ΠΕΙΘΩ ? ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ ? ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΣ ?ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΜΕ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ

 Πειθώ είναι η προσπάθεια να διαμορφώσουμε, να ενισχύσουμε ή να αλλάξουμε τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τη συμπεριφορά  ενός ανθρώπου ή μιας κοινωνικής ομάδας σχετικά  με ένα θέμα, ένα πρόσωπο, ένα αντικείμενο ή μια δραστηριότητα.

Σύμφωνα με έναν άλλο ορισμό είναι η ικανότητα να προβάλει  κανείς με κατάλληλη τεχνική και μέθοδο την άποψή του και να οδηγεί τους άλλους να την αποδέχονται και να την υιοθετούν.

Το βήμα της Πνύκας, τόπος άσκησης πειθούς

Η πειθώ υλοποιείται μέσα από μια τριπλή αλλαγή που μπορεί να προκαλέσει ο λόγος του ομιλητή/ συγγραφέα στη συνείδηση του αποδέκτη του:

α) αλλαγή διανοητική, αφού οδηγείται στο να δεχθεί την αλήθεια μιας θέσης που ως τότε δεν δέχονταν ή, έστω, να επιβεβαιώσει την αλήθεια μιας άλλης με την οποία δεν διαφωνεί,

β) αλλαγή συναισθηματική, αφού η υιοθέτηση μιας θέσης συνοδεύεται κανονικά (ή και προετοιμάζεται) από τον αιχμαλωτισμό της ευμένειας του αποδέκτη, ευμένειας που στην προφορική πειθώ κερδίζεται με την κίνηση του σώματος, τη γοητεία του βλέμματος και τα παραγλωσσικά χαρακτηριστικά της εκφοράς του λόγου, και

γ) αλλαγή συμπεριφοράς, αφού η πειθώ, όταν επιτυγχάνει το στόχο της, παρακινεί τον αποδέκτη σε συγκεκριμένη δράση (αλλαγή πολιτικού προσανατολισμού, υιοθέτηση νέων θρησκευτικών αντιλήψεων, διαμόρφωση αγοραστικής συμπεριφοράς κ.ά.).

Επιχείρημα είναι μια σειρά αλληλένδετων προτάσεων, που σχηματίζεται για να κάνει φανερή (να αποδείξει) την αλήθεια μιας γνώμης (μιας πρότασης).

Βασικά συστατικά  της δομής του επιχειρήματος είναι οι προκείμενες προτάσεις  και το συμπέρασμα.

Αναγνώριση επιχειρήματος

Για να εντοπίσουμε ένα επιχείρημα, αναζητάμε τις διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις  που λειτουργούν ως δείκτες των προκείμενων προτάσεων και του συμπεράσματος.

Λέξεις και φράσεις που δηλώνουν τις προκείμενες είναι: επειδή, καθόσον, διότι, εξαιτίας, γιατί, εφόσον, όταν (με την αιτιολογική του σημασία), γι? αυτόν το λόγο, ο λόγος είναι ότι, λόγω του ότι, αν λάβουμε υπόψη, δεδομένου ότι, αν ισχύει ότι, αν αληθεύει ότι, αν δεχτούμε ότι.

Λέξεις και φράσεις που δηλώνουν το συμπέρασμα είναι: επομένως, συνεπώς, κατά συνέπεια, άρα, λοιπόν, οπότε, τότε ( όχι με τη χρονική σημασία), έτσι  (όχι με την τροπική σημασία), μπορούμε να συμπεράνουμε ότι, αποδεικνύεται ότι, αυτό σημαίνει ότι, συνάγουμε ότι, συνεπάγεται ότι, μπορούμε να δεχτούμε ότι, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι, οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι, τα στοιχεία αυτά ενισχύουν την άποψη μας ότι, όλα τα στοιχεία οδηγούν στο συμπέρασμα ότι, όλες οι ενδείξεις οδηγούν στο συμπέρασμα ότι.

Αφού εντοπίσουμε τις προτάσεις που συνθέτουν το επιχείρημα, εξετάζουμε αν εκφράζει  παραγωγικό ή επαγωγικό συλλογισμό.

Συλλογισμοί

Συλλογισμός είναι η μέθοδος, η διαδικασία με την οποία ο νους καταστρώνει (οργανώνει) ένα επιχείρημα.

Διακρίνονται ανάλογα με την πορεία που ακολουθεί η σκέψη μας σε παραγωγικούς, επαγωγικούς και αναλογικούς.

Ανάλογα επίσης με τον αριθμό των προκείμενων προτάσεων διακρίνονται σε άμεσους (όταν η προκείμενη που οδηγεί στο συμπέρασμα είναι μία) και έμμεσους (όταν οι προκείμενες είναι δύο ή περισσότερες).

Βασικό γνώρισμα του παραγωγικού συλλογισμού είναι ότι έχουμε πάντα ως αφετηρία μια γενικά αποδεκτή αρχή (επιστημονική, ηθική, κοινωνική, πολιτική), και προσπαθούμε να δείξουμε ότι η αρχή αυτή εφαρμόζεται σε μία συγκεκριμένη περίπτωση.

Τρία είναι τα είδη του παραγωγικού συλλογισμού:

Οι παραγωγικοί κατηγορικοί συλλογισμοί στους οποίους οι προκείμενες είναι κατηγορικές προτάσεις, δηλαδή προτάσεις που έχουν τη δομή: υποκείμενο- κατηγόρημα.

Συμπληρώστε το συλλογισμό,  δίνοντας τη β΄προκείμενη και το συμπέρασμα:

Οι πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος είναι σώματα που κινούνται σε ελλειπτική τροχιά γύρω από τον ήλιο.

??????????????????????????????????

Οι παραγωγικοί υποθετικοί συλλογισμοί είναι αυτοί που έστω και μία προκείμενή τους είναι υποθετική πρόταση.

Κάντε το ίδιο, όπως και παραπάνω:

Αν η εθνική οικονομία μιας χώρας βρίσκεται υπό κατάρρευση λόγω εξωτερικού δανεισμού, (τότε) αυτή η χώρα δεν μπορεί να ασκήσει ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική.

??????????????????????????????????

Οι παραγωγικοί διαζευκτικοί συλλογισμοί είναι αυτοί στους οποίους μία τουλάχιστον προκείμενη είναι διαζευκτική πρόταση.

Ολοκληρώστε το συλλογισμό:

Το ότι δε γέλασες με το ανέκδοτο σημαίνει  ή ότι δεν έχεις την αίσθηση του χιούμορ ή ότι δεν το άκουσες.

Γνωρίζω όμως ότι η ακοή σου είναι πολύ καλή.

??????????????????????????????????

Οι επαγωγικοί συλλογισμοί δεν μας παρέχουν την πολυτέλεια να στηριχτούμε στη βεβαιότητα της αλήθειας μιας γενικής αρχής, αφού ξεκινάμε από το μερικό, το ειδικό και οδηγούμαστε σ? ένα πιθανό συμπέρασμα  με τρεις τρόπους.

Στον επαγωγικό συλλογισμό με γενίκευση, αρχίζουμε με παρατηρήσεις, μετρήσεις, πειραματικά δεδομένα, μαρτυρίες, στατιστικά στοιχεία, γεγονότα και περιστατικά ? δηλαδή από συγκεκριμένες περιπτώσεις-, με σκοπό να φτάσουμε σ? ένα γενικό συμπέρασμα. Η μετάβαση από τις επιμέρους περιπτώσεις στο γενικό συμπέρασμα λέγεται επαγωγικό άλμα.

Ο πιθανολογικός χαρακτήρας της γενίκευσης εκφράζεται με διατυπώσεις του τύπου:

Είναι πιθανόν να, είναι σχεδόν βέβαιο ότι, ίσως, θα μπορούσε να, σχεδόν όλοι(όλες. όλα), το μεγαλύτερο ποσοστό.

Δώστε το πιθανολογικό συμπέρασμα του συλλογισμού:

Τους τελευταίους χειμώνες χιόνισε στην Αθήνα.

??????????????????????????????????

Στον αναλογικό συλλογισμό από τα επιμέρους συμπεραίνουμε για τα επιμέρους.

Η αναλογία μπορεί να είναι κυριολεκτική ή μεταφορική. Μεταφορική λέγεται όταν χρησιμοποιούμε παρομοίωση ή μεταφορά.

Να αναγνωρίσετε το είδος της αναλογίας και να συμπληρώσετε τους συλλογισμούς:

1. Μπορούμε να παρομοιάσουμε τον ανθρώπινο οργανισμό με ένα εργοστάσιο. όπως το εργοστάσιο χρειάζεται πρώτες ύλες και ενέργεια για την παραγωγή αγαθών, έτσι και

??????????????????????????????????

2. Τα χωριά στους πρόποδες του Παγγαίου παρουσιάζουν αυξημένη τουριστική κίνηση λόγω του φυσικού τους κάλλους.

Τα χωριά στους πρόποδες του Βερμίου διαθέτουν φυσικό κάλλος.

Είναι σίγουρο ή πιθανόν; ??????????????????????????????????

Τοπίο στο Παγγαίο, πάνω από τη Μεσορόπη

Στον επαγωγικό συλλογισμό αιτίας ? αποτελέσματος, εξετάζουμε να δύο ή περισσότερα γεγονότα συνδέονται με σχέση αιτίας- αποτελέσματος. Αν δηλαδή ένα γεγονός Α αποτελεί την αιτία για την εμφάνιση ενός άλλου γεγονότος Β. Με δεδομένο ότι η αιτία προηγείται πάντα του αποτελέσματος πρέπει να αποφύγουμε την παγίδα να συνδέσουμε αιτιακά δύο τυχαία διαδοχικά γεγονότα. Αυτή η πλάνη γεννά τις προλήψεις:

Ήταν επόμενο να μου πάνε όλα στραβά σήμερα, αφού είδα στον ύπνο μου πως ήμουν ντυμένη στα μαύρα.

Εξετάζουμε επίσης αν η αιτία είναι αναγκαία και επαρκής συνθήκη, για να προκληθεί το αποτέλεσμα: 

1.Όποτε πνέουν ισχυροί άνεμοι ο απόπλους απαγορεύεται.

  Αύριο ενδέχεται να πνέουν ισχυροί άνεμοι.

  Επομένως ?????????????????

2.Λόγω του ότι η τηλεόραση μονοπωλεί τη διασκέδασή μας και επιπλέον περιορίζει τις σχέσεις μας, συμπεραίνουμε πως η τηλεόραση ευθύνεται για την κακή αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου μας.

Καλό είναι να αποφεύγεται και η υπεραπλούστευση της σχέσης μεταξύ αιτίου- αιτιατού, η προβολή δηλαδή μιας μερικής αιτίας ως της μοναδικής.

Εξετάστε το συλλογισμό:

Η ελληνική Επανάσταση πέτυχε χάρη στη συμβολή των τριών  ναυτικών νησιών, της Ύδρας, των Σπετσών και  των Ψαρών.

Αξιολόγηση παραγωγικού επιχειρήματος

Τα κριτήρια αξιολόγησης είναι τρία: η εγκυρότητα, η αλήθεια και η ορθότητα.

Με την εγκυρότητα ελέγχουμε τον τρόπο οργάνωσης του επιχειρήματος. Ελέγχουμε τη σχέση ανάμεσα στις προκείμενες και το συμπέρασμα, τον τρόπο δηλαδή, με τον οποίο προκύπτει αυτό.

Αλήθεια χαρακτηρίζει μία πρόταση που εκφράζει ένα γεγονός, μια αρχή ή μια ιδέα που ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα ή είναι γενικά αποδεκτή.

Εξετάστε την αλήθεια των προτάσεων:

Όπου λείπει το νερό, δεν ευδοκιμούν φυτά.

Οι άνθρωποι που γυρίζουν στο σπίτι τους μετά τις 12 το βράδυ δεν πετυχαίνουν στη ζωή.

Όσοι έχουν χρήματα είναι ευτυχισμένοι.

Η ορθότητα ενός επιχειρήματος εξαρτάται από την εγκυρότητά του και την αλήθεια των προτάσεων του.

Να εξετάσετε την ορθότητα του  συλλογισμού:

Οι άνθρωποι που έχουν πτυχίο ανώτατης πανεπιστημιακής σχολής είναι υπεύθυνοι επαγγελματίες.

Ο υπάλληλος της δημαρχίας που με εξυπηρέτησε ήταν υπεύθυνος επαγγελματίας.

Συμπεραίνω λοιπόν ότι ο υπάλληλος αυτός έχει πτυχίο ανώτατης πανεπιστημιακής σχολής.

Αξιολόγηση επαγωγικού επιχειρήματος

Ένα επαγωγικό επιχείρημα είναι ορθό, όταν είναι επαγωγικά ισχυρό και όλες οι προκείμενές του είναι αληθείς. Στην περίπτωση αυτή, η αλήθεια του συμπεράσματος καθίσταται πιο πιθανή. Άρα όσο πιο πιθανό είναι το συμπέρασμα, τόσο πιο ισχυρό είναι το επιχείρημα. Γι? αυτό μιλάμε για τελεία και ατελή επαγωγή.

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΜΕ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ

Η οργάνωση του λόγου με αιτιολόγηση μπορεί να απαντηθεί σε μία παράγραφο αλλά και σε ένα ολοκληρωμένο κείμενο. Μην ξεχνάμε ότι υπάρχει αντιστοιχία μεταξύ της παραγράφου και της έκθεσης: η ΘΠ της παραγράφου αντιστοιχεί στον πρόλογο της έκθεσης, τα σχόλια ή λεπτομέρειες στο κύριο μέρος της και η κατακλείδα στον επίλογο. Η παράγραφος δηλαδή είναι μια μικρογραφία της έκθεσης και η έκθεση ένα σύστημα επιμέρους παραγράφων, ολοκληρωμένων νοηματικά τμημάτων που βρίσκονται σε σχέση αλληλεξάρτησης.

Η αιτιολόγηση, ως τρόπος ανάπτυξης της παραγράφου είναι συνηθισμένος όταν θέλουμε να  παρουσιάσουμε τους λόγους που επιβεβαιώνουν την ορθότητα της ΘΠ.

Αν η παράγραφος αναπτύσσεται με αιτιολόγηση προσέχουμε:

1. Τη θέση που προβάλλεται για αιτιολόγηση στη ΘΠ.
2. Τα υποστηρίγματά της, τα στοιχεία, δηλαδή, που λειτουργούν ως αποδείξεις.
3. Τις χαρακτηριστικές λέξεις με τις οποίες γίνεται ή αιτιολόγηση (αιτιολογικοί ή χρονικοί σύνδεσμοι, προτάσεις, υποθετικοί λόγοι).

Με μια διαφορετική διατύπωση κατά την αιτιολόγηση:

α. Στη θεματική περίοδο διατυπώνεται μία κρίση, θέση, άποψη η οποία χρειάζεται οπωσδήποτε αιτιολόγηση ? στήριξη. Έτσι μπορούμε να ρωτήσουμε «γιατί» αμέσως μετά τη διατύπωσή της.

β. Στην ανάπτυξη της παραγράφου, οι περίοδοι που ακολουθούν παίρνουν το χαρακτήρα απάντησης στο προηγούμενο «γιατί», αποτελούν τα επιχειρήματα με τα οποία αιτιολογείται ? στηρίζεται η  κρίση, θέση, άποψη της Θ.Π.

γ. Στην κατακλείδα υπάρχει συμπέρασμα-επιβεβαίωση της αρχικής τοποθέτησης.

• Να παρουσιάσετε τη δομή, την αποδεικτική διαδικασία  και τις διαρθρωτικές λέξεις της παραγράφου με τίτλο « Η αγάπη του πλούτου» στη σελ.74 του σχ. βιβλίου.
• Ποιοι λόγοι, κατά τη γνώμη σας, οδηγούν στην υπέρμετρη, τη νοσηρή αγάπη του πλούτου;
• Ποια είναι η δική σας γνώμη για τον πλούτο; Η ύπαρξή του χαρακτηρίζει αυτομάτως ανάλγητο και ανήθικο  τον κάτοχό του;
• Αφού διαβάσετε το απόσπασμα, να σχολιάσετε τις φράσεις με τα έντονα γράμματα.

Ο άνθρωπος είναι σε όλα αχόρταγος, θέλει ν' απολάψει πολλά, χωρίς να μπορεί να τα προφτάξει όλα. Και βασανίζεται. Όποιος όμως φτάξει σε μια κατάσταση που να ευχαριστιέται με τα λίγα, και να μη θέλει πολλά, έστω κι αν μπορεί να τ' αποχτήσει, εκείνος λοιπόν είναι ο ευτυχισμένος. Δεν το κάνει από οικονομία, είτε γιατί  έχει την ιδέα πως τα πολλά τον βλάφτουνε στην ψυχή  ή  στο σώμα. Αλλά γιατί στα λίγα και στα απλά βρίσκει πιο αγνή ικανοποίηση. Και περισσότερο απ?όλα, επειδή με τα απλά και με τα λίγα δεν χάνει τον εαυτό του. «Τίς ?στι πλούσιος; ? ?ν ?λίγω ?ναπαυόμενος».                                     Φώτη Κόντογλου «Μυστικά άνθη»

Φώτης Κόντογλου, ο απολογητής της Ρωμιοσύνης

Να γράψετε μία σύντομη παράγραφο χρησιμοποιώντας τη ΘΠ  που σας δίνεται:

Η καταστροφή των δασών απειλεί κάθε μορφή ζωής στον πλανήτη μας.  ??????????????????????????????????

Αίτιο ? αποτέλεσμα

Παρόμοιος τρόπος ανάπτυξης της παραγράφου είναι η παράθεση αιτίων και αποτελεσμάτων του εξεταζομένου φαινομένου ή προβλήματος.

α. Στη θεματική περίοδο καταγράφεται ένα βασικό αίτιο ενός προβλήματος ή φαινομένου, το οποίο στην ανάπτυξη θα δημιουργήσει ένα σύνολο αποτελεσμάτων

β. Στην ανάπτυξη της παραγράφου, καταγράφεται το σύνολο των αποτελεσμάτων (σε παράθεση ή στη μεταξύ τους αλληλουχία).

Αν αναπτύσσεται με παράθεση αιτίων -αποτελεσμάτων προσέχουμε:

1. Ποιο φαινόμενο ή πρόβλημα απασχολεί το συγγραφέα.
2. Ποιες αιτίες  και συνέπειες του παρουσιάζει.
3. Ποιες χαρακτηριστικές λέξεις χρησιμοποιεί(οφείλεται, προκαλεί, οι αιτίες, τα αποτελέσματα).

Να γράψετε μία σύντομη παράγραφο με αίτιο-αποτέλεσμα, χρησιμοποιώντας την παρακάτω ΘΠ:

Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια μπορεί να γίνουν εχθροί των νέων ?????????

??????????????????????????????????