ΔΙΑΣΠΟΡΑ: Η δύναμη του ελληνισμού

                                                                                      του Βλάση Αγτζίδη

1. Ο απόδημος ελληνισμός, ή καλύτερα ο ελληνισμός της διασποράς, αποτελεί μια από τις σημαντικότερες εκφράσεις του ελληνισμού στη διαχρονική του πορεία. Υπολογίζεται ότι περίπου πέντε εκατομμύρια Έλληνες ζουν σε χώρους εκτός Ελλάδας. Με τον όρο "Διασπορά" παρίσταται κάθε είδος φαινομένου που απορρέει από τις μεταναστεύσεις πληθυσμών, οι οποίοι προέρχονται από μία χώρα ή περιοχή όπου κατοικεί η ομοιογενής εθνοπολιτιστική τους ομάδα, γερά δομημένη πριν τη διάχυσή της. Στην ελληνική περίπτωση, ο όρος αυτός χρησιμοποιείται για να συμπεριληφθούν οι πληθυσμιακές ομάδες του εξωτερικού, οι οποίες δεν προέρχονται από το έδαφος που αποτελεί σήμερα την Ελλάδα (όπως οι Έλληνες της πρώην ΕΣΣΔ), εκείνες που έχουν προέλθει από βίαιη εκδίωξη και γενοκτονίες (όπως οι Έλληνες του Πόντου, της Ιωνίας και της Ανατολικής Θράκης), εκείνες που έχουν δημιουργηθεί σε παλαιότερες εποχές (όπως η ελληνική κοινότητα του Καργκέζε της Κορσικής, κ.ά.), καθώς και οι νεότερες γενιές των μεταναστών, οι οποίες έχουν αποβάλλει πλέον τον αποδημητικό τους χαρακτήρα (όπως οι Ελληνοαμερικάνοι τρίτης και τέταρτης γενιάς κ.λπ.)

2. Η Ελληνική Διασπορά αποτελεί μια νοητή προέκταση του ελληνισμού πολύ πέρα από τα οριοθετημένα γεωγραφικά σύνορα του κράτους της Ελλάδας. Ο ελληνισμός αυτός κατόρθωσε όχι μόνο να επιβιώσει αλλά παράλληλα κατάφερε να αναπτύξει σημαντικές δραστηριότητες και πρωτοβουλίες με στόχο την διατήρηση της ελληνικής ταυτότητας. Σημαντική υπήρξε η συμβολή της στην εθνογένεση του νεότερου ελληνισμού. Η επανάσταση του 1821 οφείλει πάρα πολλά στην Ελληνική Διασπορά που ίδρυσε στην Οδησσό την "Φιλική Εταιρεία". Οι ελληνικές κοινότητες του εξωτερικού βοήθησαν με τα άφθονα κεφάλαιά τους τον αγώνα. Και αργότερα συνέχισαν να βοηθούν την ανασυγκρότηση της Ελλάδας με το θαυμαστό φαινόμενο των "ευεργεσιών". Ο ρόλος των εξωελλαδικών Ελλήνων μειώθηκε μετά τη δημιουργία του ελληνικού κράτους και τη μετάθεση του κέντρου βάρους στο ελλαδικό εθνικό κέντρο. H πολιτική κυριαρχία των νοτιοβαλκανικών ελλαδικών ομάδων στο κράτος της Ελλάδας, το οποίο δημιουργήθηκε στο πλέον περιθωριακό και υποβαθμισμένο μέρος του ελληνικού κόσμου, οδήγησε σε μια αντίστροφη πορεία: Στην ανάπτυξη ανταγωνιστικών τάσεων και στην προσπάθεια εξάλειψης της επιρροής, τόσο της Διασποράς όσο και των αλύτρωτων. Το άμεσο αποτέλεσμα αυτής της πορείας ήταν η υποβάθμιση των μη Ελλαδιτών Ελλήνων και η αδυναμία αντιμετώπισης των ιστορικών προκλήσεων και ουσιαστικής διαχείρισης των μεγάλων κρίσεων (όπως η Μικρασιατική εκστρατεία και καταστροφή, το κυπριακό κ.λπ.) Παρόλα αυτά η συμμετοχή της Διασποράς -και των αλύτρωτων ως πρόσφυγες πλέον- στη διαμόρφωση της νεοελληνικής ιστορικής πραγματικότητας, έστω και αν δεν διατηρούσε τον παλιό παρεμβατικό χαρακτήρα, εξακολούθησε να είναι αισθητή μέχρι τις ημέρες μας.

3.Σήμερα, οι Διασπορές αποκτούν αυξανόμενη σημασία στον κόσμο που διαμορφώνεται μετά την κατάρρευση του διπολισμού. Οι προσπάθειες διαμόρφωσης μιας αντίληψης ανοχής και πολυπολιτισμικότητας καθώς και η εντεινόμενη οικονομική, τεχνολογική, οικολογική, επικοινωνιακή και πολιτιστική αλληλεξάρτηση μεταξύ των 185 κρατών του πλανήτη μας, οδηγούν στην αναγκαιότητα συνύπαρξης των λαών σε ένα Παγκόσμιο Χωριό (Global Village"). Σε αυτό το "Παγκόσμιο Χωριό" οι όποιες γέφυρες συνεννόησης και επικοινωνίας αποκτούν ένα ιδιαίτερο ειδικό βάρος. Και η Ελληνική Διασπορά είναι αυτή που μπορεί να συνδέσει τον ελληνισμό, αλλά και την Ελλάδα και την Κύπρο, με κάθε γωνιά του πλανήτη, αυξάνοντας τις πολιτιστικές και οικονομικές δυνατότητες.

                                                                            Διασκευή  492 λέξεις 

http://www.hri.org/forum/diaspora/diaspora/diaspora.html

 Ο Βλάσης Αγτζίδηςείναι διδάκτωρ σύγχρονης Ιστορίας, μαθηματικός. Από το 1987 αρθρογραφεί σε εφημερίδες (Καθημερινή, Ελευθεροτυπία κ.ά.) και περιοδικά. Υπήρξε επιστημονικός σύμβουλος σε αρκετά ντοκιμαντέρ της ελληνικής τηλεόρασης, έχει συμμετάσχει επίσης σε επιστημονικά συνέδρια και έχει δώσει πολλές διαλέξεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Το χωριό  Καργκέζε ή Καρζές, η ελληνική αυτή γωνιά της Νότιας Κορσικής, ιδρύθηκε από Μανιάτες φυγάδες που θέλησαν να σωθούν από τον τουρκικό ζυγό, με το όνομα Καρυαί, για να θυμίζει την καταγωγή τους από την  Καρυούπολη  της Μάνης.

http://kariopoliskontostavlifokades.blogspot.gr/2011/01/blog-post_27.html

Ασκήσεις

1.Να γράψετε την περίληψη του άρθρου σε 100-120 λέξεις.

2.Να διακρίνετε την ορθότητα ή μη των παρακάτω προτάσεων σημειώνοντας Σή Λ. Εάν επιλέξετε το Λ, να πείτε σε ποιο σημείο (παράγραφο και περίοδο) στηριχτήκατε γι? αυτή σας την επιλογή.

α. Ο αρθρογράφος θεωρεί απόδημους Έλληνες μόνο όσους έφυγαν από την μητροπολιτική Ελλάδα από τον 19^ο αι. και εξής.

β. Η Ελληνική Διασπορά έχει μια σημαντική παρουσία στο παγκόσμιο γίγνεσθαι.

γ. Οι Έλληνες της Διασποράς βοήθησαν ιδιαίτερα στην προετοιμασία της Επανάστασης και στην ανασυγκρότηση της χώρας μας.

δ. Ο ανταγωνισμός  Ελλαδιτών και μη Ελλαδιτών Ελλήνων κατά τον 19^ο και στις αρχές του 20^ου αι. ήταν αποκύημα της νοσηρής φαντασίας των εχθρών του Ελληνισμού.

ε. Η  ελληνική Διασπορά μπορεί σήμερα σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης να λειτουργήσει ως ενωτικός κρίκος για όλους τους Έλληνες, στην Κύπρο και την Ελλάδα με την παγκόσμια κοινότητα.

3.Να εξετάσετε και να συγκρίνετε την οπτική με την οποία αντικρύζει  ο Οδ. Ελύτης τον ελληνισμό της Διασποράς με αυτήν του Βλάση Αγτζίδη. Ποια στοιχεία του τονίζει ο καθένας;

«H συρρίκνωση του Eλληνισμού μετά την επικράτηση των εθνικισμών?δεν το συνειδητοποιήσαμε ποτέ όσο έπρεπε?μας αποστέρησε από τον τρόπο να βλέπουμε τα πράγματα με την ανοιχτοσύνη εκείνη και την ισχύ που διέθετε το ίδιο μας το γλωσσικό όργανο σε μια μεγάλη έκταση του πολιτισμένου τότε κόσμου. Aπ? αυτή την άποψη, όσο περίεργο και αν φαίνεται, ο πριν από τους δύο παγκόσμιους πολέμους υπήκοος του μικροσκοπικού τούτου κράτους, ανάσαινε τον αέρα μιας περίπου αυτοκρατορίας. Oι δυνατότητές του να κινηθεί χωρίς διαβατήριο γλώσσας, καλύπτανε μεγάλα μέρη της Iταλίας και της Aυστρίας, ολόκληρη την Aίγυπτο, τη νότιο Bουλγαρία, τη Pουμανία, τη Pωσία του Kαυκάσου και, φυσικά, την Kωνσταντινούπολη με την ενδοχώρα της ως κάτω, κατά μήκος του Aιγαίου, τη λεγόμενη στις μέρες μας Nοτιοδυτική Tουρκία.

Eίναι, το ξέρω, δύσκολο ν? αξιολογείς το σημερινό μολύβι σαν χθεσινό χρυσάφι και όμως αν θέλεις να κρίνεις αντικειμενικά (θέλω να πω να ?ρθεις στη θέση ενός μεγαλοαστού την εποχή που οι μεγαλοαστοί αντί να παίζουν κουμ-καν, δημιουργούσανε την Eλλάδα) πρέπει να το πράξεις. Εάν όχι τίποτε άλλο, για ν? αντιληφθείς πόσο διαφορετική νοοτροπία μπορεί να έχει κάποιος που, από τη Bιέννη ως την Oδησσό και από την Tεργέστη ως το Πορτ-Σάιντ, νοιώθει σαν στο σπίτι του».

Oδυσσέας Eλύτης, Aναφορά στον Aνδρέα Eμπειρίκο,  Εκδ. Ύψιλον, 1977

4. Να αναγνωρίσετε τεκμηριωμένα το είδος της συλλογιστικής πορείας του συγγραφέα στο κείμενο.

5. Να εντοπίσετε τα δομικά μέρη και  τους  τρόπους ανάπτυξης της 1^ης παραγράφου.

6. Σε ποιο σημείο θα χωρίζατε τη 2^η παράγραφο σε δύο παραγράφους και με ποιο κριτήριο; Να δώσετε πλαγιότιτλο σε καθεμιά από αυτές.

7.Να χαρακτηρίσετε τη λειτουργία των υπογραμμισμένων διαρθρωτικών φράσεων.

8. Να εξετάσετε τη λειτουργία των εισαγωγικών και των παρενθέσεων στη 2^η παράγραφο.

9. Να δώσετε τις συνώνυμες των λέξεων με τα έντονα γράμματα.

Παραγωγή λόγου

1.Στη σημερινή, δεινή οικονομική συγκυρία, σας προβληματίζει το γεγονός ότι πολλοί νέοι άνθρωποι και συμμαθητές σας θεωρούν τη φυγή από την Ελλάδα μοναδική διέξοδο. Σε ένα σας άρθρο, που θα δημοσιευθεί στο περιοδικό του σχολείου σας, να εξετάσετε α. τις συνέπειες της αποχώρησής τους από την πατρίδα μας σε όλα τα επίπεδα και β. τους τομείς και  τους τρόπους με τους οποίους μπορεί σύσσωμη η ελληνική διασπορά να βοηθήσει τη μητροπολιτική Ελλάδα σήμερα.

2. Υποθέστε πως παίρνετε μέρος σε έναν  διαγωνισμό για τη συγγραφή δοκιμίου 500-600 λέξεων που έχει θεσμοθετήσει το Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού. Να παρουσιάσετε  σ? αυτό συγκριτικά το χαρακτήρα της ελληνικής Διασποράς κατά τον 18ο και τις αρχές του 19ου αι. και αυτόν της Διασποράς του 20^ου - 21^ου αι. και να αποτιμήσετε την προσφορά της στην Ελλάδα και στην οικουμένη, στις αντίστοιχες εποχές.