Η ΗΘΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΟΥ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑ

   Ο Ντεκάρτ έχει πει: «Η επιστήμη χωρίς συνείδηση δεν είναι παρά καταστροφή της ψυχής».

Πως αντιλαμβάνεσθε το νόημα αυτής της φράσης;

   «  Ας φοράνε λοιπόν οι νέοι φυλαχτό την ευχή μου: ποτέ μη δεχτούν να προέλθει ο άνθρωπος από άλλη μέθοδο, παρά μόνον από κείνην που εφαρμόζει η έλξη, μόνον από τη μεθυστική πειθώ που ασκεί ο έρωτας, μόνον από την αβίαστη ευτυχισμένη συναίνεση των σωμάτων , τη γοργή έστω, τη χιμαιρική έστω, αλλά κάθε φορά σαν καινούρια κοσμογονική ανακάλυψη».
                                                                                                                              Κική Δημουλά

Ποιο ηθικό ζήτημα θίγεται εδώ που έχει προκύψει με την ανάπτυξη της γενετικής μηχανικής;
Τι θα απαντούσατε  για τα ηθικά και κοινωνικά προβλήματα που ανακύπτουν από την εφαρμογή της μεθόδου στο ανθρώπινο είδος, σε κάποιον που θα υποστήριζε πως η δυνατότητα κλωνοποίησης των φυτικών και ζωικών οργανισμών ανοίγει νέους ορίζοντες στην επιστημονική έρευνα και μπορεί να βοηθήσει στην περαιτέρω ανάπτυξη των επιστημών;
        

Το τίμημα της Προόδου
  [ ?] Ένας  οξυδερκής παρατηρητής που δεν στέκει στην επιφάνεια των πραγμάτων, πολύ καλά καταλαβαίνει  ότι οσοδήποτε τέλεια κι αν είναι μια τεχνική κατασκευή, δεν παύει να είναι όργανο στα χέρια του ανθρώπου που τη μεταχειρίζεται. Το όργανο τούτο, φυσικά, απλώνει και πολλαπλασιάζει τη δύναμη του κατόχου του, δεν δημιουργεί όμως και τις προθέσεις του. Ας μη μετατοπίζουμε λοιπόν τις ευθύνες από τη βούληση των έμψυχων όντων  που δημιουργούν με τη δραστηριότητά τους την ιστορία,  στις άψυχες μηχανές που μεταχειρίζονται τα όντα αυτά για να επιτύχουν  ό,τι επιδιώκουν. Το χέρι  που φτιάχνει και κινεί τη μηχανή είναι υπαίτιο για το καλό, όπως και για το κακό που εκείνη κάνει. Το μαχαίρι στα χέρια  του γιατρού δίνει τη ζωή, στα χέρια του κακούργου την αφαιρεί. [  ...]
                                                                                                                         Ε.Π. Παπανούτσος

Που τοποθετεί ο συγγραφέας την αιτία της θετικής ή αρνητικής λειτουργίας των μηχανών;
      

Γράφει επίσης ο Ευαγ. Παπανούτσος: «?δεν είναι η επιστήμη σκοπός και δικαίωση της επιστήμης, ούτε η Τέχνη σκοπός και δικαίωση της Τέχνης? και της μιας και της άλλης, όπως και κάθε δραστηριότητας σημαντικής, ατομικής και συλλογικής, σκοπός και δικαίωση είναι ο άνθρωπος, το αποτελείωμα, η ευτυχία, ο ευγενισμός του».
      Πολλοί επιστήμονες απεκδύονται οποιαδήποτε ευθύνη για τους ενδεχόμενους κινδύνους που τα επιτεύγματά τους εγκυμονούν και μεταθέτουν αυτήν την ευθύνη στην εξουσία ή γενικότερα στην κοινωνία.

Συμφωνείτε πως είναι άμοιροι ευθυνών για τις αρνητικές συνέπειες των επιτευγμάτων τους; Αν όχι, με ποιους, κατά τη γνώμη σας , τρόπους θα αποκτήσουν συνείδηση της ευθύνης τους;

      Η επιστήμη  ως συνιστώσα πολιτισμού
Ο χαρακτήρας της επιστήμης: Το σπουδαιότερο χαρακτηριστικό της σύγχρονης επιστήμης δεν είναι ο παρεξηγημένος θετικισμός της. Ούτε η πληθώρα των εφαρμογών της, για το καλό ή το κακό. Το σπουδαιότερο ίσως χαρακτηριστικό της είναι η αποκάλυψη ενός κόσμου πέραν από το αισθητό και την εμπειρία. Ενός κόσμου θαυμαστού, απροσδόκητου, με εσωτερικούς δεσμούς και συνοχή. Η επαληθευμένη  επιστημονική γνώση έχει σημασία όχι μόνο σαν αυθύπαρκτο πολιτιστικό γεγονός, αλλά και ως προς τις συνέπειες που έχει. Είναι, μάλιστα, αυτές οι συνέπειες που δημιουργούν τα ηθικά διλήμματα στην επιστήμη, και κάποτε την αυτοκαταργούν  ως συνιστώσα του πολιτισμού. Είναι γνωστό ότι ο Αϊνστάιν αρνήθηκε να συνεργαστεί στην κατασκευή  της ατομικής βόμβας. Ο Οππενχάιμερ εντούτοις-επιστήμων με εξέχουσα πνευματικότητα-συμμετείχε, καταδιωκόμενος έκτοτε από τις Ερινύες.
Η σχέση της επιστήμης με το πλέγμα της εξουσίας: Η σχέση της επιστήμης με την εξουσία-στις ποικίλες μορφές της-είναι πολύπλοκη. Άλλοτε υπάκουη, κάποτε βίαιη και κατά βάθος περιφρονητική. Όταν ενώπιον της Ιεράς Εξέτασης ο Γαλιλαίος κάνει έναν τακτικό ελιγμό για να σώσει τον εαυτό του, έχει πλήρη συνείδηση ότι η περιστροφή της γης δεν κινδύνευσε ούτε μία στιγμή.  Η εξουσία ?κι εδώ περιλαμβάνεται κι αυτή των μέσων ενημέρωσης-αντιλαμβάνεται την επιστήμη  μόνο ως προς τις συνέπειες της. Σπάνια ως συνιστώσα πολιτισμού. Δεν έχει συνήθως την ικανότητα, η εξουσία, να αποδεχθεί την επιστήμη. Προσπαθεί απλώς να τη χρησιμοποιήσει. Χρησιμοποιεί μάλιστα την επιστήμη όχι ας πούμε όπως την τέχνη, αλλά με τρόπο ευφυέστερο: Κάποιες φορές παρουσιάζοντάς την ως πανάκεια, άλλοτε ως απειλή.   
Ο μηχανισμός ελέγχου: Η απελευθερωτική σημασία της επιστήμης προκαλεί όπως ακριβώς και οι άλλες συνιστώσες πολιτισμού, αντιδράσεις εκ μέρους μιας χρησιμοθηρικής κοινωνίας. Είναι αξιοσημείωτο ότι, επειδή δεν είναι δυνατόν να ελεγχθούν τα αποτελέσματα της επιστήμης, επιχειρείται ο έλεγχος της κατευθύνσεώς της. Πίσω από τη σημερινή παγκόσμια υστερία για την εφαρμοσμένη έρευνα υποκρύπτεται το ίδιο πνεύμα που διατηρεί τα αρχαία μνημεία προς όφελος των τουριστών ή που αντιλαμβάνεται τους ζωγραφικούς πίνακες ως οικονομική επένδυση.
Η αλλοτρίωση των επιστημόνων: Η αλλοτρίωση των επιστημόνων, γεγονός εξαιρετικής σημασίας για την εξουδετέρωση τους ως πολιτιστικών συνειδήσεων, επιτυγχάνεται με δύο κυρίως τρόπους. Ο πρώτος είναι η  ύπαρξη, σε εργαστήρια ή πανεπιστήμια, κλίματος οξύτατου ανταγωνισμού. Η παραγωγή επιστημονικών δημοσιεύσεων προέχει της αναζήτησης κάποιας ουσιαστικής αλήθειας.  Ο  δεύτερος τρόπος είναι η εξειδίκευση της παιδείας και της έρευνας, έτσι ώστε να αποκλείεται η θέαση του όλου. όταν εντούτοις ο Αϊνστάιν ρωτήθηκε για το ποιος τον επηρέασε περισσότερο στις επιστημονικές του ανακαλύψεις, απάντησε: « Ο Ντοστογιέφσκυ». Απάντηση, φοβούμαι, που ιδιαίτερα στις μέρες μας δύσκολα γίνεται κατανοητή.  
 Από τα « Κοσμογραφήματα» του Γ. Γραμματικάκη  Εκδόσεις Πόλις

Πως  μπορεί να λειτουργήσει σήμερα η επιστήμη  ως συνιστώσα πολιτισμού;
Να σχολιάσετε την απάντηση του Αϊνστάιν στο ερώτημα που του τέθηκε.