Η παρέλαση των ζώων στον Αίσωπο

Στις φετινές πανελλαδικές εξετάσεις και στο μάθημα των Αρχαίων  Ελληνικών δόθηκε ως άγνωστο κείμενο ένα απόσπασμα από τον Ευθύδημο του Πλάτωνα στο οποίο εξεταζόταν η σχέση της τέχνης των ρητόρων με αυτήν των μάγων και αναφερόταν πως, όπως οι μάγοι γητεύουν τις οχιές, τις αράχνες (?χεών τε και φαλαγγίων), τους σκορπιούς κι τ?άλλα άγρια θηρία, κατά τον ίδιο τρόπο και οι ρήτορες γητεύουν το ακροατήριό  τους με το λόγο τους. Οι ονομασίες των δύο πρώτων ζώων δυσκόλεψαν, όπως ήταν αναμενόμενο,  τους υποψηφίους, γι?αυτό  θα είχε ενδιαφέρον να γνωρίσουμε τα ζώα με τα ονόματά τους στην αρχαιότητα, έτσι όπως ανθολογούνται στους Αισώπειους Μύθους από τις εκδόσεις Ζήτρος, χωρίς αυτό να σημαίνει πως  αποτελούν αντικείμενο εξέτασης. Δείτε το σαν μια ευκαιρία καλύτερης  γνωριμίας με  τα πλάσματα που μοιραζόμαστε τη γη. Αρκεί να θυμηθείτε το Μικρό Πρίγκηπα.

? ?ετός ?ο?: βασιλιάς των πουλιών και σύμβολο του Δία, δεν καταδέχεται τα χαμηλά μέρη όπως δηλώνει αλληγορικά το δημοτικό τραγούδι: «Ένας αϊτός περήφανος, ένας αϊτός λεβέντης».Το αετόπουλο λέγεται ?ετιδεύς, γιατί τα μικρά των ζώων δηλώνονται συνήθως με το θέμα της γενικής και την κατάληξη -ιδεύς.

? ?ηδών τ?ς ?ηδόνος: το γνωστό μας αηδόνι, μελωδικό, μα και μοναχικό πουλί όπως τραγουδά ο λαός:

Όλα τα πουλάκια ζυγά ζυγά
τα χελιδονάκια ζευγαρωτά.
Το ?ρημο τ? αηδόνι το μοναχό
περπατεί στους κάμπους με τον αϊτό.

? α?θυια -υίας: πουλί-βουτηχτής  που ζει κοντά στη θάλασσα, ο κορμοράνος. 

? ?λεκτρύων -ύονος και ? ?λέκτωρ ?ορος: ο πετεινός, ο κόκορας,  ξυπνητήρι των χωρικών μέχρι τα μέσα του προηγούμενου αιώνα, μας είναι γνωστός και από την ευαγγελική περικοπή της άρνησης του Πέτρου:«λ?γω σοι, Π?τρε, ο? φων?σει σ?μερον ?λ?κτωρ πρ?ν ? τρ?ς ?παρν?σ? μ? ε?δ?ναι με». Κατά Λουκάν 22,34.

? ?λκυών τ?ς αλκυόνος: η αλκυόνη, αποδημητικό πουλί που ζει κοντά σε θαλασσόπληκτα βράχια και γεννά τ? αυγά του το Γενάρη, χαρίζοντας σ? εμάς τις Αλκυονίδες μέρες.

? γέρανος -ου: ο γερανός, διαβατάρικο πουλί με μεγάλη αντοχή στα ταξίδια και ιδιαίτερο πέταγμα, που μάλλον έδωσε το όνομά του στο ομώνυμο ανυψωτικό μηχάνημα.

? γλα?ξ τ?ς γλαυκός: νυκτόβιο πτηνό, το πουλί της σοφίας και της θεάς Αθηνάς, απεικονίστηκε κατά κόρον στα νομίσματα της αρχαίας Αθήνας αλλά και στο οπισθόφυλλο των σχολικών βιβλίων. Πτερωτή γαλή (γάτα) την ονόμαζαν  παλαιότερα γιατί τις νύχτες συνέχιζε το έργο της γάτας κυνηγώντας ποντίκια στους αγρούς.

? ?έραξ το? ?έρακος: το γεράκι, αρπακτικό πουλί, δεκτικό εκπαίδευσης, που χρησιμοποιήθηκε ευρέως από τους ευγενείς την περίοδο του Μεσαίωνα στο κυνήγι.

? ?κτ?νος ?ου: είδος γερακιού, που είναι συνάμα με κεφαλαίο, το όνομα του ενός εκ των δύο αρχιτεκτόνων του Παρθενώνα.

? κίχλα (η) ?ης: η τσίχλα, μικρό μεταναστευτικό  πουλί με χαρακτηριστικό κόκκινο χρώμα στις άκρες των φτερών της. Το όνομά της αποτελεί και τίτλο ποιητικής συλλογής του Γιώργου Σεφέρη.

? κόκκυξ το? κόκκυγος: ο κούκος, γνωστός από τη φωνή του (κου-κου) αλλά και την κακιά του συνήθεια να παρατάει τα αυγά του σε φωλιές άλλων πουλιών, εξοβελίζοντας τα δικά τους. Συχνή και η παρουσία του σε παροιμιώδεις φράσεις, όπως Έμεινε σαν τον κούκο και Του βγήκε ο κούκος αηδόνι.

? κολοιός ?οιο?: η καλιακούδα, γνωστό μαυροπούλι (Πολλή μαυρίλα πλάκωσε, μαύρη σαν καλιακούδα)συγγενής του κόρακα, τη λέμε και κάργια.

? κόραξ το? κόρακος: ο κόρακας ή το κοράκι, παμφάγο κατάμαυρο πουλί, γι? αυτό και η έκφραση μαύρος σαν κοράκι. Γνωστή και η παροιμία Κόρακας κοράκου μάτι δεν βγάζει, για να δηλωθεί η αλληλοκάλυψη μεταξύ διεφθαρμένων ανθρώπων. Ως κύριο όνομα ανήκε στον περίφημο Συρακούσιο ρήτορα Κόρακα, γνωστό από τη δίκη με τον μαθητή του Τεισία.

? κορυδαλλός ?ο? ή κορυδός ?ο?: πουλί με δυνατό κελάηδημα και ιδιαίτερη προτίμηση στα δημητριακά, γι? αυτό και σταρήθρα, έδωσε το όνομά του στη συνοικία του Κορυδαλλού στην Αθήνα.

? κορώνη ?ης: η κουρούνα, σταχτιά ή μαύρη, είναι πουλί συγγενικό με το κοράκι και κάθεται συχνά στις κορυφές των δέντρων για να οργανώνει καλύτερα την επέλασή της στις φωλιές άλλων πουλιών και ν?αρπάζει τ?αυγά και τους νεοσσούς τους.

?  κύκνος ?ου: όμορφο υδρόβιο πτηνό με μακρύ λαιμό που ζει στις λίμνες και έχει άσχημη φωνή. Εξαιτίας της κακόηχης φωνής του αποτυπώθηκε ως σύμβολο στο νόμισμα της αρχαίας πόλης των Κλαζομενών, που είναι επίσης κακόηχο όνομα. Στο τέλος της ζωής του, όμως, γλυκαίνει το κελάηδημά του, γι? αυτό χρησιμοποιούμε την έκφραση κύκνειο άσμα για το τελευταίο έργο ενός πνευματικού δημιουργού. Μας φέρνει επίσης στο νου την περίφημη παράσταση μπαλέτου «Η Λίμνη των κύκνων», τη μουσική της οποίας έγραψε ο Τσαϊκόφσκι.

? λάρος ?ου: ο γλάρος, το γνωστό θαλασσοπούλι που τρέφεται με αφρόψαρα και είναι τακτικός επισκέπτης στα περβάζια του σχολείου μας. Είναι συνάμα τίτλος ενός θεατρικού έργου του Ρώσου δραματουργού Αντόν Τσέχωφ και στον πληθυντικό (Οι γλάροι),  ενός τρυφερού διηγήματος του Ηλία Βενέζη.

? νυκτερίς τ?ς νυκτερίδος: νυκτόβιο πουλί η νυχτερίδα, αγαπά τα σπήλαια και τα εγκαταλειμμένα σπίτια, γι? αυτό κι ο Καζαντζίδης τραγούδησε σε στίχους Κώστα Βίρβου:

Νυχτερίδες κι αράχνες, γλυκιά μου,
έχουν χτίσει φωλιά
μέσα στο έρημο κι άδειο μας σπίτι
όσο λείπεις μακριά.

?, ?  ?ρνις το? τ?ς ?ρνιθος: γενικά κάθε πτηνό, αλλά και οι κότες στο θηλυκό γένος, εξ ου και η κωμωδία του Αριστοφάνη «΄Ορνιθες», αλλά και ο ορνιθώνας που είναι το κοτέτσι.

? πελαργός-ο?: μεταναστευτικό πουλί που αγαπά να φτιάχνει τη φωλιά του σε ψηλά μέρη (καμπαναριά, στέγες, κολώνες της ΔΕΗ), γνωστό για τη στοργή που δείχνει στα ηλικιωμένα μέλη της κοινότητάς του. Γι? αυτό στην αρχαία Αθήνα, ο νόμος που υποδείκνυε στα παιδιά τη φροντίδα των ηλικιωμένων γονέων τους ονομαζόταν πελαργικός και επέσυρε ποινές για τους αθετούντες.

? πέρδιξ τ?ς πέρδικος: η πέρδικα είναι όμορφο ενδημικό πτηνό, εξ ου και η έκφραση περπατά σαν πέρδικα, δηλ.καμαρωτά ή ο χαρακτηρισμός πετροπέρδικα, που είναι από τα πιο συνηθισμένα είδη της, για τη γυναίκα με το ωραίο παράστημα.

? περιστερά ??ς: το γνωστό μας περιστέρι, σύμβολο αθωότητας (αθώα περιστερά), καταλλαγής και θεϊκής σοφίας (καί τό Πνε?μα ?ν ε?δει περιστερ?ς),ζευγαρωμένο γίνεται σύμβολο των  νεαρών ερωτευμένων (πιτσουνάκια), είναι όμως και εκπαιδεύσιμο, όπως φαίνεται στην Ιστορία, αφού χρησιμοποιήθηκε ευρέως ως ταχυδρόμος κατά τον Α΄και Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η δε κουτσουλιά του είναι άριστο λίπασμα για τ?αμπέλια.

τό στρουθίον -ίου: είναι το σπουργίτι και γενικά όλα τα μικρά πουλάκια. Την ψαλμική φράση Ως στρουθίον μονάζον επί δώματος επέλεξε ο ζωγράφος μας Γιάννης Τσαρούχης για τίτλο σ? ένα του βιβλίο.

? στρουθοκάμηλος ?ου: μεγάλο πουλί που δεν μπορεί να πετάξει, εκτρέφεται και στην πατρίδα μας για το κρέας και τα αυγά της και έχει τη συνήθεια να κρύβει το κεφάλι της στο έδαφος όταν κινδυνεύει. Έτσι τη στάση της αποφυγής της κατά μέτωπον αντιμετώπισης του κινδύνου  τη χαρακτηρίζουμε στρουθοκαμηλισμό.

? τα?ς το?  τα?: το παγώνι, πουλί με όμορφη και επιβλητική εμφάνιση αλλά άσχημη φωνή, ξεχωρίζει για το αργό, περήφανο του βάδισμα, γι?αυτό και η έκφραση περπατά σαν παγώνι. Απαντάται συχνά στην αγιογραφία και την τέχνη του ψηφιδωτού ως σύμβολο αθανασίας.

?  χελιδών τ?ς χελιδόνος: το χελιδόνι, προάγγελος της άνοιξης που το καλωσορίζουμε με ιδιαίτερα  κάλαντα, τα χελιδονίσματα. Μην ξεχνάμε όμως πως «΄Ένα χελιδόνι δεν φέρνει την άνοιξη».

? χήν τ?ς χηνός: η χήνα, οικόσιτο πτηνό, μας θυμίζει το αρχαιοελληνικό λογοπαίγνιο?Ιωάννης ?ν φιλε?ς πόσω μ?λλον τά χηνός, εννοώντας Ε? ?ά νησσ?ν φιλε?ς, πόσω μ?λλον τά χηνός. Παλαιότερα χρησιμοποιούσαν το χηνόφτερο σαν μολύβι αφού το βουτούσαν στο μελάνι.

? ψιττακός ?ο?: ο παπαγάλος, ο οποίος έχει την ικανότητα να επαναλαμβάνει ό,τι λέμε, χωρίς όμως να το κατανοεί, εξ ου και η καταστροφική παπαγαλία. Να θυμόμαστε, λοιπόν, ότι  το πουλί της σοφίας δεν είναι ο παπαγάλος, αλλά η κουκουβάγια!

? ?κρίς τ?ς ?κρίδος: η ακρίδα, βλαπτικό έντομο για τη γεωργία που η επέλασή της είναι καταστροφική. Γι? αυτό για κάθε επέλαση, χρησιμοποιούμε την έκφραση «΄Επεσαν σαν ακρίδες».

? κάνθαρος -ου: το σκαθάρι ή σκαραβαίος, έντομο που ανήκει στα κολεόπτερα, είχε ιδιαίτερη θέση στην αρχαία αιγυπτιακή θρησκεία  και είναι αυτό που οδήγησε τον Τρυγαίο, τον ήρωα του Αριστοφάνη στην «Ειρήνη» στον ουρανό, για  να ζητήσει απ? το Δία να πάψουν οι πόλεμοι. Παλαιότερα δε,  έδωσε το όνομά του σ? ένα μοντέλο της Volkswagen, που λεγόταν σκαραβαίος αλλά και χελωνάκι.

? κώνωψ το? κώνωπος: το κουνούπι, ενοχλητικό έντομο, υπεύθυνο για τη μετάδοση της ελονοσίας, σε βαλτώδεις κυρίως περιοχές, που θέριζε παλαιότερα τους πληθυσμούς.

? μέλισσ(ττ)α ?ίσσ(ττ)ης: πρότυπο εργατικότητας και οργανωμένου συλλογικού βίου, μας δυσαρεστεί με τα τσιμπήματά της, μας γλυκαίνει όμως με το μέλι της.

? μυ?α -υίας: η μύγα, ενοχλητικό έντομο, τροφή για πουλιά, μας θυμίζει ένα παιδικό μας παιχνίδι, την τυφλόμυγα που την έπαιζαν τα παιδιά και στην αρχαιότητα με το όνομα χαλκ? μυ?α.

? σκορπίος ?ίου: ο σκορπιός, αρθρόποδο έντομο, ζει κυρίως κάτω από πέτρες και έχει επικίνδυνο δηλητήριο που μπορεί να προκαλέσει και θάνατο.

? σφίγξ τ?ς σφιγγός: η σφίγγα, η άγρια μέλισσα, στην αρχαιότητα με κεφαλαίο το πρώτο γράμμα δήλωνε το μυθολογικό τέρας με κεφάλι γυναίκας και σώμα φτερωτού λιονταριού, γνωστό και από το αίνιγμά του.

? τέττιξ το? τέττιγος: ο τζίτζικας, αχώριστος σύντροφος του μέρμηγκα στο γνωστό μύθο, είναι ο τεμπέλης κι ο καλοπερασάκιας της υπόθεσης, που τον τραγούδησε κι ο Οδυσσέας Ελύτης.

?  φθείρ τ?ς φθειρός: η ψείρα, μικρό ενοχλητικό έντομο που κατασκηνώνει στο κεφάλι μας και φεύγει δύσκολα, κυρίως στα μικρά μας χρόνια, στο σχολειό ή στην κατασκήνωση.

? ψύλλα -ης: ο ψύλλος, μικρό και ενοχλητικό έντομο που τρυπώνει παντού, γι?αυτό και η έκφραση «Ψύλλοι στ?αυτιά μου μπήκανε»,  αλλά και τίτλος πολύ ωραίας ταινίας  του Δημήτρη Σπύρου, που πιθανόν είδατε στη μαθητική σας διαδρομή.

? α?λουρος -ου: η αγριόγατα, ζώο ιδιαίτερα ευκίνητο και γρήγορο.

? α?ξ τ?ς α?γός: η γίδα, η κατσίκα, οικόσιτο ζώο για το γάλα, το κρέας και το δέρμα του. Κατά τη μυθολογία μας,  μια κατσίκα, η Αμάλθεια, έθρεψε τον Δία με μέλι και γάλα όταν η μητέρα του Ρέα τον έκρυψε στο Ιδαίο Άντρο, μια σπηλιά στον Ψηλορείτη, για να τον γλιτώσει από τον Κρόνο που έτρωγε τα παιδιά του. Γι? αυτό η έκφραση κέρας της Αμαλθείας δηλώνει την αφθονία των αγαθών.

? ?λώπηξ τ?ς ?λώπεκος: η αλεπού, πονήρω και κλεφτοκοτού, είναι παλιά μας γνώριμη από τα παραμύθια των παιδικών μας χρόνων.

? ?ρκτος -ου: η αρκούδα, που βρήκε τη θέση της όχι μόνο στον Εθνικό Δρυμό της Πίνδου (Βάλια Κάλντα), αλλά και στο ουράνιο στερέωμα ως Μικρή και Μεγάλη Άρκτος.

τό ?ρνίον ?ίου: το αρσενικό νεογέννητο πρόβατο, σύμβολο της Σταυρικής Θυσίας.

? ?σπάλαξ το? ?σπάλακος: ο τυφλοπόντικας, που σκάβει τη φωλιά του κάτω από τη γη, μπορεί να στερείται της όρασης, έχει όμως άριστη όσφρηση.

? βο?ς το? βοός: το βόδι, βοηθός ακάματος των γεωργών πριν την εισαγωγή των γεωργικών μηχανημάτων στις καλλιέργειες, έδωσε τ?

όνομά του σ? ένα είδος γραφής, βουστροφηδόν, που ακολουθεί την πορεία του στο όργωμα  του χωραφιού.

? βωταλίς τ?ς βωταλίδος: το βουταλίδι, η νερόπαπια, της οποίας  το κρέας μυρίζει ψαρίλα γιατί τρέφεται με ψάρια που τα πιάνει κάνοντας βουτιές.

? γαλ?  -?ς: η γάτα, γνωστή και μη εξαιρετέα από την οικογένεια των αιλουροειδών, γι?αυτό και η έκφραση «Τι κάνει νιάου νιάου στα κεραμίδια;». Κυνηγός ακόμη των ποντικών γι?αυτό «΄Όταν λείπει η γάτα χορεύουν τα ποντίκια».

 ? δάμαλις τ?ς δαμάλεως: η αγελάδα, οικόσιτο ζώο, ιδιαίτερα ωφέλιμο στον άνθρωπο, έδωσε το όνομά της στο πρώτο εμβόλιο που παρασκευάστηκε για την αντιμετώπιση της ευλογιάς, το εμβόλιο του δαμαλισμού. Κι αυτό, χάρη  στην παρατήρηση του Άγγλου γιατρού  Έντουαρντ Τζένερ, ο οποίος πρόσεξε πως  οι γυναίκες που άρμεγαν αγελάδες παρουσίαζαν φυσαλίδες στα χέρια του (δαμαλίτιδα) και δεν νοσούσαν από ευλογιά.

? δέλφαξ το? δέλφακος: το μικρό γουρουνάκι από το ουσιαστικό  ? δελφύς(η μήτρα, η κοιλιά), για να δηλωθεί η ένταξή του στα θηλαστικά.

? δορκάς τ?ς δορκάδος: το ζαρκάδι, συγγενής του ελαφιού με οξεία όραση, όπως μαρτυρεί η προέλευση της λέξης από το ρήμα δέρκομαι (=βλέπω καθαρά, παρατηρώ τα πάντα).

? δράκων το? δράκοντος: το μεγάλο φίδι, ο δράκος της στεριάς και της θάλασσας,  με συχνή παρουσία στην ελληνική μυθολογία (φύλακας στα Μήλα των Εσπερίδων, στο Χρυσόμαλλο δέρας κ.α.), από το β΄Αόριστο του δέρκομαι (?δρακον), για να δηλωθεί ότι δεν του ξεφεύγει τίποτε.

? ?λαφος ?ου: όμορφο άγριο ζώο του δάσους, συνοδός της Άρτεμης στην ελληνική μυθολογία, σύμβολο ομορφιάς αλλά και μητρικής αγάπης, όπως φαίνεται στη δημοτική μας ποίηση.

? ?λέφας το? ?λέφαντος: μεγάλο θηλαστικό που ζει στην Ασία και στην Αφρική, αλλά αιώνες πριν και στη χώρα μας λόγω διαφορετικών κλιματολογικών συνθηκών.

http://www.mfi-miliasgrevenon.gr/index.php?option=com_content&;view=article&id=7&Itemid=8

?, ? ?ριφος ?ου, ?ρίφιον ?ίου(υποκορ.): το νεαρό αρσενικό ή θηλυκό κατσίκι, αρκετά ατίθασο, προξενεί καταστροφές, γι?αυτό και η ευαγγελική διάκριση σε ερίφια και πρόβατα.

? ?χ?νος -ου: ο σκαντζόχοιρος, αγκαθωτό  παμφάγο θηλαστικό, λάτρης των σταφυλιών, είναι από τα ζώα που πέφτουν σε χειμερία νάρκη. Εχίνος λέγεται και ο αχινός, νόστιμος θαλασσινός μεζές με λεμονάκι, που έχει κι αυτός αγκάθια, κι αλίμονο αν τον πατήσουμε.

? ?μίονος-ου: το μουλάρι, ζώο που προέρχεται από τη διασταύρωση αλόγου (φοράδας) και γαϊδάρου. Ιδιαίτερα ανθεκτικό, βοήθησε κι αυτό με τον τρόπο του στη μεταφορά πυρομαχικών και άλλων εφοδίων στα χιονισμένα βουνά της Πίνδου, στον πόλεμο του 1940-41.

? ?ππος -ου: από τα πρώτα ζώα που εξημέρωσε ο άνθρωπος, σύντροφος στην ειρήνη και στον πόλεμο, στη δουλειά και στη σχόλη,  απαντάται ως α΄ή β΄συνθετικό σε αρκετά κύρια ονόματα, μαρτυρώντας το στενό σύνδεσμο ανθρώπου και αλόγου (Φίλιππος, Ιππολύτη, Ξανθίππη, Ιππόνικος).

? κάμηλος ?ου: η καμήλα, το ονομαζόμενο πλοίο της ερήμου, ζώο ιδιαίτερα ανθεκτικό, απαντάται σε δύο είδη, την αραβική και την βακτριανή.

? κάπρος, ? ?ς και ?  σύαγρος: το αγριογούρουνο, στόχος των κυνηγών με πολύ συχνή παρουσία στην αρχαιοελληνική μυθολογία.

? κάστωρ το? κάστορος: τρωκτικό που με τους δυνατούς του κοπτήρες κόβει κλαδιά και φτιάχνει τη φωλιά του αλλά και φράγματα  σε ποταμούς, είναι περιζήτητο για τη γούνα του. Στην πατρίδα μας εκτρέφεται στην Καστοριά, τη βασίλισσα της γούνας.

? κοχλίας ?ίου: το σαλιγκάρι, εκλεκτός μεζές στην Κρήτη με το όνομα χοχλιός, πιο κοντά στον κοχλία λόγω του ελικοειδούς σχήματός του, όπου κι αν βρεθεί, κουβαλάει και το σπίτι του.

? κριός ?ο?: είναι το αρσενικό πρόβατο στην ηλικία της αναπαραγωγής, που λέγεται και κριάρι.

? κύων το? κυνός και το κυνάριον ?ίου: ο σκύλος και το μικρό του, πιστός σύντροφος του ανθρώπου όπως θυμόμαστε και από την Οδύσσεια, χρειάζεται να προσέχουμε για να μη συγχέουμε τη λέξη με το αρσενικό ουσιαστικό  ? κ?ον το? κίονος, που είναι η κολώνα.

? λαγωός ?ο?: ο λαγός, επιθυμητή λεία για τους κυνηγούς, το βάζει γρήγορα στα πόδια από φόβο, εξ ου και οι φράσεις «έγινε λαγός» κι «έχει καρδιά λαγού». Το μικρό του λέγεται λαγιδεύς.

? λέων το? λέοντος: το λιοντάρι, ο αδιαφιλονίκητος βασιλιάς των ζώων, σύμβολο ρώμης γι? αυτό κιόλας λέμε «Ένας αλλά λέων» και οι ισχυροί κερδίζουν τη μερίδα του λέοντος. Οι δε μεγαλύτεροι,  θα ξέρουν το δραστικότατο έμπλαστρο Λέοντος.

? λύκος ?ου και ? λυκιδεύς -έως(= το λυκόπουλο, το μικρό λυκάκι): σαρκοφάγο θηλαστικό που ζεί και στη χώρα μας, για το οποίο σχηματίσαμε κακή εντύπωση από τα παραμύθια που ακούσαμε, μέχρι την ανατροπή του κ.Τριβιζά  με «Τα τρία μικρά λυκάκια». Ακόμη πιο ευφάνταστη προσέγγιση στο βιβλίο της Μάιρας Παπαθανασοπούλου «΄Εχω ράμματα για τη γούνα σου» από τις εκδ. Πατάκη, για μικρά και ? μεγάλα παιδιά.

? μύρμηξ το? μύρμηκος: το γνωστό μας μυρμήγκι, παράδειγμα εργατικότητας και άλλοτε σύμβολο αποταμίευσης.

? μ?ς το? μυός (?ρουρα?ος, ποντικός και ?στικός): ποντικός των αγρών (άρουρα=χωράφι), της θάλασσας, των πλοίων δηλαδή, και της πόλης, τρωκτικό που προκαλεί καταστροφές στις σοδειές και ασθένειες στους ανθρώπους, αποτελεί εκλεκτή τροφή για τις γάτες γι?αυτό όταν λείπει η γάτα χορεύουν τα ποντίκια. Είναι εμφανές ότι το όνομά του στη ΝΕΓ προέκυψε από τον ομώνυμο επιθετικό προσδιορισμό.

? νεβρός ?ο?: το μικρό ελαφάκι που το δέρμα του (νεβρίς) χρησιμοποιούσαν για τη μεταμφίεσή τους  όσοι έπαιρναν μέρος στις βακχικές τελετές.

?  ?νος ?ου:  ο γάιδαρος, τό  ?νάριον: το γαϊδουράκι, ?  ?ναγρος: το άγριο γαϊδούρι: πρόκειται για  το συμπαθητικό τετράποδο με τη μεγάλη υπομονή (εξ ου και η φράση «Σκας γάιδαρο»), που μάλλον έχουμε παρεξηγήσει και αποδίδουμε το όνομά του στους ανθρώπους ως απαξιωτικό χαρακτηρισμό. Γνωστή και η έκφραση «περί όνου σκιάς», για να διαφανεί η σοβαρή ενασχόληση μ? ένα ελάσσονος σπουδαιότητας θέμα.

? πάρδαλις τ?ς παρδάλεως: η λεοπάρδαλη, σαρκοφάγο αιλουροειδές ζώο της ζούγκλας που φέρει κηλίδες (είναι παρδαλή).

? πίθηκος ?ου: φυτοφάγο θηλαστικό της ζούγκλας και των τροπικών δασών που περιλαμβάνει πολλά είδη, μας είναι γνωστό από τη δαρβινική θεωρία της εξέλιξης, αλλά και τις περιπέτειες του Ταρζάν, αφού  μία μαϊμού, η Τσίτα  ήταν αχώριστη σύντροφός του.

τό πρόβατον ?ου ή τό  μ?λον ?ου: θηλαστικό, γνωστό για την αθωότητά του μέχρι αφελείας (οι ψηφοφόροι συμπεριφέρονται σαν τα πρόβατα), δηλώνει και τον αρνητικά στιγματισμένο με τη φράση « το μαύρο πρόβατο». Απαντάται και ως μ?λον γι?αυτό οι λύκοι ονομάζονται σε κάποια κείμενα μηλόφονοι.

? π?λος -ου: το γαϊδουράκι, όπως αναφέρεται στο Ευαγγέλιο του Ιωάννη κατά την θριαμβευτική είσοδο του Χριστού στα Ιεροσόλυμα, την Κυριακή των Βαΐων «?δού ? βασιλεύς σου ?ρχεται καθήμενος ?πί π?λον ?νου».

? σκύλαξ το? σκύλακος: το μικρό σκυλάκι, κοντά στην σημερινή ονομασία του ζώου.

? σκύμνος -ου: το λιονταράκι, λέξη που αναφέρεται σε προφητεία του βιβλίου της Γενέσεως (αναπεσών εκοιμήθης ως λέων και ως σκύμνος» και τις εγερεί αυτόν;) και ενέπνευσε  τον μεγάλο αγιογράφο Μανουήλ Πανσέληνο. 

Ο Αναπεσών Μανουήλ Πανσέληνος, Πρωτάτο Αγίου Όρους, 13^ος-14^ος αι.

? σκώληξ το? σκώληκος: το σκουλήκι, μικρό ασπόνδυλο ζώο που αναπνέει από το δέρμα του, ζει καμιά φορά παρασιτικά εις βάρος άλλων οργανισμών.

? τα?ρος -ου: γνωστό, δυνατό ζώο και από την ελληνική μυθολογία (αποπλάνηση Ευρώπης από το Δία με τη μορφή του ταύρου, Μινώταυρος), αλλά και από τις ταυρομαχίες στην Ισπανία, στη  φράση ταύρος εν υαλοπωλείω δηλώνει την καταστρεπτική επέλαση κάποιου προσώπου.

? τράγος ?ου: το ενήλικο αρσενικό κατσίκι, που μεταφορικά δηλώνει τον απεχθή άνθρωπο, απαντάται στην έκφραση αποδιοπομπαίος τράγος, δηλαδή, εξιλαστήριο θύμα.

? ?αινα ?ης: άγριο θηλαστικό, ιδιαίτερα επιθετικό, που ζει κυρίως στην Αφρική και τρέφεται με νεκρά ζώα.

? φώκη ?ης: η φώκια, θηλαστικό της θάλασσας, σύμβολο αποτυπωμένο στα νομίσματα της Φώκαιας της Μ. Ασίας, γνωστή  και από το διήγημα του Αλ.Παπαδιαμάντη «Το μοι(υ)ρολόι της φώκιας».

? βάτραχος-ου και ? φρ?νος -ου: αμφίβια ζώα της ίδιας οικογένειας, ζουν στα νερά των ποταμών και των λιμνών και ξεκουφαίνουν τον κόσμο με τα κοάσματά τους.

? δελφίς το? δελφ?νος: όμορφο θηλαστικό της θάλασσας και ιδιαίτερα φιλικό στον άνθρωπο, το δελφίνι είναι γνωστό στην ελληνική μυθολογία για τη σωτηρία του μουσικού Αρίωνα.

? θύννος ?ου: ο τόννος, μεγάλο ψάρι που αλιεύεται σε μεγάλες ποσότητες στη Μεσόγειο, τρώγεται φρέσκος και επεξεργασμένος σε κονσέρβα. Προσοχή, όμως, γιατί με το λάδι της κονσέρβας έχει τις διπλάσιες σχεδόν θερμίδες!

? ?χθύς το? ?χθύος: κάθε είδους ψαριού εννοείται με τη λέξη αυτή που μας είναι οικεία από το ιχθυοπωλείο, αλλά και από το συμβολισμό των κεφαλαίων γραμμάτων της στην ορθόδοξη πίστη.

? κάρις τ?ς καρίδος: η γαρίδα, νόστιμο θαλασσινό με κέλυφος από την οικογένεια των αστακιδών, σπανιότατο όμως στο τραπέζι μας λόγω? τιμής!

? καρκίνος-ου: ο κάβουρας, ιδιαίτερα εξοπλισμένος με σκληρό κέλυφος και δαγκάνες περπατεί  πλαγίως, πότε απ? την μια και πότε απ? την άλλη μεριά, γι?αυτό λέμε πως καρκινοβατούμε όταν δεν προχωράει μια δουλειά και μας δυσκολεύει.

? κωβιός -ιο?: ο γωβιός, ψάρι κυρίως του γλυκού νερού, λέγεται και κοκωβιός.

? μαινίς τ?ς μαινίδος: η μαρίδα, νόστιμο ψαράκι με προσιτή τιμή, με την αθερίνα και το γαύρο, δε λείπουν από το τραπέζι της μέσης ελληνικής οικογένειας.

?  φάλαινα ?ης: κητοειδές θηλαστικό, αναπνέει με πνεύμονες,  γι? αυτό ανεβαίνει στην επιφάνεια της θάλασσας και δυστυχώς αποτελεί απειλούμενο είδος.

? ?σπίς τ?ς ?σπίδος: φαρμακερό, ιοβόλο  φίδι από τα πιο επικίνδυνα είδη οχιάς, έχει καστανοκόκκινο χρώμα και απετέλεσε σύμβολο δύναμης για τους αρχαίους Αιγυπτίους.

? ?χις τ?ς ?χεως: η οχιά, πιο γνωστή ως έχιδνα. Δηλητηριώδες φίδι που ζει και στην πατρίδα μας, δηλώνει μεταφορικά τον ύπουλο και επικίνδυνο άνθρωπο. Έτσι χαρακτηρίζει ο Κρέοντας την Ισμήνη στην «Αντιγόνη» του Σοφοκλή, εντελώς άδικα.

? κροκόδειλος -ου: μεγάλο σαρκοβόρο ερπετό, γνωστό για τα κροκοδείλια, τα υποκριτικά του δάκρυα. Τον λέμε και κορκόδειλο με αντιμεταχώρηση.

? ?φις το? ?φεως: το φίδι, γενικός χαρακτηρισμός για τα ερπετά της κατηγορίας, μας φέρνει στο νου τον οικουρόν όφιν της αρχαιότητας και  τη βιβλική διήγηση της παρακοής των Πρωτοπλάστων. Ως χαρακτηρισμός δηλώνει μια ύπουλη, εχθρική συμπεριφορά, να θυμόμαστε όμως ότι τα φίδια δεν μας πειράζουν αν δεν τα ενοχλήσουμε.  

? σαύρα ?ας: ανήκει στην οικογένεια των ερπετών, έχει πολλά είδη και αγαπά να λιάζεται πάνω στις πέτρες.

?  ?δρα -ας: το νερόφιδο, που μας θυμίζει τη Λερναία Ύδρα, το νησί της Ύδρας και φυσικά την αρχική λέξη ?δωρ από την οποία παράγεται.

? χελώνη ?ης: ερπετό με το χαρακτηριστικό καβούκι, χερσαία και θαλάσσια, είναι χαρακτηριστική για το αργό της βάδισμα, και σύμφωνα με τη λαϊκή μας παράδοση, κουβαλάει τη σκάφη του ζυμώματος μετά από κατάρα της μητέρας της, γιατί δεν έσπευσε να της συμπαρασταθεί όταν τη χρειάστηκε.

Όλα τα παραπάνω ζώα μνημονεύονται στην έκδοση των μύθων του Αισώπου που προείπαμε. Παρακάτω σας δίνονται και μερικά άλλα.

?  ?μνάς τ?ς ?μνάδος: το μικρό θηλυκό πρόβατο, 4-6 μηνών.

? βόμβυξ το? βόμβυκος: ο μεταξοσκώληκας, η κάμπια που εκκρίνει το μετάξι και  μας ήρθε από την Ανατολή στα βυζαντινά χρόνια από δύο μοναχούς. Έγινε κατόπιν ένας από τους πιο ανθηρούς κλάδους της οικονομίας προμηθεύοντας μεταξωτά  και τις βασιλικές αυλές της Δύσης. Μια από τις περιοχές εκτεταμένης  εκτροφής μεταξοσκωλήκων ήταν και η Πελοπόννησος, που ονομάστηκε και Μοριάς από τις πολλές μουριές των οποίων τα φύλλα αποτελούν την τροφή αυτής της κάμπιας.

? γύψ το? γυπός: όρνεο που τρέφεται με ψοφίμια καθαρίζοντας έτσι τη γη από νοσογόνες εστίες. Ένας γύπας κατέτρωγε το διαρκώς αναγεννώμενο συκώτι του αλυσοδεμένου Προμηθέα στον Καύκασο, αφού αυτή ήταν η τιμωρία που του επέβαλε ο Δίας για την κλοπή της φωτιάς από τον Όλυμπο.

? γρύψ το? γρυπός: μυθικό πλάσμα με σώμα λιονταριού και κεφάλι αετού που απαντάται σε αρκετές παραστάσεις όπως αυτή της ανάληψης του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Ανάληψη του Αλεξάνδρου. Ασημένιο πιάτο, 13ος αι. Ρωσία 

? ?νυδρίς τ?ς ?νυδρίδος: η βίδρα, θηλαστικό του γλυκού νερού που ζει κοντά στις όχθες των ποταμών.

? ?γχελυς το? ?γχέλυος: το χέλι, που έχει την ιδιαιτερότητα να μεταναστεύει για αναπαραγωγή στη θάλασσα των Σαργασσών, στον Ατλαντικό Ωκεανό, πεθαίνει μετά την ωοτοκία και τα νεαρά χέλια επιστρέφουν στις ευρωπαϊκές θάλασσες ταξιδεύοντας αντίθετα στα θαλάσσια ρεύματα. Σας είναι γνωστή  και η έκφραση «Γλιστράει σαν χέλι», που δηλώνει την ικανότητα κάποιου να ξεφεύγει από τις κακοτοπιές.

? πελεκάν το?  πελεκ?νος: ο πελεκάνος, μεγαλόσωμο υδρόβιο πουλί, γνωστό για τη φιλοστοργία και τη θυσιαστική αγάπη προς τα παιδιά του. Γι?αυτό στα Εγκώμια της Μεγάλης Παρασκευής ακούμε:«?σπερ πελεκ?ν τετρωμένος τ?ν πλευράν σου, Λόγε, σο?ς θανόντας  πα?δας ?ζώωσας ?πιστάξας ζωτικο?ς α?το?ς κρουνούς».Να ξέρετε ακόμη ότι  στα κουδαρίτικα, τη γλώσσα των πετράδων, πελεκάνος είναι ο πελεκητής της πέτρας.

? θώς το? θωός: το τσακάλι, που μας βγάζει από το αδιέξοδο, όταν παίζοντας Πρόσωπα, Ζώα, Φυτά, Επαγγέλματα και Πράγματα, αναζητάμε ζώο από θ.

? ν?σσα ?ης: η πάπια, γνωστή από τον γλωσσοδέτη Μια πάπια μα πια πάπια, μια πάπια με παπιά, αλλά και τη φράση κάνει την πάπια, προσποιείται, δηλαδή, ότι δεν ξέρει τίποτε, δεν παίρνει θέση.

? σής το? σεός: ο σκόρος, μικρό ζωΰφιο που καταστρέφει τα μάλλινα  γι? αυτό βάζουμε λεβάντα σε πάνινα σακουλάκια στις ντουλάπες μας.

? φάλαγξ τ?ς φάλαγγος και τό  φαλάγγιον  -ίου (είδος δηλητηριώδους αράχνης): η αράχνη, φοβερή υφάντρα που αιχμαλωτίζει στον ιστό της τα θύματά της. Στα χωριά του Παγγαίου οι ντόπιοι τη λένε σφαλάγγι.

 ? φο?νιξ το? φοίνικος: πουλί της μυθολογίας μας που ξαναγεννιέται μέσα από τις στάχτες του, γι?αυτό χρησιμοποιήθηκε ευρέως σαν σύμβολο. Ο Καποδίστριας το χρησιμοποίησε ως εθνόσημο και νόμισμα και αργότερα το καπηλεύτηκε η χούντα των συνταγματαρχών.

Όλα αυτά τα ζώα, άλλα άγρια και άλλα ήμερα, όλα όμως πλάσματα του Θεού, είναι απαραίτητο να συνεχίσουν να υπάρχουν, για να συνεχίσει και η ίδια η ζωή, ισορροπημένα και απρόσκοπτα, την πορεία της πάνω στη Γη.