Εργασία Σιδηρόπουλου  Ελευθερίου και Σωτηρίου Ανδρέα, μαθητών  του Α5

Με αφορμή το απόσπασμα αυτό προσπαθήσαμε να προσεγγίσουμε την έννοια της λαϊκής ιατρικής. Πολλοί  λαογράφοι και ερευνητές μελέτησαν το θέμα αυτό και κατέληξαν πως με τον όρο λαϊκή ιατρική νοούνται οι ιατρικές γνώσεις του λαού, οι οποίες αποτελούν λείψανα αρχαιοτάτων ιατρικών δοξασιών και εμπειρικών μεθόδων που μεταδόθηκαν με την προφορική παράδοση από γενιά σε γενιά.

Η λαϊκή ιατρική λοιπόν, εκτός από την αναγνωρισμένη αξία της ως εκδοχή του λαϊκού πολιτισμού, είναι η πρακτική ιατρική, που δεν στηρίζεται σε επιστημονικά δεδομένα (υπόθεση-πείραμα-απόδειξη) αλλά βασική πηγή και παρακαταθήκη της είναι η λαϊκή παράδοση. Είναι δε η πρωτόγονη εκδοχή της ιατρικής επιστήμης.
Η παράδοση αυτή , άγραφη και προφορική, διατηρήθηκε από γενιά σε γενιά μαζί με τα ήθη, τα έθιμα, τα λαϊκά γνωμικά και τις σοφές παροιμίες του λαού μας.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η διάδοση τέτοιων γνώσεων από την αρχαιότητα μέχρι τη νεώτερη εποχή, αφού πολλές από τις παλιές συνταγές είναι ελαφρώς παραλλαγμένες συνταγές που συναντάμε στον Ιπποκράτη, τον Γαληνό και τον Διοσκουρίδη ή συνταγές που βασίζονται σε παρατηρήσεις τους.

Η μελέτη των λαϊκών ιατρικών αντιλήψεων μπορεί να είναι ωφέλιμη για καθαρά επιστημονικούς λόγους, αφού όχι σπάνια, η χρήση βοτάνων και φαρμακευτικών φυτών από τους πρακτικούς θεραπευτές, αποδεικνύεται ωφέλιμη και για τους σύγχρονους ερευνητές, οι οποίοι μπορούν να τεκμηριώσουν επιστημονικά την εμπειρική χρήση παλαιών ιαμάτων*.

*Ιάματα ίασις-ιάομαι ιώμαι= θεραπεύομαι, γιατρεύομαι.

Ίαμα ή ίημα= το φάρμακο, το θεραπευτικό μέσον.

Ιπποκράτη «Περί Φυσών»: «τα ενάντια των εναντίων εστίν ιήματα».

Η λαϊκή Ιατρική ασκείται σε διάφορα επίπεδα και από συγκεκριμένες κατηγορίες ανθρώπων, απ? όπου αντλούνται και οι πληροφορίες όπως:

Από τον απλό κόσμο ? Για απλές παθήσεις, οι θεραπείες γίνονται στο σπίτι με τα «γιατροσόφια της γιαγιάς», απαύγασμα εμπειριών που μεταδίδονταν από γενιά σε γενιά.
Από τους λαϊκούς θεραπευτές ? Οι λαϊκοί θεραπευτές ήταν άτομα με πείρα στη θεραπεία πιο σοβαρών περιπτώσεων. Συνήθως κάθε χωριό διέθετε έναν λαϊκό θεραπευτή, καθώς και μια πρακτική μαία (τη μαμή), οι οποίοι γνώριζαν και χρησιμοποιούσαν τη λαϊκή Ιατρική στα καθημερινά προβλήματα του επαγγέλματός τους.
Από μοναχούς θεραπευτές ? Από τα πανάρχαια χρόνια η λαϊκή Ιατρική ήταν συνδεδεμένη με τη θρησκεία. Στον τόπο μας η θεραπεία αγιάτρευτων περιπτώσεων ήταν συνδεδεμένη με την πίστη από την εποχή του Ασκληπιού. Ο ασθενής που περίμενε ότι συγκεκριμένος Άγιος θα τον βοηθήσει να θεραπευτεί, είναι μια εικόνα που συναντάμε συχνότατα σε όλη την ελληνική επικράτεια. Τα μοναστήρια, σαν απομονωμένα κοινόβια, είχαν τους δικούς τους θεραπευτές. Πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους στους πιστούς που κατέφευγαν στη χάρη του Αγίου για τη θεραπεία (όπως έκαναν και οι ιερείς στα αρχαία Ασκληπιεία).

Οι μοναχοί θεραπευτές είχαν όλες τις δυνατότητες να εκπαιδευτούν και να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους. Χαρακτηριστικά είναι τα Ιατροσοφικά (γιατροσοφικά) κείμενα που γράφτηκαν, όπως το «Ιατροσοφικό Αντιδοτάριο» από τον Ιερομόναχο Μητροφάνους της μονής Μαχαιρά (Κύπρος), το «Γεωπονικόν» από τον μοναχό Αγάπιο το Λάνδο (Κρήτη), «Συνταγές και Θεραπείες με Βότανα» από τον Πάτερ  Γυμνάσιο.

Από τους πρακτικούς ιατρούς ? Πρόκειται για μια κατηγορία που ξεχωρίζει από τις άλλες, λόγω του ότι τις γνώσεις τους τις έχουν πάρει από τους πρώτους πτυχιούχους ιατρούς. Η συγκεκριμένη κατηγορία αφορά τον 19ο αιώνα, όταν η Ιατρική ήταν στενά συνδεδεμένη με τη Βοτανολογία και τα μόνα φάρμακα που χρησιμοποιούνταν ήταν τα φυτικά παρασκευάσματα. Ένα παράδειγμα ήταν οι Βικογιατροί της Ηπείρου, οι οποίοι ήταν πρακτικοί γιατροί με το παρεξηγημένο ψευδώνυμο «κομπογιαννίτες», που συχνά σημαίνει «τσαρλατάνοι». Όμως ήταν απλά αυτοί με το «κομπόδεμα» από βότανα που «έγιαναν» την πάθηση. Μαθήτευσαν σε ιατροσοφούς όπως ο ιατρός και ιερέας Πύρρος (17ος αι.).

Στα θεραπευτικά φυτά μπορούμε να βρούμε έναν αποτελεσματικό σύμμαχο προκειμένου να καταπολεμήσουμε τις αιτίες που προκαλούν την ασθένεια, θέτοντας εκτός μάχης και συνέπειες που επιδρούν πάνω στη συνολική λειτουργία του οργανισμού. Έτσι, ο οργανισμός ξεπερνά τη δυσαρμονία, ισορροπώντας τις λειτουργίες του. Το μυστικό της Φυσικής Ιατρικής είναι ότι εξαλείφει τις αιτίες και όχι τα συμπτώματα.

Ο Παράκελσος είπε: «η Ιατρική θεμελιώνεται στη φύση. Η φύση είναι η Ιατρική και μόνο σ? αυτήν πρέπει να την αναζητούν οι άνθρωποι». «Νούσσων φύσιες ιητροί» είπε πριν 2.500 χρόνια και ο πατέρας της ιατρικής επιστήμης, Ιπποκράτης.

Εργασία  Χριστίνας Παπαθεμιστοκλέους, μαθήτριας Α5

Στο απόσπασμα γίνεται αναφορά στο λαϊκό πολιτισμό. Συγκεκριμένα διαβάζουμε:     Τα κορίτσια ήταν κληρονόμοι ενός λαϊκού πολιτισμού που είχε εξελιχθεί μυστικά στο πέρασμα μιας χιλιετίας, και πλέον θεωρούνταν αρκετά μεγάλα για να διδαχθούν τις τέχνες και τις δεξιότητες που είχαν περάσει από γενιά σε γενιά χωρίς να έχουν καταγραφεί. Υπό τον όρο λαϊκός πολιτισμός νοείται το σύνολο των δραστηριοτήτων και εκδηλώσεων του λαού. Πρόκειται για μία ευρύτατη έννοια που περιλαμβάνει την καθημερινή ζωή του λαού, τις ασχολίες του, τον τρόπο ψυχαγωγίας του και την κοσμοθεωρία του. Ο λαϊκός πολιτισμός έχει αποτυπωθεί μέσα από ένα πλούσιο φάσμα  δραστηριοτήτων όπως παραδοσιακοί χοροί και τραγούδι, γιορτές και πανηγύρια, θρύλοι, παραμύθια και παροιμίες, αγγειοπλαστική, ξυλογλυπτική και  ασημουργία, κεντητική και υφαντουργία, ενδυμασία και κατοικία, γενικά ό,τι  σχετίζεται με τα ήθη και τα έθιμα του λαού.

Κόσμημα, από τα εκθέματα του Μουσείου Μπενάκη

Εργασία Μιρέλας Τσερπίσταλη, μαθήτριας Α5

Ένας πιο ποιητικός ορισμός του λαϊκού πολιτισμού

Ο λαϊκός πολιτισμός έχει τις ρίζες του στις καρδιές των απλών ανθρώπων του τόπου μας.  Είναι οι αληθινές και ζωντανές παραδόσεις γιομάτες με το φως του. Είναι η γλώσσα του λαϊκού ανθρώπου που είναι παιδευμένος και μορφωμένος στους δρόμους της ζωής και της ψυχής. Είναι κάθε μορφή δημιουργίας που έχει τη σφραγίδα του λαού.

Πρέπει  λοιπόν να μάθουμε να ψάχνουμε τα μυστικά και τα ντοκουμέντα των θησαυρών που είναι κρυμμένοι στα λαϊκά σεντούκια. Έτσι θα μάθουμε ν? αγαπούμε το ωραίο και το όμορφο που ήταν, είναι και θα παραμένει πάντα αιώνιο γιατί ο λαϊκός πολιτισμός έχει τις ρίζες του στις καρδιές με το χοκλακιστό αίμα και στη ζωή. Κι όπως διαβαίνουν οι καιροί κι όπως περνούν οι χρόνοι, τούτα τα έργα γίνονται προσευχές που βάζουν άγιες φωτιές στον ταξιδιάρη νου, στην ξελογιάστρα καρδιά και στον αργάτη τους, το κορμί. Αυτές οι ζωντανές κι αληθινές παραδόσεις ανοίγουν δρόμους για να αναζητήσομε τη νέα, την απρόσμενη, την καινούργια και γιομάτη ουσία κι αλήθειες δημιουργία και αναδημιουργία.

«Ξεσκέπασε τη δημοτική παράδοση και πρόσωπο με πρόσωπο θ? αντικρύσεις γυμνή την ψυχή σου. ΄Επειτα καλλιεργώντας την παράδοση αυτή και ανεβαίνοντας κατά τις ρίζες της και προσέχοντας και τη γύρω σου φύση θα προβλέψεις τους νέους δρόμους που δύνεσαι ν?  ανοίξεις, τον πολιτισμό που μπορείς με το Έθνος σου να δημιουργήσεις».

                                                                                                       Ίων Δραγούμης