικά με τον ελεύθερο χρόνο έδειξε μεταξύ άλλων ότι:

• Οι έφηβοι στον ελεύθερό τους χρόνο ασχολούνται κυρίως με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή, με αθλητικές δραστηριότητες ή ακούν μουσική. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία έφηβοι περιορίζουν τις δραστηριότητές τους και ασχολούνται περισσότερο με καθιστικές (π.χ. ηλεκτρονικός υπολογιστής) σε σύγκριση με τους νεότερους.
• Συγκριτικά με τα αγόρια, τα κορίτσια έχουν ευρύτερο φάσμα δραστηριοτήτων (π.χ. ανάγνωση εξωσχολικών βιβλίων, ζωγραφική, χορό, φωτογραφία).
• Οι έφηβοι στον ελεύθερό τους χρόνο ασχολούνται κυρίως με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή, με αθλητικές δραστηριότητες ή ακούν μουσική. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία έφηβοι περιορίζουν τις δραστηριότητές τους και ασχολούνται περισσότερο με καθιστικές (π.χ. ηλεκτρονικός υπολογιστής) σε σύγκριση με τους νεότερους.
• Συγκριτικά με τα αγόρια, τα κορίτσια έχουν ευρύτερο φάσμα δραστηριοτήτων (π.χ. ανάγνωση εξωσχολικών βιβλίων, ζωγραφική, χορό, φωτογραφία).
• Σχεδόν 1 στους 5 μαθητές (18,7%) ασκείται σωματικά καθημερινά.
• Ένα στα οκτώ 15χρονα κορίτσια (12,2%) δεν ασκείται καθόλου, σε υπερδιπλάσιο ποσοστό από ό,τι τα αγόρια (5,4%).
• Την περίοδο 1998-2010 παρατηρείται μείωση στο ποσοστό των μαθητών που ασκούνται σωματικά τουλάχιστον 4 φορές  την εβδομάδα.
• Σχεδόν 2 στους 5 μαθητές (38,3%) παρακολουθούν τηλεόραση/DVD τουλάχιστον 3 ώρες ημερησίως όλες τις ημέρες της εβδομάδας, σε υψηλότερο ποσοστό οι 13χρονοι (42,5%).
• Περισσότερες ώρες οι έφηβοι βλέπουν τηλεόραση/DVD τα Σαββατοκύριακα συγκριτικά με τις ημέρες του σχολείου.

• Σε ποσοστό 12% οι έφηβοι που βλέπουν τηλεόραση/DVD τουλάχιστον 3 ώρες κάθε μέρα έχουν ανθυγιεινές διατροφικές συνήθειες, δηλ. καταναλώνουν συχνά γλυκά ή αναψυκτικά ενώ σπάνια τρώνε φρούτα ή λαχανικά.

• Ένας στους 5 εφήβους που παρακολουθούν τηλεόραση ή DVD τουλάχιστον 3 ώρες κάθε μέρα είναι υπέρβαρος ή παχύσαρκος, κυρίως τα κορίτσια και οι 11χρονοι.

Με ποιους τρόπους αξιοποιείτε εσείς τον ελεύθερό σας   χρόνο; Είναι καταρχήν αρκετός;

Διαβάστε  και μια επαναστατική  πρόταση  ενός πανεπιστημιακού δασκάλου:

Είμαστε δέσμιοι του χρόνου και των επιταγών του, και η ζωή μας έγινε μια πιεστική αναφορά σε ωράρια και υποχρεώσεις. Αξίζει λοιπόν να φανταστούμε κι εδώ μιαν επανάσταση. Μια επανάσταση όμως αλλιώτικη από τις άλλες: την πειρατεία του χρόνου! Ας υποθέσομε ότι μια επαναστατική οργάνωση, που έχει στον πυρήνα της παιδιά και ποιητές, καταλαμβάνει  το Γραφείο Μέτρων και Σταθμών στο Παρίσι. Δεν θα είναι άλλωστε δύσκολο: ένας φύλακας και εξειδικευμένοι επιστήμονες αποτελούν το προσωπικό  του Γραφείου. Καθώς λοιπόν η Επαναστατική Επιτροπή κηρύσσει την απελευθέρωσή μας από το χρόνο και τον καταπιεστικό του μηχανισμό, μια νέα ?άχρονη-εποχή αρχίζει για την ανθρωπότητα. Στο σχετικό διάγγελμά της η Επιτροπή, που αποτελείται από ποιητές και παιδιά, αναφέρει ότι για να αποφευχθούν η σύγχυση και ο πανικός, όπως και άλλες δυσάρεστες συνέπειες, ο παγκόσμιος χρόνος θα σιγήσει οριστικά με την Έλευση του Νέου Έτους, ώρα 12 τα μεσάνυχτα ακριβώς. Το διάγγελμα καταλήγει με μια έκκληση στους «προλετάριους όλου του χρόνου» να ενωθούν.

Χαράς ευαγγέλια από εκείνη την ιστορική στιγμή που ο παγκόσμιος ιστός του χρόνου θα πάψει να υπάρχει! Καθώς στο εξής κανένα κρατικό ή ανθρώπινο ρολόι δεν θα μπορεί να πείσει ότι εκείνο έχει το σωστό χρόνο, η απορρύθμιση διαρκώς θα αυξάνεται. Η απελευθέρωση από το χρόνο θα γίνει παγκόσμια τάξη πολύ πιο ευεργετική από αυτήν που έχει επιβληθεί σήμερα. Ας φαντασθεί κανείς την καθημερινότητα: οι υπάλληλοι δεν θα υπακούουν σε ωράριο, αλλά στις υποχρεώσεις τους απέναντι στους πολίτες· στα σχολεία ή τα πανεπιστήμια οι καθηγητές θα διδάσκουν μόνο όταν εκδηλώνεται ενδιαφέρον από τους φοιτητές· οι φιλίες και οι κοινωνικές  συναντήσεις θα αποκτήσουν εκ νέου χαλαρότητα και νόημα· ενώ ο έρωτας, που από μόνος του αρέσκεται να καταργεί τον χρόνο, θα ανακτήσει και τυπικά τον ελεύθερό του εαυτό.

Στο χώρο της δημιουργίας, άλλωστε, μια πραγματική έκρηξη θα αντικαταστήσει το σημερινό τέλμα: συγγραφείς και σκηνοθέτες, καλλιτέχνες ή ποιητές, ζωγράφοι και φιλόσοφοι, απελευθερωμένοι από την απειλή του χρόνου και τις πολλαπλές δεσμεύσεις που εκείνη επιβάλλει, θα αφεθούν απερίσπαστοι στα κύματα της φαντασίας και της πραγματικής εμπνεύσεως.

Εκτός όμως από την αποκατάσταση των ευγενέστερων αξιών, που δεν θα υπακούουν στην τυραννία του χρόνου αλλά στη φυσική  ροή του, μια ξεχασμένη εμπειρία θα αρχίσει πάλι να συντροφεύει την ανθρώπινη ζωή: εκείνη της επαφής με τη φύση και τον ουράνιο κόσμο. Η διαδρομή του χρόνου θα συνοδεύεται ξανά από αλλαγές και θαύματα, όπως καλά εγνώριζαν οι παλιοί ναυτικοί και οι γεωργοί.

    «Ένας αστρολάβος του Ουρανού και της Ζωής» Γιώργου  Γραμματικάκη

Τι θα κάνατε εσείς αν καταργούνταν ο συμβατικός χρόνος;

Λέγεται ότι, όταν κάποτε ο Romain  Rolland  φιλοξενούσε τον Mahatma Gandhi στην έπαυλή του, στην Ελβετία, του μίλησε για ένα γειτονικό  ιστορικό πύργο και του πρότεινε μια εκδρομή ως εκεί. « Τι προτιμάτε;», τον ρώτησε, « να πάμε με τα πόδια ή με το αυτοκίνητο; Αν πάμε με το αυτοκίνητο θα κερδίσουμε μια ώρα».  «Για να την κάνουμε τι;», είπε ο Ασιάτης σοφός, που συνήθιζε να εκτιμά ένα χρονικό κέρδος με άλλα μέτρα.