19Μαΐου ?Ημέρα Μνήμης της Ποντιακής Γενοκτονίας

Nίκος Καπετανίδης, δύναμη πένας και ψυχής  (1889-1921)

Ανάμεσα στα ομηρικά  ιδεώδη που επέζησαν ανά τους  αιώνες και έχουν ισχύ στην εποχή μας είναι και αυτό που διατυπώνεται με τη φράση  «μύθων τε ?ητήρ ?ργων τε πρηκτήρ»,τονίζοντας την ανάγκη συνέπειας λόγων και έργων, για να διαφανεί ότι το ήθος στον άνθρωπο δεν είναι μια περιστασιακή εκδήλωση  γενναίας συμπεριφοράς, αλλά στάση ζωής  άχρι θανάτου.

Αυτή η διατύπωση βρίσκει ισχύ στον Νίκο Καπετανίδη, το  παλικάρι του Πόντου  που γεννήθηκε στον Ριζούντα, στις ΒΑ ακτές του Ευξείνου το 1889 και ολοκλήρωσε  τις γυμνασιακές  του σπουδές στο περίφημο Φροντιστήριον της Τραπεζούντας, παιδευτικό ίδρυμα με αδιάλειπτη λειτουργία  από τον 17^ο  αι.  ως τα 1922. Εργάστηκε στην αρχή στην Τράπεζα Φωστηρόπουλου, αλλά γρήγορα τον κέρδισε η δημοσιογραφία και η λογοτεχνία.

Ξεκίνησε στα 1910-11, συνεργαζόμενος με τον γιατρό, θεατρικό συγγραφέα και εκδότη Φίλωνα Κτενίδη, στο περιοδικό «Επιθεώρησις», του οποίου τα 6 από τα 24 τεύχη ανέλαβε εξ ολοκλήρου. Τον συναντάμε κατόπιν ως αρθρογράφο στις εφημερίδες «Φάρος της Ανατολής» και «Ηχώ του Πόντου» ως το 1918, οπότε και εκδίδει δική του εφημερίδα με τον τίτλο «Εποχή». Από τις σελίδες της ο Καπετανίδης στάθηκε ένθερμος υποστηρικτής της ανεξαρτησίας του Πόντου καταγγέλλοντας  τις ατασθαλίες των τουρκικών αρχών  και τα κακουργήματά τους εις βάρος του ποντιακού ελληνισμού.

Η ιδέα της ανεξαρτησίας του Πόντου κυοφορήθηκε απ? τον καιρό που το ξέσπασμα της επανάστασης των μπολσεβίκων έκανε αμφίβολη τη διατήρηση του μετώπου του Καυκάσου και την παραμονή του ρωσικού στρατού στον Πόντο. Βλάστησε δε, στο χώρο της ποντιακής Διασποράς με πρωτεργάτη το γιο του δημάρχου της Κερασούντας, Κ. Γ. Κωνσταντινίδη, που από τη Μασσαλία ήρθε σε επαφή με τον Ελ. Βενιζέλο και τύπωσε ταχυδρομικά δελτάρια με το χάρτη του Πόντου. Και μπορεί μερικοί να  θεωρήσουν τον Νίκο Καπετανίδη ως έναν θερμόαιμο και ξεροκέφαλο επαναστάτη, προσκολλημένο στα εθνικά ιδεώδη, δεν πρέπει όμως να διαφεύγει της προσοχής μας ότι το ποντιακό ζήτημα δεν είναι ένα μεμονωμένο θέμα, αλλά πρέπει να προσεγγίζεται πάντα σε συνάρτηση  με τα γεγονότα της εποχής του και κυρίως τον Α΄Παγκόσμιο Πόλεμο, που έκρινε τελικά τα σύνορα και τις τύχες πολλών λαών.

Η ελευθεροστομία του τον έθεσε στο στόχαστρο των τουρκικών αρχών, αφού και ο ίδιος ο αιμοσταγής Τοπάλ Οσμάν τον επισκέφθηκε στην εφημερίδα του, για να του κάνει αυστηρές συστάσεις. Έχοντας πλήρη επίγνωση του απειλητικού κλίματος που τον κύκλωνε, έγραφε στο φίλο του Φίλωνα Κτενίδη, ενόσω αυτός βρισκόταν στο μικρασιατικό μέτωπο. «Νιώθω πως εσύ στο μέτωπο διατρέχεις λιγότερους κινδύνους από μένα. Να ξέρεις πως δεν στέκεται γερά το κεφάλι στους ώμους μου. Μα αυτό δεν σημαίνει... Κοιτάχτε να κάνετε καλά τη δουλειά σας και δεν πειράζει αν λείψουν και μερικά κεφάλια... σαν το δικό μου. Χαλάλι για την ελεύθερη πατρίδα».

Στις 5 Μαρτίου 1921 κυκλοφορεί το τελευταίο φύλλο της «Εποχής»  και στις 10 Μαρτίου μετά από έρευνα στο σπίτι του, συλλαμβάνεται και φυλακίζεται με άλλους επιφανείς συμπολίτες του. Από εκεί οδηγούνται όλοι στην Αμάσεια όπου δικάζονται με συνοπτικές διαδικασίες στα περίφημα «Δικαστήρια της Ανεξαρτησίας» υπό την προεδρία του κεμαλικού Εμίν Βέη. Με τη λειτουργία αυτών των δικαστηρίων ο Μουσταφά Κεμάλ επεδίωξε να παρουσιάσει ως νόμιμο το έργο του εξολεθρεμού του ελληνισμού της Ανατολής και να θανατώσει τις κεφαλές από τις πιο ανθηρές ελληνικές κοινότητες. Κι όλα αυτά, σε μια πόλη, μακριά από τα σημαντικά κέντρα του Ευξείνου Πόντου χωρίς την παρουσία ξένων προξενικών αρχών, για να αποφύγει οποιονδήποτε έλεγχο. Από εκεί λοιπόν, από την Αμάσεια, στέλνει το τελευταίο γράμμα του στην οικογένειά του, δηλωτικό της γενναιότητας και της αδιαμφισβήτητης αγάπης του για την πατρίδα:  « Θα μάθετε από τους ολίγους που θα  περισωθούν ότι μήτε το θάρρος μήτε η ψυχραιμία μ? εγκατέλειψαν ως την τελευταία μου στιγμή? Εν τούτοις η ψυχή μου βαρύτατα πενθεί διότι σας αφήνω για πάντα? Τέτοιος θάνατος σαν τον δικό μου είναι ωραίος, δοξασμένος. Γι? αυτό μη λυπηθήτε? Εσύ μανούλα μου, εγκαρτέρησε. Ετίμησα τα στήθια σου και τα? όνομά σου με το θάνατό μου? Ο θάνατος είναι τιμή για όλους μας. Θαρσείτε και καρτερείτε, μια φορά κανείς πεθαίνει?»

 Με τέτοιο θάρρος, όταν  ο πρόεδρος Εμίν Βέης του ανέγνωσε το κατηγορητήριο ότι εργαζόταν για  την ανεξαρτησία του Πόντου, ο Νίκος Καπετανίδης, τον διέκοψε: -Όχι, κύριε πρόεδρε! Εγώ ήθελα την απ? ευθείας ένωση του Πόντου με την Ελλάδα!? Έτσι οδηγήθηκε στην αγχόνη στις 8/21 Σεπτεμβρίου, αφήνοντας την τελευταία του πνοή με τη φράση: «Ζήτω η Ελλάς!»

 Ας είναι αιωνία η μνήμη του!

Βιβλιογραφία

Γη του Πόντου  Δημήτρη Ψαθά, Εκδ. Μαρή

Πόντος, ο ποντιακός ελληνισμός, Ιστορικό Λεύκωμα Κων.Φωτιάδη και Ιάκωβου Μιχαηλίδη National Geographic