Αφιέρωμα γιορτής 25ης Μαρτίου 2017

 
Ρήγας Βελεστινλής (1757-1798) Σποριάς  και βάρδος της Λευτεριάς

Κάθε σπουδαίο γεγονός στην ιστορία είναι καρπός μιας μακράς διαδικασίας και μιας επώδυνης γέννας. Ένα τέτοιο γεγονός υπήρξε η Ελληνική Επανάσταση του 1821, που προέκυψε ύστερα από κυοφορία αιώνων, χάρη στη συμβολή ποικίλων παραγόντων αλλά και κάποιων δυναμικών προσωπικοτήτων, ανάμεσα στις οποίες ξεχωρίζει αυτή του πρωτομάστορα της λευτεριάς και εθνεγέρτη ποιητή, Ρήγα Βελεστινλή.

Γέννημα και θρέμμα του Βελεστίνου στο Νομό Μαγνησίας, είδε το φως του ήλιου το 1757, στον τόπο αυτό που παλαιότερα υπήρχε η αρχαία πόλη Φεραί. Καταγόμενος από εύρωστη οικονομικά οικογένεια, διδάχθηκε εκεί τα πρώτα γράμματα και άνοιξε ο νους του, αφού το Βελεστίνο βρισκόταν στον εύφορο θεσσαλικό κάμπο και πάνω σε έναν κόμβο συγκοινωνιών που ευνοούσε τις συναλλαγές και το εμπόριο. Η παράδοση τον θέλει να συμπληρώνει την εγκύκλιο μόρφωσή του στο Ελληνομουσείον της Ζαγοράς της Πηλίου που είναι γνωστή για την ιστορική της Βιβλιοθήκη, την ιδρυθείσα το 1762 και περιέχουσα σπάνιες εκδόσεις από τα τυπογραφεία της Βενετίας, της Τεργέστης, της Βιέννης και άλλων εκδοτικών κέντρων. Κατόπιν, φαίνεται να υπηρετεί ως δάσκαλος για λίγο στο γειτονικό χωριό Κισσός.

Στο διάστημα αυτό, διαψεύδονται οικτρά οι ελπίδες των υποδούλων από τη Ρωσία με τα Ορλωφικά, και μαζί ξεσπά η εκδικητική μανία των Οθωμανών στους ραγιάδες. Το κύμα βίας που σάρωσε τη Ρωμιοσύνη, άνοιξε  βαθιά πληγή στην ευαίσθητη ψυχή αλλά και στην φλογερή ιδιοσυγκρασία του Ρήγα. Ο τόπος πια δεν τον χωρεί και το εικοσάχρονο παλικάρι μεταβαίνει στην Πόλη όπου καταφέρνει  να προσληφθεί ως «γραμματικός» του Αλέξανδρου Υψηλάντη, παππού των Υψηλάντηδων του 1821 και να επιδοθεί στη μελέτη ξένων γλωσσών, μια κατάκτηση που βοήθησε αφάνταστα στην διάχυση του έργου του. Αυτή η  ιδιότητα τον βοήθησε να επικοινωνεί απρόσκοπτα με τους ισχυρούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, του Ελληνισμού της διασποράς, αλλά και κάποιους ενδεχομένως της ευνομούμενης Ευρώπης, και σε συνδυασμό με το φαναριώτικο περιβάλλον της Κωνσταντινούπολης, συνετέλεσε στην πολιτικοκοινωνική διαμόρφωση της προσωπικότητάς του, δίνοντάς του ευκαιρίες να αποκτήσει ανώτερη πολιτική μόρφωση.

Επόμενος σταθμός της πορείας του θα σταθεί το Βουκουρέστι, πρωτεύουσα της Βλαχίας, σπουδαίο κέντρο του παροικιακού ελληνισμού, όπου θα υπηρετήσει ως γραμματικός στην αυλή του Νικολάου Μαυρογένη, από τη γενιά του οποίου καταγόταν η ηρωίδα της ελληνικής Επανάστασης Μαντώ Μαυρογένους.

Το 1790 και για μισό χρόνο τον βρίσκουμε στη Βιέννη, που στάθηκε γι? αυτόν μια πραγματική αποκάλυψη. Εδώ, θα συναντήσει τη σφριγηλή δύναμη του Νέου Ελληνισμού, τον νεανικό πατριωτικό ζήλο των πλουσίων ομογενών που η γενναιοδωρία τους έφθανε στην αυτοθυσία, την οργανωτική σκέψη και τα πλούτη των αποδήμων, συνεργαζόμενα με τις πολεμικές δυνάμεις της υπόδουλης Ρωμιοσύνης. Ένας αγώνας, δίκαιος και αυτοδύναμος είχε κιόλας αρχίσει για την εθνική απελευθέρωση. Είναι η στιγμή που ο Ρήγας συνειδοτοποιεί το χρέος αλλά και τις δυνάμεις του: Ξεκινά, λοιπόν, την πρώτη συστηματική προσπάθεια πολιτικής διαπαιδαγώγησης των ομοεθνών του εκδίδοντας αρχικά δύο έργα, το «Σχολείον των ντελικάτων εραστών», που  περιλαμβάνει έξι διηγήματα με θέμα την κοινωνική και συναισθηματική χειραφέτηση και το «Φυσικής Απάνθισμα», βασισμένο σε γαλλικά και γερμανικά εγχειρίδια, με στοιχεία αστρονομίας, μετεωρολογίας, βοτανικής, ζωολογίας, ανόργανης χημείας και φυσιολογίας. Στο βιβλίο αυτό  παρέθεσε την επιγραμματική φράση «όποιος ελεύθερα συλλογάται, συλλογάται καλά». Μια φράση που αποτελεί την πεμπτουσία του ευρωπαϊκού και του νεοελληνικού διαφωτισμού, αλλά και τον καίριο άξονα της προοδευτικής κοσμοθεωρίας του Ρήγα.

Το χρονικό διάστημα 1791-1796 μεταβαίνει για τελευταία φορά στη Βλαχία όπου εκκρεμούν κάποιες  οικονομικές υποθέσεις του, υπηρετεί στην αυλή του Μιχαήλ Σούτσου ως γραμματικός και έρχεται σε επαφή με τις αρχές  της Γαλλικής Επανάστασης και τα ιδεώδη του Διαφωτισμού. Το 1796 επιστρέφει στη Βιέννη και η παρουσία του είναι τόσο έντονη και πολύπλευρη που θα καταπλήξει τους πάντες. Είναι αυτή που αποκάλυψε το πνευματικό και ηθικό του ανάστημα, τον ακάματο πατριωτικό του ζήλο, τη φιλελεύθερη φλόγα του, την ηγετική φυσιογνωμία του αγνού Οραματιστή και φλογερού εθνεγέρτη. Στη Βιέννη, χωρίς να εγκαταλείψει τις εμπορικές του δραστηριότητες,  θα τυπώσει στα 1797 την περίφημη Χάρτα του, που παρουσίαζε την ελληνική Ανατολή από τα Καρπάθια όρη και τον Δούναβη και έφθανε έως την Κρήτη, δυτικά ξεκινούσε από την Αδριατική και το Ιόνιο και ανατολικά έφθανε έως τον Εύξεινο Πόντο και την Βιθυνία της Μικράς Ασίας, δίνοντας έτσι σχήμα στο χώρο που οραματιζόταν την εγκαθίδρυση της ελληνικής Δημοκρατίας. Γιατί, ακριβώς, το όραμά του ήταν μια από κοινού εξέγερση των  βαλκανικών λαών και των καταπιεσμένων από τον Σουλτάνο Οθωμανών και η ίδρυση μιας Δημοκρατίας, βασισμένης στην ισότητα και τον αλληλοσεβασμό.  Η Χάρτα  αποτέλεσε ένα μνημειώδες εκδοτικό επίτευγμα, μία εργώδη κατασκευή  που περιείχε πολλά ιστορικά και πολιτιστικά στοιχεία. Δίπλα στα τοπωνύμια ? τα αρχαία και τα σύγχρονα ? αναγράφει ιστορικές πληροφορίες σχετικές με μάχες, μνημεία, τόπους καταγωγής επιφανών ανδρών, καταλόγους βυζαντινών αυτοκρατόρων, αρχαία επιγράμματα, παραστάσεις νομισμάτων. Μια πραγματική, πατριδογνωστική εγκυκλοπαίδεια, κατάφορτη από κάθε λογής πληροφορίες, που ερχόταν να διδάξει στον υπόδουλο ελληνισμό τί είχε, τί έχασε, τί του πρέπει.

Την ίδια χρονιά και στο ίδιο χαρακτικό εργαστήριο της Βιέννης, ο Ρήγας τύπωσε και μία χαλκογραφία με την «εικόνα του Μεγάλου Αλεξάνδρου», πλαισιωμένη με τα πρόσωπα των τεσσάρων αρχιστρατήγων του, του Πτολεμαίου, του Κασσάνδρου, του Σελεύκου και του Αντιγόνου. Η εικόνα και από μόνη της ήταν ικανή να πυροδοτήσει τις σχετικές μνήμες για τον Μεγαλέξανδρο των λαϊκών παραδόσεων και των θρύλων, που αναμόχλευε στο συλλογικό υποσυνείδητο των υποδούλων το όραμα για τον ξεσηκωμό και την απομάκρυνση των Τούρκων από τα πάτρια εδάφη.

Το φθινόπωρο του 1797, προχώρησε στην εκτύπωση επαναστατικών εντύπων σε αρκετές χιλιάδες αντίτυπα και ετοιμάσθηκε να εγκαταλείψει τη Βιέννη, παίρνοντας μαζί του όλο το υλικό. Το επανασταστικό μανιφέστο του Ρήγα ήταν ένα τετρασέλιδο σε μεγάλο σχήμα φύλλου, ξεκινούσε με τα συνθήματα που την εποχή εκείνη δονούσαν την παγκόσμια κοινότητα «Ελευθερία ?Ισοτιμία ? Αδελφότης»,  και έφερε τον τίτλο «Νέα Πολιτική Διοίκησις των κατοίκων της Ρούμελης, της Μικράς Ασίας, των Μεσογείων Νήσων και της Βλαχομπογδανίας». Περιείχε την «Επαναστατική Προκήρυξη», τα «Δίκαια (= Δικαιώματα) του Ανθρώπου», το «Κυρίως Σύνταγμα» και έκλεινε με τον «Θούριο».

Η «Επαναστατική Προκήρυξη» ήταν ένας εμπνευσμένος και φλογερός λόγος αποτίναξης του οθωμανικού ζυγού και ανάκτησης της ελευθερίας: «Ο λαός, απόγονος των Ελλήνων, οπού κατοικεί την Ρούμελην, την Μικράν Ασίαν, τας Μεσογείους Νήσους, την Βλαχομπογδανίαν και όλοι όσοι στενάζουν υπό την δυσφορωτάτην τυραννίαν του Οθωμανικού βδελυρωτάτου δεσποτισμού, ή εβιάσθησαν να φύγουν εις ξένα βασίλεια δια να γλυτώσουν από τον δυσβάστακτον και βαρύν αυτού ζυγόν, όλοι, λέγω, Χριστιανοί και Τούρκοι, χωρίς κανέναν ξεχωρισμόν θρησκείας?», «ο μέχρι τούδε, λέγω, δυστυχής ούτος λαός, ? απεφάσισεν, ενανδριζόμενος μίαν φοράν, να ατενίση προς τον ουρανόν, να εγείρη ανδρείως τον καταβεβαρημένον τράχηλόν του και, ενοπλίζοντας εμμανώς τους βραχίονάς του με τα άρματα της εκδικήσεως και της απελπισίας, να εκβοήσει μεγαλοφώνως, ενώπιον πάσης της Οικουμένης, με βροντώδη κραυγήν, τα ιερά και άμωμα δίκαια, οπού θεόθεν τω εχαρίσθησαν δια να ζήση ησύχως επάνω εις την γην». Ακολουθούσε το κείμενο με τα «Δίκαια (=Δικαιώματα) του Ανθρώπου» που περιλάμβανε 35 άρθρα. Πηγή τους στάθηκαν τα Γαλλικά Συντάγματα, ο Ρήγας  όμως, τα επεξεργάσθηκε και τα προσάρμοσε στις ελληνικές ιδιαιτερότητες, προσθέτοντας και ορισμένα ιδανικά και αρχές, όπως για παράδειγμα το ιδεώδες της μόρφωσης, όχι μόνο ως δικαίωμα, αλλά και ως υποχρέωση όλων, και μάλιστα και για τα δύο φύλα. Στο άρθρο 22 είναι διατυπωμένο το ιδεώδες αυτό με μεστό και ουσιαστικό τρόπο: «Όλοι, χωρίς εξαίρεσιν, έχουν χρέος να ηξεύρουν γράμματα. Η Πατρίς έχει να καταστήση σχολεία εις όλα τα χωρία δια τα αρσενικά και θηλυκά παιδία. Εκ των γραμμάτων γεννάται η προκοπή, με την οποίαν λάμπουν τα ελεύθερα έθνη».

Το Κυρίως Σύνταγμα, κατόπιν, αποτελούνταν από 124 άρθρα και ήρθε να αναπληρώσει το κενό που θα άφηνε η Οθωμανική Αυτοκρατορία σε  μία επικράτεια με μεγάλη έκταση και εύρος. Παραστατικά και ευθύβολα, ο Ρήγας διατυπώνει τον πολιτικό του στοχασμό στο άρθρο 1: «Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ είναι μία, με όλον οπού συμπεριλαμβάνει εις τον κόλπον της διάφορα γένη και θρησκείας. Δεν θεωρεί τας διαφοράς των λατρειών με εχθρικόν μάτι. Είναι αδιαίρετος, μ? όλον οπού ποταμοί και πελάγη διαχωρίζουν τες επαρχίες της, αι οποίαι όλαι είναι ένα συνεσφιγμένον αδιάλυτον σώμα». Στο τέλος δε, σ? ένα παράρτημα, καθοριζόταν η σημαία της «Ελληνικής Δημοκρατίας». «- Το κόκκινον σημαίνει την αυτοκρατορική πορφύραν και αυτεξουσιότητα του Ελληνικού Λαού.? Το άσπρον σημαίνει την αθωότητα της δικαίας ημών αφορμής κατά της Τυραννίας.? Το μαύρον σημαίνει τον υπέρ Πατρίδος και Ελευθερίας ημών θάνατον». Το Σύνταγμα όμως δεν θα είχε νόημα χωρίς τον Θούριο. Αυτός δίνει στον θεωρητικό του χαρακτήρα τον πρακτικό προσανατολισμό για την πραγμάτωση του κοινού στόχου: την κατάλυση της τυραννίας, την ανάκτηση της ελευθερίας και τη συγκρότηση της υπερεθνικής δημοκρατίας. Ο «Θούριος» είναι μια έμμετρη επαναστατική προκήρυξη, ένα κάλεσμα για εξέγερση όλων των βαλκανικών λαών, σύμφωνα με το όραμα του Ρήγα, που θέρμανε τις καρδιές των υποδούλων και πολύ γρήγορα, σαν τη σπίθα που γίνεται πυρκαγιά, απλώθηκε και τραγουδήθηκε  απ? όλους. Η επίδρασή του παρέμεινε ζωντανή χρόνια μετά το μαρτυρικό θάνατο του Ρήγα, όπως δηλώνει η μαρτυρία του  Γάλλου ελληνιστή Κλώντ Φωριέλ:

«Το 1817 ένας φίλος μου ταξίδευε στη Μακεδονία με την συνοδεία ενός καλόγερου. Όταν έφτασαν σ? ένα χωριό, του οποίου το όνομα δεν συγκράτησε, σταμάτησαν για ανάπαυση σ? ένα αρτοπωλείο, το οποίο ήταν συγχρόνως και το πανδοχείο της περιοχής. Ένα νέο παιδί, ένας Ηπειρώτης, τράβηξε την προσοχή τους. Το παράστημά του ήταν περήφανο, με όψη αγέρωχης ομορφιάς, του οποίου τα μπράτσα, οι γυμνές κνήμες, το στήθος, έδιναν τον τύπο της κομψότητας και του σφρίγους. Παρατήρησε με προσοχή τους δύο ταξιδιώτες και στρεφόμενος στον λαϊκό, τον ρώτησε: Ξέρεις να διαβάζεις; Εκείνος συγκατάνευσε και ο νεαρός Ηπειρώτης τον παρακάλεσε να τον ακολουθήσει σε γειτονικό αγρό. Κάθισαν σ? έναν σωρό από πέτρες. Το παιδί τότε έβαλε το χέρι του στον κόρφο του και έβγαλε κάτι, που ήταν δεμένο μ? έναν σπάγκο. Ήταν ένα μικρό βιβλίο, ο Θούριος του Ρήγα. Το δίνει στον ξένο και τον παρακαλεί να του το διαβάσει. Ο ταξιδιώτης το πήρε και άρχισε να το απαγγέλει με στόμφο. Ύστερα από λίγα λεπτά σήκωσε τα μάτια του και έμεινε έκπληκτος». (Συνεχίζω στην καθαρεύουσα). «Ο ακροατής του δεν ήτο πλέον ο ίδιος άνθρωπος. Το πρόσωπόν του εφαίνετο φλογισμένον και όλα τα χαρακτηριστικά του απέδιδον έξαρσιν. Τα μισοανοικτά του χείλη εδονούντο. Χείμαρρος δακρύων έπιπτεν από τα μάτια του, ενώ το σκιώδες στήθος του εταράσσετο και συνεσπάτο». «Για πρώτη φορά ακούς να σου διαβάζουν το βιβλιαράκι αυτό; ρωτά ο ταξιδιώτης. Όχι, του απαντά σκουπίζοντας τα μάτια του με την ανάστροφη της παλάμης του. Το έχω ακούσει πολλές φορές. Παρακαλώ τους διαβάτες και μου το διαβάζουν συχνά? Και πάντοτε κλαις; Ναι, πάντοτε?»

Δυστυχώς, όμως, μια πράξη προδοσίας οδήγησε τον Ρήγα στα χέρια της αυστριακής αστυνομίας, στην Τεργέστη, στις 19 Δεκεμβρίου 1797. Ένας Κοζανίτης έμπορος, συνεταίρος του φίλου και συνεργάτη του, Αντώνη Κορωνιού, άνοιξε τρία κιβώτια με έντυπο επαναστατικό υλικό και από μικροψυχία κινούμενος ειδοποίησε τις Αρχές. Σύμφωνα με τις ενδείξεις που προέκυψαν από τις ανακρίσεις της αυστριακής αστυνομίας, το επαναστατικό σχέδιο του Ρήγα προέβλεπε να μεταβεί ο ίδιος στο Μωριά για να ξεσηκώσει τους περήφανους Μανιάτες και έτσι να απελευθερώσει όλη την Πελοπόννησο. Κατόπιν να εισβάλει στην Ήπειρο και σε συνεργασία με τους Σουλιώτες να απελευθερώσει και την επαρχία αυτή. Όλοι οι επαναστατημένοι Έλληνες με την ίδια τακτική και στρατηγική θα προχωρούσαν στην συνέχεια ανατολικά, για να απελευθερώσουν την Μακεδονία, την Αλβανία, την κυρίως Ελλάδα και ύστερα τις υπόλοιπες περιοχές.Τη σύλληψη,  ακολούθησε η μεταφορά του Ρήγα στην Βιέννη. Εκεί, στις 27 Απριλίου 1798, ισχυρή φρουρά  τον παρέλαβε σιδηροδέσμιο με  επτά συντρόφους του, για να τους οδηγήσει στο κοντινότερο μεθοριακό φυλάκιο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, στο Βελιγράδι. Αρχικά τους οδήγησε στο Σεμλίνο, παραδουνάβιο φρούριο της Αυστρίας, και στις 10 Μαΐου 1798 τους παρέδωσε «επί αποδείξει» στον Τούρκο διοικητή του αντικρινού Βελιγραδίου, ο οποίος τους φυλάκισε στο παραποτάμιο φρούριο της πόλης, στον πύργο Νεμπόισα. Ο θάνατος ήρθε ύστερα από περίπου 40 ημέρες (24 Ιουνίου 1798) σκληρών βασανιστηρίων και πόνου. Ήταν η τελευταία πράξη μίας τραγικής ιστορίας σε βάρος του Ελληνισμού.

Σήμερα, που ζώντας σε μια χαοτική, διαδικτυακή πολλές φορές, πραγματικότητα, αναζητάμε πρότυπα να πιαστούμε και να μη βουλιάξουμε, αξίζει  να μνημονεύσουμε τα ονόματα αυτών των  νέων σε ηλικία εθνομαρτύρων:

Ρήγας  Βελεστινλής-40 ετών

Ευστράτιος Αργέντης, έμπορος από τη Χίο, ετών 31

Δημήτριος Νικολίδης,γιατρός από τα Γιάννενα, ετών 32

Αντώνιος Κορωνιός, έμπορος και λόγιος από τη Χίο, ετών 27

Ιωάννης Καρατζάς, λόγιος από τη Λευκωσία της Κύπρου, ετών 31

Θεοχάρης Τουρούντζιας, έμπορος από τη Σιάτιστα, ετών 22

Ιωάννης Εμμανουήλ, φοιτητής ιατρικής, από την Καστοριά, ετών 24

Παναγιώτης Εμμανουήλ, αδελφός του προηγούμενου, υπάλληλος του Αργέντη, ετών 22

Οι αιώνες διαβαίνουν, η ιστορική έρευνα συνεχίζεται  και πολύ μελάνι έχει χυθεί και χύνεται ακόμη, για το όραμα του Ρήγα,  για τις επιδράσεις και τον προσανατολισμό του. Ο Ρήγας με χίλιους τρόπους μας έδειξε ότι ήθελε να επικοινωνήσει όχι μόνο με τους Έλληνες ούτε μόνο με τους βαλκανικούς λαούς, για να κινήσει επανάσταση και να θεμελιώσει νέο μοντέλο Πολιτείας, την Οικουμενική. Αν θέλουμε να είμαστε δίκαιοι μαζί του και με την Ιστορία, οφείλουμε να παραδεχθούμε πως από τρεις πηγές άρδευσε τις ιδέες του, αυτός  ο ευγενικός βλαστός της Ρωμιοσύνης: Πρώτα, από τη βυζαντινή παράδοση, που κληροδότησε τους θρύλους και την ελπίδα για την Ανάσταση του Γένους και κυρίως το σχήμα του οικουμενικού κράτους, της υπερεθνικής αυτοκρατορίας?  κατόπιν, από το αρχαιοελληνικό ιδεώδες, που έδωσε πρότυπα στην Ευρώπη και την οδήγησε στον κλασσικό ελληνισμό? και τέλος, από τις επαναστατικές ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης και τα πανανθρώπινα ιδανικά της Ελευθερίας, της Ισότητας και της Αδελφοσύνης, που περιορίστηκαν βέβαια στα πλαίσια του εθνικού κράτους. Αυτό το υπερεθνικό όραμα του Ρήγα, όπου όλοι οι Βαλκάνιοι, ακόμη και οι Τούρκοι που νιώθουν καταπιεσμένοι από τη σουλτανική τυραννία, θα ζουν μονιασμένοι και ισότιμοι, αποτυπώνεται σ? ένα σχετικά άγνωστο ποίημα του Νίκου Καζαντζάκη, που τόσο πόνεσε την αιώνια σταυρωμένη ράτσα του  και  θα ακούσουμε ευθύς αμέσως:

Μια μέρα,  αδέρφια, στο καράβι μου ήρθε ο Ρήγας

Και κάτσαμε στην πρώρα να τα πούμε.

Νύχτωνε πιά, τα φώτα στο Τριέστι ανάψαν

κι εμείς, σα δυο σπουργίτια στη φωλιά χωμένοι,

σιγά σιγά,μη νας ακούσουνε οι σπιούνοι,

μιλούσαμε και κλαίγαμε αγκαλιά με γλύκα,

της Λευτεριάς κρυφά τραγούδια κελαηδώντας.

Λόγια πολλά δεν είπαμε, όχι, μα θυμούμαι

ακέρια η θάλασσα μαζί μας τραγουδούσε?

κι ανοίξαν οι ουρανοί από πάνω μας και ξάφνου

με τα τζαμιά, με τα παλάτια, τους μπαξέδες,

με την Αγια- Σοφιά, κατέβη ανάμεσά μας

όλο αίματα, γιομάτη μυρουδιές, η Πόλη.

Κι εμείς γελώντας και θρηνώντας, τις αγκάλες

στ? όραμα επλώναμε, και νιώθαμε στα χέρια

και στα μαλλιά και γύρα απ? τ? ανοιχτά μελίγγια,

του ανατολίτικου του γιασεμιού τη γλύκα.

Κι ο Ρήγας μ? άρπαξε, με φίλησε, κι αρχίζει

να τραγουδάει τα πέντε αδέλφια, τα Μπαλκάνια,

και την καρδιά τους, την πεντάμορφη την Πόλη.

Μπορεί βέβαια ο Ρήγας να διάβηκε τις όχθες του Αχέροντα, δεν πέρασε όμως στη λησμοσύνη. Ο σπόρος που έσπειρε, έπεσε σε γη γόνιμη και γρήγορα καρποφόρησε? η επανάσταση έγινε, χωρίς βέβαια να πραγματοποιηθεί το όραμά του, τόσο που ορισμένοι ιστορικοί μιλούν για το ανολοκλήρωτο 21. Τα πρώτα χρόνια μετά την Απελευθέρωση, ήταν συνηθισμένο θέαμα στα καφενεία της χώρας μια έγχρωμη λιθογραφία που παρίστανε το Ρήγα από τη μια και τον Αδαμάντιο Κοραή από την άλλη, να ανασηκώνουν την καταταλαιπωρημένη από τα δεινά της σκλαβιάς Ελλάδα,ανάμεσα σε σωρούς ερειπίων κάτω από το άγρυπνο μάτι της Θείας Δικαιοσύνης. Όμως, μέχρι και  σήμερα, ο πρωτεργάτης της λευτεριάς εξακολουθεί να εμπνέει και να γίνεται οδοδείκτης στην πορεία των λαών προς την ανεξαρτησία και  τη δημοκρατία. Το 1987 ιδρύθηκε η Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα, που σε συνεργασία με πανεπιστήμια και δασκάλους βαλκανικών χωρών διοργανώνει συνέδρια και παρουσιάζει ένα πλούσιο εκδοτικό έργο για τον πρωτομάρτυρα της λευτεριάς. Το 1998, διακόσια χρόνια από την εκτέλεσή του, όσο κι αν μας φαίνεται παράξενο, τον τίμησε η Χιλή, μια χώρα της Λατινικής Αμερικής, μ? ένα βιβλίο- αφιέρωμα στο βίο και το έργο του, γιατί θεωρήθηκε ότι έχει μία κοινή πορεία με τον μάρτυρα της λατινοαμερικανικής ελευθερίας Φρανθίσκο ντε Μιράνδα, που εξέφρασε πριν από τον Μπολιβάρ την ιδέα της ανεξαρτησίας και της ενότητας της Λατινικής Αμερικής  τον 18^ο και 19^ο αι., όπως ακριβώς και ο Ρήγας, συντάσσοντας ένα σύνταγμα με βαθιά ανθρωπιστική και δημοκρατική βάση. Ο Φρανθίσκο ντε Μιράνδα σπούδασε Φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο του Καράκας και υπήρξε βαθύς γνώστης και μελετητής της αρχαίας ελληνικής και λατινικής παράδοσης. Στα 1786 ήρθε στην Ελλάδα, αγόρασε ένα σπίτι στην Αθήνα, στη γη που γεννήθηκε η λευτεριά, όπως έλεγε, και κατόπιν περιόδευσε στη Σμύρνη, στην Κωνσταντινούπολη και στη Ρωσία, όπου συναντάται με τον δάσκαλο του Γένους Ευγένιο Βούλγαρι, με τον οποίο μοιράζεται τις επαναστατικές ιδέες και τα οράματά του. Ιδιαίτερης βαρύτητας φρονούμε πως είναι και η αναφορά του Τούρκου ιστορικού Αχμέτ Ρασίμ στα 1910, ο οποίος στην «Εικογραφημένη Ιστορία της Τουρκίας» έγραψε για τον Ρήγα και το τέλος του: «Η αμερόληπτος ιστορία σέβεται και τιμά πάντοτε τον πατριώτην τούτον και αναγράφει αυτόν εις τας σελίδας της, όπως χρησιμεύσει ως λαμπρόν παράδειγμα προς μίμησιν εις τα παιδιά των Οθωμανών».

Κλείνοντας, θέλουμε να δώσουμε το λόγο στον εθνικό μας ποιητή, τον Διονύσιο Σολωμό, που μπορεί να μην πήρε όπλο στα χέρια του, έκανε όμως όπλο τη γραφίδα του και έζησε με όλο του το είναι την ουσία του Αγώνα. Ζωντανεύουν λοιπόν μπροστά του  σκηνές και πρόσωπα και γράφει μιλώντας για την ελευθερία:

Μόλις είδε την ορμή σου ο ουρανός που για τσ? εχθρούς
εις τη γη τη μητρική σου έτρεφ? άνθια και καρπούς,

εγαλήνεψε· και εχύθει καταχθόνια μια βοή,
και του Ρήγα σού απεκρίθη πολεμόκραχτη η φωνή.

΄Ολοι οι τόποι σου σ? εκράξαν χαιρετώντας σε θερμά,
και τα στόματα εφωνάξαν όσα αισθάνετο η καρδιά.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. ΡΗΓΑΣ ΒΕΛΕΣΤΙΝΛΗΣ  Λ. Ι. ΒΡΑΝΟΥΣΗ  ΕΚΔ. ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΡΟΣ ΔΙΑΔΟΣΙΝ ΩΦΕΛΙΜΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ

2. Ρήγας ΒΕΛΕΣΤΙΝΛΗΣ

ΔΙΑΦΩΤΙΣΤΗΣ, ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΣ, ΜΑΡΤΥΡΑΣ

Ε(λευθεροτυπία) ΙΣΤΟΡΙΚΑ

3.  Ο Ρήγας πίσω από τον Βελεστινλή

Σειρά: ΗΓΕΤΕΣ

Επιμέλεια: Πασχάλης Κιτρομηλίδης

Καθημερινή

Το Video της γιορτής:

Video λήψη-μοντάζ: Λαγουδάρης Θάνος