ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΗ ΔΥΤΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ

ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΣ ΦΕΟΥΔΑΡΧΙΑΣ

Διδακτικοί στόχοι

Να κατανοήσουμε τα βασικά χαρακτηριστικά της φεουδαρχίας.

Να αναγνωρίσουμε τα κύρια στάδια ανάπτυξής της.

Να ενημερωθούμε για την κοινωνική διαστρωμάτωση της φεουδαρχικής Ευρώπης.

α. Χαρακτηριστικά και εξέλιξη

Κύρια προϋπόθεση γένεσης της φεουδαρχίας είναι η επιστροφή στη φυσική οικονομία (κατεξοχήν αγροτική) και η ανασφάλεια στην Ευρώπη μετά την πτώση του Χλωδοβίκου, γενάρχη της δυναστείας των Μεροβιγγείων.

Καίρια επισήμανση: Η φεουδαρχία προϋποθέτει αμφίδρομες υποχρεώσεις και δημιουργεί μια κοινωνική πυραμίδα κάθετων ιεραρχικά σχέσεων. Χαρακτηρίζεται δε, από ανίσχυρη κεντρική εξουσία, πολιτικό κατακερματισμό και απόλυτη κυριαρχία των σχέσεων προστασίας και υποτέλειας.

Οι υποχρεώσεις φεουδάρχη- υποτελούς(βασάλου)  εντοπίζονται:

• σε προσωπικό επίπεδο (φεουδαρχικό συμβόλαιο- τελετή περιβολής), που σημαίνει παροχή προστασίας από τον κύριο στον υποτελή, πίστη και βοήθεια από τον υποτελή στον κύριο.
• σε επίπεδο εμπράγματο, παροχή γης (φέουδου) ως αντάλλαγμα για τις υποχρεώσεις του υποτελούς.

Αφαίρεση φέουδου σε περίπτωση αθέτησης της υπόσχεσης.

Δουλοπάροικοι στο κτήμα φεουδάρχη

Δομή κοινωνικής πυραμίδας

Φράγκος βασιλιάς

Αριστοκρατία (κόμητες, βαρώνοι, μαρκήσιοι, ανώτεροι κληρικοί)-φεουδάρχες

Λαός (ελεύθεροι γεωργοί με μικρή ιδιοκτησία, δουλοπάροικοι)

Δούλοι

β. Η επικράτηση του συστήματος της φεουδαρχίας

Σχηματοποίηση φεουδαρχίας κατά τον 8ο-9ο αι. εξαιτίας των μεταρρυθμίσεων των Καρολιδών.

Ο στρατός υπό την ηγεσία των φεουδαρχών και όχι του αυτοκράτορα.

Αύξηση οικονομικής και πολιτικής ισχύος σε τοπικό επίπεδο.

Αποτέλεσμα: Τριπλή λειτουργία της φεουδαρχίας: πολιτική, οικονομική και στρατιωτική.

Στα μέσα του 11ου αι. εξαιτίας της ανασφάλειας και  των εχθρικών επιδρομών διαμορφώνεται οριστικά και παγιώνεται η φεουδαρχία στη Δύση.

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ

1. Η ανασφάλεια της Μεροβίγγειας Εποχής

Ας φέρουμε στο μυαλό μας την κοινωνία της Μεροβίγγειας  Εποχής (5ος-7ος αι.). Ούτε το κράτος ούτε το γένος προσέφεραν πια επαρκές καταφύγιο. Παντού ο αδύνατος ένιωθε την ανάγκη να εμπιστεύεται τον εαυτό του σ? έναν ισχυρότερο από αυτόν. Ο δυνατός, με τη σειρά του, δεν μπορούσε να διατηρήσει το κύρος του και την περιουσία του, ούτε καν να κατοχυρώσει την ασφάλειά του, αν δεν έβρισκε με την πειθώ ή τη βία, την υποστήριξη κατώτερων εξαναγκασμένων να τον βοηθήσουν?Και καθώς οι έννοιες της δύναμης και της αδυναμίας είναι πάντα σχετικές, βλέπουμε, σε πολλές περιπτώσεις, τον ίδιο τον άνθρωπο να γίνεται ταυτόχρονα προστατευόμενος ενός ισχυρότερου και προστάτης των ταπεινότερών του.

M.Bloch, Η φεουδαλική  κοινωνία, μετ. Μπ. Λυκούδης, Αθήνα 1987.

Πως αντιλαμβάνεσθε τη φράση πως οι έννοιες της δύναμης και της αδυναμίας ήταν σχετικές την εποχή των Μεροβιγγείων;

2. Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΦΕΟΥΔΑΡΧΙΑΣ

Ο βασιλιάς έχει πια βασιλικό μόνο το όνομα και το στέμμα? Δεν είναι ικανός να προασπίσει από τους κινδύνους ούτε τους επισκόπους ούτε τους άλλους υπηκόους του. Γι? αυτό βλέπουμε και τους μεν και τους δε να πηγαίνουν με ενωμένα χέρια να υπηρετήσουν τους δυνατούς. Έτσι βρίσκουν τη γαλήνη τους.

Μ? αυτά τα λόγια περιέγραφε γύρω στα 1016, ένας Γερμανός πρελάτος (αξιωματούχος της Εκκλησίας) την κατάσταση της αναρχίας στα βασίλεια της Βουργουνδίας.

Ποιους έπληξε ιδιαίτερα το κλίμα της ανασφάλειας που επικράτησε στη Δυτική Ευρώπη μετά τους Καρολίδες;

Που αναζήτησαν στήριγμα;  

Φαντάζεστε ποιες θα ήταν οι συνέπειες αυτής της κατάστασης για τον απλό λαό;

3. Να  παρατηρήσετε προσεκτικά τη στάση και την ενδυμασία των προσώπων στην εικόνα της σελ. 50, για να κατανοήσετε το τελετουργικό αυτού του συμβολαίου πίστης.

Η τελετή της περιβολής σε δυτικό χειρόγραφο

4. Να διαβάσετε το απόσπασμα «Το φεουδαρχικό συμβόλαιο» από το έργο του χρονογράφου Galbert από τη Βρύγη και να παρουσιάσετε τα στάδια της τελετής της περιβολής.

Ποια στοιχεία στην τελετή καθιστούν ιερή τη σχέση άρχοντα ? υποτελούς;

5. Η ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΤΩΝ ΔΟΥΛΟΠΑΡΟΙΚΩΝ  ΤΟΥ VIRY

Κατά το έτος 1067, όταν βασίλευε στη Γαλλία ο Φίλιππος και ήταν επίσκοπος στο Παρίσι ο Godefroid,? ξεσηκώθηκαν οι δουλοπάροικοι της Παναγίας των Παρισίων. Μ?  αυτόν τον τρόπο υπογράμμισαν ότι δεν ήταν πια διατεθειμένοι να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις, τις οποίες είχαν αποδεδειγμένα εκπληρώσει οι προπάτορές τους. Έτσι αρνήθηκαν να φυλάνε στο εξής νυχτερινή σκοπιά και ακόμη απαίτησαν να νυμφεύονται γυναίκες σύμφωνα με τα δικά τους γούστα, χωρίς την έγκριση του διαχειριστή και των φεουδαρχών. Εξαιτίας της εξέγερσης αναγκαστήκαμε να πάμε σε δίκη?

Από τα Αρχεία της Παναγίας των Παρισίων.

Η Παναγία των Παρισίων

Ποιες ήταν οι υποχρεώσεις των εξαρτημένων γεωργών έναντι των φεουδαρχών, σύμφωνα με την πηγή;

 Που οδηγούσε η αδυναμία εκπλήρωσής τους;

6. Να αναζητήσετε τη σημασία της λέξης φέουδο.

7. Ποια είναι η σημασιολογική διαφορά των λέξεων, δούλος και δουλοπάροικος;