Η πειθώ στον πολιτικό λόγο

Όροι που σχετίζονται με τον πολιτικό λόγο

Συχνά στο δοκιμιακό και δημοσιογραφικό λόγο απαντάμε έννοιες που σχετίζονται με την πολιτική. Σας δίνονται λοιπόν κάποια αποσπάσματα και καλείσθε να τα διαβάσετε, για να κατανοήσετε το περιεχόμενο αυτών των όρων. Αν δυσκολευτείτε, μπορείτε να δείτε τους ορισμούς τους.

Γιατί μας ενοχλεί ή και μας φοβίζει η πολιτική διαφθορά, ο αμοραλισμός των επαγγελματιών της εξουσίας; Eπειδή η πολιτική διαφθορά καταξιώνει και νομιμοποιεί στις συνειδήσεις την ανεξέλεγκτη ιδιοτέλεια. Mας φοβίζει η ανεξέλεγκτη (επομένως και ατιμώρητη, άρα αχαλίνωτη) ιδιοτέλεια των διαχειριστών της ζωής μας, γιατί είναι καταλύτης διάλυσης της κοινωνικής συνοχής, μετασχηματισμού της συνύπαρξης σε ζούγκλα.                

Χρ. Γιανναράς

Αμοραλισμός: Η συνειδητή υπέρβαση των ηθικών κανόνων χωρίς κανέναν ενδοιασμό, η παντελής έλλειψη συνειδησιακού ελέγχου, η άρνηση ρύθμισης της συμπεριφορά με βάση τους ηθικούς κανόνες.

Τα ποσοστά είναι περίπου τα ίδια και προκαλούν απολύτως όμοια αισθήματα, οδυνηρή έκπληξη και θυμό: Η ελληνική πολιτεία χορηγεί με το σταγονόμετρο πολιτικό άσυλο στους ικέτες της, από χώρες της Ασίας και της Αφρικής κυρίως, και το σχετικό ποσοστό μόλις ξεπερνάει το 0,1%, ίσα για να καταγράφεται στις δέλτους της αναλγησίας. Από την πλευρά της, η ελληνική Βουλή αίρει την ασυλία των μελών της σε ποσοστό που θα υπολειπόταν και του 0,0% αν το επέτρεπαν τα τυπικά μαθηματικά, δεδομένου ότι τα πολιτικά μαθηματικά, δημιουργημένα από το ένστικτο της συντεχνιακής αυτοσυντήρησης, όχι απλώς το επιτρέπουν αλλά το επιβάλλουν.

  Παντελής Μπουκάλας

Άσυλο, ασυλία: Απαραβίαστος τόπος λόγω του ιερού του χαρακτήρα, καταφύγιο των καταδιωκομένων. Ασυλία είναι το προνομιακό καθεστώς που επιτρέπει σε ορισμένα πρόσωπα να μην υφίστανται δίωξη για ορισμένα αδικήματα.        

Η δημαγωγία είναι παρενέργεια της δημοκρατίας. Στην ιστορία δεν υπήρξε δημοκρατία χωρίς πολιτικούς που να απευθύνονται στις παρορμήσεις, στα ένστικτα, στις προκαταλήψεις και στην άγνοια του πληθυσμού... Το κοινό στοιχείο όλων των δημαγωγών είναι η αντίθεσή τους στη σκέψη και στην ωρίμανση των συλλογικών αποφάσεων- προτείνουν λύσεις ελκυστικές, άμεσες και, όχι σπάνια, βίαιες, «ριζοσπαστικές»... Οι δημαγωγοί είναι εκκωφαντικοί- η ρητορεία τους είναι επαναληπτική και συνθηματολογική - όσο για το τέλος τους, είναι συνήθως πικρό, όπως κι εκείνο των οπαδών τους.

Σώτη Τριανταφύλλου

 Δημαγωγία, δημαγωγός: Η τακτική του αποπροσανατολισμού του λαού με ευτελείς κολακείες και πολιτικά τεχνάσματα. Δημαγωγός είναι ο πολιτικός που με αθέμιτα μέσα (κολακείες και υποσχέσεις) επιδιώκει να παραπλανήσει το λαό και να αποσπάσει την εμπιστοσύνη του, προκειμένου να αποκομίσει πολιτικά οφέλη.

Με δυναμισμό, εμπάθεια, υψηλούς τόνους, τυμπανοκρουσίες και λαοφιλείς δημόσιες εκδηλώσεις προετοιμάζεται και διεξάγεται η εκλογική μάχη του 1902, με την ταυτότητα της προσωπικότητας και της δράσης του «μέγα δημεγέρτη» Δηλιγιάννη, του «Δύοντα Μεσσία», κατά τον διευθυντή της εφημερίδας Ακρόπολις, και με αξιόμαχο σύμμαχο τον «Αττικάρχη» Δημήτριο Ράλλη. Κυρίαρχο προεκλογικό σύνθημα η υπεράσπιση του κοινοβουλευτικού πολιτεύματος απέναντι στους κάθε είδους επίδοξους νοθευτές του.

Νίκη Μαρωνίτη

Δημεγέρτης (ο): Ο άνθρωπος που εξεγείρει, που ξεσηκώνει τα πλήθη, το λαό.

«Στη δημοκρατία η ανθρώπινη ύπαρξη ενεργοποιεί διττά τις δυνάμεις της, πρώτα για τη δικαίωση των άλλων μελών της κοινότητας και παράλληλα για τη δική της τελείωση, προωθώντας με τον τρόπο αυτό την υψηλή καταξίωση της ζωής.  Η δράση όμως αυτή αποτελεί λειτουργία αγάπης.  Άρα η δημοκρατία είναι καθεστώς αγάπης, που σημαίνει καθεστώς γόνιμης πνοής και μεγάλης ψυχικής ευφορίας.  Αυτό άλλωστε φανερώνει και ο ορισμός της δικαιοσύνης σαν αρχής σύμφωνα με την οποία ο καθένας δρα κατά τις υπαγορεύσεις της συνείδησής του.  Το λεπτό ερώτημα είναι, τι είναι εκείνο που οδηγεί τον άνθρωπο ενώ «πράττει τα εαυτού» να ωφελεί τον πλησίον;  Τι άλλο παρά η αγάπη που συνυπάρχει στη δικαιοσύνη, όπως η δικαιοσύνη που συνυπάρχει στην αγάπη».

Γεώργιος Καψωμένος

Δημοκρατία (η): Πολιτικό σύστημα που στηρίζεται στην αρχή της λαϊκής κυριαρχίας και που λειτουργεί με βάση τη βούληση της πλειοψηφίας των πολιτών. Είναι το πολίτευμα που θεμελιώνεται στην ελευθερία τους, προϋποθέτει τη συμμετοχή τους στα κοινά, και κατοχυρώνεται με την υπευθυνότητά τους. 

Αν επαληθευθούν οι δημοσκοπήσεις σε όλη την Ευρώπη, ο πιθανότερος νικητής των ευρωεκλογών στις περισσότερες χώρες θα είναι η αποχή. H διαρκώς αυξανόμενη αδιαφορία των ευρωπαϊκών κοινωνιών προς το μόνο όργανο της Ένωσης που προκύπτει από άμεση εκλογή οξύνει το περίφημο «δημοκρατικό έλλειμμα» της διαδικασίας της ευρωπαϊκής ενοποίησης... Το «δημοκρατικό έλλειμμα» είναι κυρίως έλλειμμα πολιτικών, όχι μόνο στην Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Άμυνα αλλά και στην «καρδιά» της έννοιας της Ευρώπης, δηλαδή στο ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο, στο κράτος πρόνοιας και στις αρχές στις οποίες αυτό στηρίζεται.

                      Π. Ευθυμίου

Δημοκρατικό έλλειμμα: Όρος που χρησιμοποιείται για να τονίσει ότι τα θεσμικά όργανα μιας κοινωνίας ή ενός διακρατικού οργανισμού στερούνται δημοκρατικότητας και ότι φαίνονται απρόσιτα στον πολίτη, εξαιτίας της περίπλοκης λειτουργίας τους.

Όταν, πριν από 20 χρόνια περίπου, ανέλυα τους λόγους για τους οποίους το «πολιτικό χρήμα» αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της καθημερινής πολιτικής μας ζωής («Το Βήμα», 6 Νοεμβρίου 1988) δεν μπορούσα να φαντασθώ ούτε ότι τα φαινόμενα που τότε περιέγραφα θα οξύνονταν με τόσο καταιγιστικούς ρυθμούς, ούτε ότι ο όρος θα αναδεικνυόταν σε αναγκαία συνιστώσα του τρέχοντος πολιτικού λεξιλογίου. Σήμερα, το φαινόμενο της δύσοσμης αλληλεξάρτησης της πολιτικής με την οικονομική εξουσία είναι κυρίαρχο. Φαίνεται πλέον καθαρά ότι η «διαπλοκή» ούτε είναι παρεμπίπτουσα διάσταση του πολιτικού συστήματος, ούτε εμφανίζεται με την «απλή» μορφή της έλλειψης ηθικών αντιστάσεων ορισμένων επίορκων λειτουργών. Τα αίτιά της, βαθύτερα, «δομικά» και σωρευόμενα, συνδέονται με τις θεαματικές μεταβολές στον τρόπο δράσης των ανταγωνισμών για την άσκηση της δημοκρατικής πολιτικής εξουσίας.

     Κων. Τσουκαλάς

Διαπλοκή (η): Το πλέγμα αμοιβαίων συμφερόντων και αλληλεξαρτήσεων, νόμιμων ή άνομων, ανάμεσα σε ιδιωτικούς και κρατικούς φορείς, η οποία οδηγεί άφευκτα στη διαφθορά των φορέων του δημοσίου.

Το 1974 το θυμόμαστε στην Ελλάδα σαν χρονιά πτώσης της δικτατορίας και επανόδου της δημοκρατίας. Απωθούμε το άλλο μείζον συμβάν του 1974, απότοκο της προδοτικής δράσης της δικτατορίας Ιωαννίδη: το πραξικόπημα κατά του Προέδρου Μακαρίου στην Κύπρο και τη συνακόλουθη εισβολή τουρκικών στρατευμάτων. Το 1974 είναι η χρονιά μιας μείζονος εθνικής ήττας, η οποία άφησε την Κύπρο διαιρεμένη, με το βόρειο τμήμα υπό στρατιωτική κατοχή· ένα ανεξάρτητο κυρίαρχο κράτος μέλος του ΟΗΕ, η Κυπριακή Δημοκρατία, είχε εν μέρει καταληφθεί από δυνάμεις ξένης χώρας.

                        Νίκος Ξυδάκης

 Δικτατορία (η): Το σύστημα διακυβέρνησης μιας χώρας, κατά το οποίο ένα άτομο ή μια ομάδα ατόμων συγκεντρώνει στα χέρια της τη νομοθετική και την εκτελεστική εξουσία την οποία ασκεί ανεξέλεγκτα. Δηλώνει ακόμη την αυταρχική συμπεριφορά, τον καταναγκασμό που ασκεί κάποιος στο εργασιακό, οικογενειακό ή κοινωνικό περιβάλλον του και την απόλυτη κυριαρχία που ασκείται σε έναν τομέα, με έμμεσο όμως τρόπο (δικτατορία της μόδας).

   Οι θεωρητικοί του κομμουνισμού, ξεκινώντας από τον Καρλ Μαρξ, απέδειξαν, ωστόσο, πολύ καιρό πριν ότι η δικτατορία του προλεταριάτου δεν συνίσταται στην αντικατάσταση της αστικής τάξης από το προλεταριάτο στην ίδια κρατική μηχανή. Το καθήκον της δικτατορίας του προλεταριάτου είναι να σπάσει το μηχανισμό διακυβέρνησης που δημιουργήθηκε από την αστική τάξη και να τον αντικαταστήσει με ένα νέο, δημιουργημένο πάνω σε μια διαφορετική βάση και στηριζόμενο σε ένα νέο συσχετισμό των τάξεων.

                          Λεβ Κάμενεφ

Δικτατορία του προλεταριάτου (των εργατών): Όρος που χρησιμοποιήθηκε από τους Μαρξιστές για να χαρακτηρίσει τη μεταβατική πολιτειακή κατάσταση ανάμεσα στην καπιταλιστική και την αταξική κομμουνιστική κοινωνία. Κατά τη διάρκειά της, η εξουσία δεν συγκεντρώνεται στα χέρια ενός δικτάτορα, αλλά στους προλετάριους(εργάτες).

Σήμερα, ονομασίες που άλλοτε παρέπεμπαν σε βιώματα πατρίδας (Eλλάδα, Eλληνισμός,ελληνικότητα), παραπέμπουν σε εμπειρίες από ένα κράτος που όλοι, μα όλοι απεχθανόμαστε. Tο ζούμε σαν απειλή, σαν αντίπαλο, ντρεπόμαστε γι? αυτό, μας αηδιάζει. Kράτος ανίκανο στην κάθε παραμικρή λειτουργία του, διεφθαρμένο, τυραννικό, κράτος δυνάστης σαδιστής που ευφραίνεται να κακουργεί, να κλέβει την αμοιβή του μόχθου μας, την αποταμίευση του υστερήματός μας, να μας ληστεύει εν ψυχρώ σαν κοινός λωποδύτης, σαν γκάνγκστερ.

                             Χρ.  Γιανναράς

Δυνάστης (πολιτική ζωή): Χαρακτηρισμός που αποδίδεται σε απόλυτο άρχοντα που ασκεί με τυραννικό τρόπο την εξουσία. Μεταφορικά χαρακτηρίζεται έτσι ο καταπιεστικός και τυραννικός άνθρωπος.

Εθνικός ποιητής δεν είναι όποιος τραγουδάει το έθνος του, αλλά όποιος είναι συμπυκνωμένη έκφραση της ψυχής του έθνους του, το ευγενέστερο άνθος του πολιτισμού του. Και αν το έθνος του εμφορείται από πανανθρώπινα  ιδανικά, εθνικός είναι  όποιος παραμερίζει τα εθνικά για τα πανανθρώπινα.

                                             Κων. Τσάτσος

Εθνικός: Αυτός που αντιπροσωπεύει το Έθνος, ανήκει σ?αυτό, σχετίζεται με το Έθνος.

Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός πως η πρώτη επίσημη αναγνώριση της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 έγινε από τον Αμερικανό πρόεδρο Mονρόε, στις 4 Δεκεμβρίου του 1822... Ο αμερικανικός φιλελληνισμός σήμαινε ουσιαστικά την ταύτιση των ιδεών του ελληνικού και του αμερικανικού εθνικισμού, πολύ καθαρότερα από αυτή που θα περίμενε κανείς, μέσα σε μια Eυρώπη που κυριαρχείται από τον αγγλο- γαλλικό ανταγωνισμό.  Mπορεί η ελληνική επανάσταση να γίνεται στον απόηχο της Γαλλικής, όμως από την άποψη των στόχων και των ιδεών που συγκροτούν την εθνική συνείδηση, ασφαλώς η αμερικανική περίπτωση βρίσκεται εγγύτερα στην ελληνική. Mιλάμε κυρίως για ένα αγώνα εθνικό, απελευθερωτικό. Kαι αυτό ήταν επόμενο να φτάσει μέχρι τα αυτιά του Προέδρου των HΠA. Πολύ πιο γρήγορα από τα αυτοκρατορικά ακόμη αυτιά των Eυρωπαίων πολιτικών.

                                           Απ. Διαμαντής

Εθνική συνείδηση: Η επίγνωση των κοινών ιστορικών, ηθικών και πολιτικών αξιών καθώς και των συλλογικών βιωμάτων που έχουν διαμορφώσει τη φυσιογνωμία ενός λαού.

 Ιδιάζουσα μορφή ρατσισμού, θεσμοποιημένου ή μη, μπορεί να προσλάβει και ο εθνικισμός, με την απαξιωτική σημασία του όρου. Τη ρατσιστική υφή του προσλαμβάνει ο εθνικισμός όταν εξαίρει, όχι απλώς την ιδιαιτερότητα, αλλά την υπεροχή των στοιχείων του οικείου έθνους ¬ ιστορικών, φυλετικών, θρησκευτικών, γλωσσικών, πολιτισμικών ¬ ως οιονεί «περιουσίου», ενώ παραλλήλως διαβάλλει ως κατώτερα και περιφρονεί τα αντίστοιχα χαρακτηριστικά στοιχεία που συνθέτουν την ταυτότητα των άλλων εθνών.

                           Αριστ. Μάνεσης

Εθνικισμός: Η τυφλή προσήλωση μιας κοινωνικής ομάδας στα εθνικά ιδεώδη και η ταυτόχρονη υποτίμηση άλλων εθνών, με σκοπό την επιβολή σ? αυτά. Η πολιτική άποψη και κίνηση, που εκδηλώθηκε κατά το 19ο κυρίως αι. και αναγνώριζε και αποδεχόταν τις εθνικές διαφορές και ιδιομορφίες ως βάση για τη σύσταση και λειτουργία των πολιτικών κοινοτήτων.

         Η  περιφρόνηση του Ετέρου, και μαζί της το αλαζονικό πλέγμα ανωτερότητας που την τροφοδοτεί, δεν είναι αμελητέα ζητήματα, δεν είναι ανθρώπινες αδυναμίες χωρίς σημασία, δεν είναι απλώς και μόνο προσωπικές απόψεις. Οταν οι ατομικές αυτές αντιλήψεις εκβάλουν όλες μαζί στο κοινωνικό πεδίο, όταν πήξουν σαν συλλογικές, μαζικές ιδεολογίες, τότε έχουν τις ίδιες τρομερές συνέπειες που έχει ο φόβος και η έχθρα για τον Ετερο, ενίοτε και χειρότερες. Μας οδηγούν αναπόδραστα στη μαζική απόρριψη όσων περιφρονούμε· και από εκεί, η απόσταση είναι μικρή ως τον εκμηδενισμό της προσωπικότητάς τους, τον αποκλεισμό στα γκέτο, τη γενοκτονία, την εθνοκάθαρση, τον πόλεμο, τον εξανδραποδισμό και τη σφαγή.

                                               Γ. Δερτιλής

Εθνοκάθαρση (η): Το σύνολο των πολιτικών και των πρακτικών που αποβλέπουν στο εκτοπισμό μιας εθνικής ομάδας από μια συγκεκριμένη περιοχή για την εξασφάλιση εθνικής ομοιογένειας. 

         Ένας κόσμος χωρίς σύνορα είναι μια ψευδής οικουμενικότητα, είναι ένας κόσμος στον οποίο τελικά κυριαρχεί μόνον ο ισχυρότερος. Παραγνωρίζοντας σύνορα και ταυτότητες οδηγούμαστε σε μια εξαγνισμένη αποικιοκρατία, στην επικράτηση του εθνοκεντρισμού της Δύσης. (...) Δεν υπάρχει τίποτε χειρότερο από ένα κρυφό σύνορο ή από ένα σύνορο που γίνεται εμπόδιο. Το σύνορο, για να γίνει τόπος συνάντησης και επικοινωνίας, πρέπει να είναι ορατό, προφανές, κοινό και ρυθμιστικό.

                                          Ζακ Ρανσιέρ

Εθνοκεντρισμός: Η άποψη και η τάση ενός ατόμου ή μιας εθνικής ομάδας να κρίνει και να αποτιμά τους κανόνες και τις αξίες των άλλων κοινωνιών με βάση τα εθνικά γνωρίσματα, τους κανόνες και τις αξίες του δικού του έθνους, της δικής του κοινωνίας.

«Θεωρώ την πολιτισμικ? συνέχεια του ελληνισμού ως ένα δυναμικ? φαινόμενο με διαφορετικ?ς φάσεις. Δεν πιστεύω βέβαια στη φυλετικ? συνέχεια. Δεν κάνω ζωολογία, κάνω ιστορία. Δεν ξέρω τι είναι ?νθρωπολογικ? η ελληνικ? φυλ? ή ο ελληνικ?ς λα?ς ή το ελληνικ? ?θνος. Είναι ανακατεμένα, όπως συμβαίνει με όλους τους ιστορικο?ς λαο?ς του κόσμου. Για το ότι υπάρχει, όμως, απ? παλιά, πολ? παλιά, ένας ελληνικ?ς λα?ς που έχει συνείδηση της ενότητάς του και της διαφοράς απ? τους άλλους λαούς, και έχει συνείδηση της ιδιαιτερότητάς του και  της πολιτισμικής του συνέχειας, δεν υπάρχει αμφιβολία...

                 Νίκος Σβορώνος

Έθνος: Μια κοινότητα ανθρώπων που έχουν επίγνωση της κοινής τους ιστορίας, της γλώσσας, της θρησκείας και των παραδόσεων που τους ενώνουν, και μοιράζονται κοινούς στόχους για το μέλλον τους. Σύνολο  δηλαδή ανθρώπων, που διακρίνεται και θέλει να διακρίνεται ως τέτοιο με βάση μια μακρόχρονη συνοίκηση στον ίδιο γεωγραφικό χώρο, μια κοινή ιστορική και πολιτιστική εξέλιξη, μια (υποθετική ή πραγματική) φυλετική ομοιογένεια.

Δεν πιστεύω ότι κινδυνεύει η εθνική μας υπόσταση επειδή πρόκειται να συνεταιριστούμε στενότερα  με έθνη φιλελεύθερα και φιλειρηνικά, διατηρώντας  την οργάνωση μας σαν αυτοκέφαλο Κράτος. Τουλάχιστο εμείς, όσοι συντηρούμε κάτι από την παράδοση του Ελληνισμού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, δεν φοβόμαστε τη συμβίωση με άλλες εθνότητες. Τουναντίον μας φαίνεται πως είναι μια φυσική κατάσταση για τους Έλληνες να κινούνται σε μεγάλους γεωγραφικούς χώρους και να συγχρωτίζονται με πολύγλωσσα πλήθη. Είναι πάντα πιθανό ο ξεριζωμένος μετανάστης να υποφέρει πολλά από τους ξένους και στο τέλος να χάσει την εθνική προσωπικότητα του. Όταν όμως ο Ελληνισμός είναι συμπαγής και ριζωμένος στον τόπο με προαιώνιες ιστορικές παραδόσεις, δεν μπορώ να διανοηθώ ότι θα αλλοιώσει κανείς την εθνική του συνείδηση, θεληματικά ή αθέλητα. Μήπως η παλαιά Αυτοκρατορία των Αψβούργων κατόρθωσε ποτέ να αφομοιώσει τους Σλάβους υπηκόους της; Μήπως η Αγγλία κατόρθωσε να αφομοιώσει τους Ιρλανδούς, που μιλούσαν, ωστόσο, την ίδια γλώσσα μαζί της; Μήπως οι Ρώσοι μπόρεσαν να αφομοιώσουν τις εθνότητες του Καυκάσου; Δεν είναι τόσο απλή υπόθεση η διάλυση του εθνισμού ενός ολόκληρου λαού.

         Γιώργος Θεοτοκάς

Εθνότητα (εθνική μειονότητα): Μια ομάδα ανθρώπων που έχει πολιτισμικά γνωρίσματα (γλώσσα, θρησκεία, παραδόσεις) διαφορετικά από αυτά του τόπου ή της χώρας στην οποία διαμένει.

Για την ελευθερία ο λόγος τώρα, την αξία την παμπόθητη, τη χιλιοτραγουδημένη, που ζει στα μύχια κάθε ακεραιωμένου ανθρώπου, σαν βαθύς ανέκφραστος στεναγμός.  Μ? αυτήν ο άξιος άνθρωπος αναπνέει, μ? αυτήν οργά, μ? αυτήν ξανοίγει τις φτερούγες του στους ορίζοντες των μεγάλων οραμάτων, μ? αυτήν μετεωρίζεται ανάμεσα ουρανού και γης, μ? αυτήν νικάει την ανάγκη και το φόβο, μ? αυτήν κερδίζει τα νικητήρια στους ρυθμούς της ιστορίας, μ? αυτήν πατάει τη στενότητα του χώρου και του χρόνου και κατακεραυνώνει φορέας του κοσμολογικού γίγνεσθαι, εξουσιαστής του Α και σφυρηλάτης του Ω της Συμπαντικής Τελείωσης.

                       Γεώργιος Καψωμένος

Ελευθερία (η): Το δικαίωμα του ανθρώπου να εκφράζει ανεμπόδιστα την προσωπικότητά του, σεβόμενος την ίδια δυνατότητα και στους συνανθρώπους του. 

Σε μια χώρα που μαστίζεται από μία πρωτοφανή και πολύμορφη κρίση, δεν είναι να απορεί κανείς που και στα πανεπιστήμια η κατάσταση χειροτερεύει. Οι πηγές της κακοδαιμονίας που εξακολουθούν να ταλανίζουν είναι πολλές: Η έξωθεν και η έσωθεν προερχόμενη ευνοιοκρατία που παραγκωνίζει την αξιοκρατία σε αρκετές εξυφάνσεις της πανεπιστημιακής ζωής. Η διοικητική αναποτελεσματικότητα που σε συνδυασμό με την επερχόμενη απότομη μείωση του προσωπικού και την οικονομική ανέχεια δημιουργούν ένα εκρηκτικό μείγμα οπισθοδρόμησης. Η ανοχή και η ουδετερότητα στη βία, την παραβατικότητα και την ηθική απαξίωση, όπου αυτή εμφανίζεται. Η επιλεκτική εφαρμογή των νόμων...

                          Μαρία Μιμίκου

Ευνοιοκρατία ή νεποτισμός: Η προώθηση και η επικράτηση ατόμων σε καίριες θέσεις της δημόσιας ζωής, όχι χάρη στις ικανότητές τους αλλά χάρη στην εύνοια των εκάστοτε ισχυρών. Η εκμετάλλευση των δυνατοτήτων που δίνει σε κάποιον η θέση που κατέχει, για να εξασφαλίσει σε συγγενείς και φίλους αξιώματα, δημόσιες θέσεις.

         O Ζαν Κλωντ Γιούνκερ επανέλαβε μια πικρή διαπίστωση για τους Έλληνες: ότι πολλοί πλούσιοι δεν φέρονται πατριωτικά σε αυτή τη δύσκολη περίοδο που περνάει η χώρα. Την πικρή του κουβέντα άλλωστε συνόδευσε μια θερμή δήλωση φιλίας και υποστήριξης των Ελλήνων, και μια εξίσου βαρύνουσα κρίση για το περίφημο χάσμα Βορρά-Νότου στους κόλπους της Ευρώπης. «Η ΕΕ και η Ευρωζώνη θα ήταν ατελής χωρίς την Ελλάδα. Έχουμε γίνει αλαζόνες. Δεν γνωρίζουμε ιστορία. Δεν συμπαθούμε αυτούς που δεν είναι σαν εμάς?».Τα λόγια του έμπειρου και νηφάλιου Γιούνκερ είναι ό,τι θα περίμενε κανείς να ακούσει από έναν Έλληνα ηγέτη· εγκαρδιώνουν έναν λαό που στενάζει όχι μόνο από τις υλικές θυσίες αλλά και από τη στερεοτυπική λοιδορία και υποτίμηση, την εχθρότητα και την έλλειψη κατανόησης εντός της Ευρώπης. Αυτό άλλωστε είναι το χάσμα που πληγώνει την Ευρώπη: η έλλειψη κατανόησης, η αλαζονεία, η αμοιβαία δυσπιστία, ο ανιστόρητος ηγεμονισμός σε συνδυασμό με την εξίσου ανιστόρητη εθελοδουλία.

                                    Νίκος Ξυδάκης

Ηγεμονισμός (ο): Η επιδίωξη ενός κράτους, ενός ατόμου ή  μιας κοινωνικής ομάδας να ασκήσει πολιτική ηγεμονία (να κηδεμονεύσει) σε άλλα κράτη, ανθρώπους ή κοινωνικές ομάδες.

         Στην Ελλάδα, η έλλειψη ανοχής έρχεται κυρίως ως αποτέλεσμα των αξεπέραστων προβλημάτων,   ωστόσο, η κοινωνία μπορεί και πρέπει να κάνει συνολικά ένα ποιοτικό άλμα μπροστά, με διαφανώς εκτελούμενα σχέδια για την παράνομη μετανάστευση, τα ναρκωτικά, το τράφικινγκ κ.λπ. Αν δεν ιεραρχηθούν υψηλά η εκπαίδευση, η επιμόρφωση, η εργασία, η συμμετοχή στα κοινά, ο σεβασμός του δημόσιου χώρου, η εθελοντική προσφορά, η αναζήτηση όρων ειρηνικής συνύπαρξης διαφορετικών τρόπων ζωής, ο καθένας θα ανασκάβει και θα ερημώνει τον τόπο του κατά την ιδεοληψία ή το όφελός του.   

                Τασούλα Καραϊσκάκη

Ιδεοληψία (η): Η παθολογική εμμονή ανθρώπων ή κοινωνικών ομάδων σε μια ιδέα ή σε ένα δόγμα.         

Ακόμα και σήμερα υπάρχουν μέρη στα οποία η  επιβολή δικτατορικών καθεστώτων εμφανίζεται ως σωτήρια λύση ή ως έκφραση δημοκρατικής διακυβέρνησης της χώρας, όπως επίσης περιοχές που έχουν κατακτηθεί και βρίσκονται υπό κατοχή, όπως η μαρτυρική Κύπρος. Στις περιοχές αυτές η άσκηση ψυχολογικής βίας, οι διώξεις και οι συλλήψεις, οι κρατήσεις, οι φυλακίσεις, τα βασανιστήρια, η τρομοκρατία, η παραβίαση του οικογενειακού ασύλου και η κατάργηση, τελικά, του δημοκρατικού πολιτεύματος καταρρακώνουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και καταργούν κάθε έννοια ισηγορίας, ισονομίας και ισοπολιτείας.

                                 Κ. Δημόπουλος

Ισηγορία (η): Το δικαίωμα όλων των πολιτών να διατυπώνουν ελεύθερα και δημόσια τις απόψεις τους.

         Τώρα που ήρθε η «ώρα της κρίσεως», όσοι σταδιοδρόμησαν με τις στρατιές αυτού του μαζανθρώπου στην πρώτη γραμμή, διακινούν μέσω τυχοδιωκτών που θέλουν να συνεχίσουν να κυβερνούν με το χιτώνα της μετανοούσας, τη συλλογική ενοχή πως «φταίμε όλοι». Αλλά και στην πιο ένδοξη στιγμή της «μεταπολίτευσης», αυτοί οι «στρατοί» δεν ήταν παρά μια μειοψηφία του ελληνικού λαού. Υπήρξαν εκατοντάδες χιλιάδες τίμιοι άνθρωποι που μπορεί να μην είχαν τη δύναμη να αντισταθούν αλλά τουλάχιστον δεν έβαψαν τα χέρια τους με χρώματα της χυδαιότητας. Οι άνθρωποι αυτοί πρέπει σήμερα να μιλήσουν. Και να ζητήσουν δικαιοσύνη. Δικαιοσύνη και όχι ισότητα, που είναι μια αρετή ηθικής δούλων και αποτελεί διαστρέβλωση της ιδέας της ισονομίας. Στη μαζική κοινωνία της «μεταπολίτευσης», στο όνομα της ισότητας οι αρετές ισοπεδώθηκαν και η διάκριση, η διαφορά εξοριζόταν στην ιδιωτική σφαίρα. Είναι καιρός η δικαιοσύνη (δηλαδή: η αξιοκρατία) να εμφανιστεί και στη δημόσια σφαίρα. Τώρα είναι η στιγμή, όσοι τουλάχιστον δεν συμμετείχαν στο πλιάτσικο της «μεταπολίτευσης», να απαιτήσουν την εφαρμογή του αγωνιστικού πνεύματος και του αριστεύειν στο δημόσιο βίο.

                                              Κ.Χατζηαντωνίου

Ισονομία (η): Η ισότητα όλων των πολιτών έναντι του νόμου ανεξάρτητα από οικονομική επιφάνεια, καταγωγή, φύλο, φυλή κτλ.

         Δίχως ισότητα στην απόλαυση των πολιτικών δικαιωμάτων, αλλά και στην απόλαυση των δημόσιων αγαθών στα οποία η ανθρώπινη αξιοπρέπεια και η ιδιότητα του πολίτη επιβάλλουν την ελεύθερη πρόσβαση, δεν νοείται σύγχρονη δημοκρατία, δηλαδή πολίτευμα όπου οι πολλοί έχουν τον κυρίαρχο ρόλο.

                                                    Γ. Πανούσης

Ισότητα (η): Το δικαίωμα της ίσης (χωρίς διακρίσεις) αντιμετώπισης των ανθρώπων- εθελοντική συλλογική δράση με σκοπό να εξυπηρετήσουν το γενικό συμφέρον.

         Με τη γνώση της Ιστορίας, ο πολίτης αποκτά τα εφόδια για να ξεχωρίζει τι είναι αλήθεια και τι ψεύδος. Χωρίς τη γενική συνείδηση των αξιών που ανθοφόρησαν σ? αυτόν τον τόπο, οι Έλληνες κινδυνεύουν να παρασυρθούν στην αυτοκαταστροφή. Τις κρίσιμες αυτές ημέρες, μέσα από το ξαναζωντάνεμα της Ιστορίας γίνεται μια προσπάθεια, όχι να ανακατασκευαστεί το παρελθόν, να αποκατασταθεί μια αποσιωποιημένη ιστορική αλήθεια, να ανοιχτεί ένα πεδίο αντιπαραθέσεων, αλλά να αναβιώσουν οι προσπάθειες της πολύπαθης χώρας να επιβιώσει. Η Ιστορία ως κινητήριος δύναμη σύγκλισης των ανθρώπων. Συμβαίνει, γεγονότα που βγαίνουν από τη σκόνη του χρόνου, να τονώνουν την ελπίδα ότι θα τα καταφέρουμε, τη γνώση ότι ίδιες καταστάσεις ξαναζήσαμε και επιζήσαμε. Ιστορίες του παρελθόντος κάνουν φανερό πόση σημασία έχει να είμαστε ένα ανθρώπινο σύνολο και όχι ένα τυχαίο πλήθος, εγείρουν τον στοχασμό πάνω σε κοινές εμπειρίες, μεταμορφώνουν την ανώνυμη μάζα σε κοινωνία πολιτών. Πολίτες που αναζητούν μέσα στις αντιδράσεις του χθες το τι θα πράτταμε σήμερα. Πολίτες ιχνευτές ήθους και ιδεών.

               Τασ. Καραϊσκάκη

Κοινωνία των πολιτών (1):Το σύνολο των οργανωμένων ενεργών πολιτών που αναπτύσσουν εθελοντική συλλογική δράση με σκοπό να εξυπηρετήσουν το γενικό συμφέρον.

          Ένας δεύτερος ορισμός που περιορίζει κάπως την ασάφεια του πρώτου είναι να δούμε την κοινωνία των πολιτών (ΚΠ) στο πολιτικό κυρίως επίπεδο ως ένα χώρο μεταξύ του κράτους και των πολιτών, των κυβερνώντων και των κυβερνωμένων. Ο χώρος αυτός αποτελείται από «ενδιάμεσα στρώματα» ή οργανώσεις που και προστατεύουν τους πολίτες από τον κρατικό αυταρχισμό και, από την άλλη μεριά, προστατεύουν τις πολιτικές ηγεσίες από τις εκ των κάτω προερχόμενες λαϊκιστικές πιέσεις. Για τον Κορνχάουζερπ.χ. σε μια απόλυτα μαζικοποιημένη πολιτεία (δηλαδή, σε μια πολιτεία που δεν έχει ισχυρά «ενδιάμεσα στρώματα») οι μεν πολίτες δεν μπορούν να προστατευθούν από την κρατική χειραγώγηση· από την άλλη μεριά, οι κυβερνώντες δεν έχουν τα μέσα να αντισταθούν σε καταστροφικές για την πολιτεία λαϊκιστικές πιέσεις.

                             Ν. Μουζέλης

Κοινωνία των πολιτών (2): Το στρώμα των οργανωμένων κοινωνικών ομάδων που αποτελούν αντιστήριγμα στο κράτος. Είναι ένας ενδιάμεσος χώρος ανάμεσα στο κράτος και τον πολίτη και συγχρόνως σφαίρα εκούσιας συμμετοχής του σ? ένα πολιτικό και πολιτιστικό σύνολο. (Δημήτρης Δημητράκος)            

Ο λαϊκισμός μετατρέπει τους πολίτες σε μια άλογη μάζα που περιφέρεται προς απροσδιόριστες κατευθύνεις, όπως ένα ακυβέρνητο καράβι. Ο λαϊκισμός δημιουργεί προσδοκίες, που δεν μπορεί να πραγματοποιήσει. Γι? αυτό επενδύει στο θυμικό των πολιτών και στον καιροσκοπισμό των πολιτικών ηγεσιών.                                                                                                   

                                                                         Ν.  Μαραντζίδης

Λαϊκισμός: Η συστηματική κολακεία των ελαττωμάτων του λαού, καθώς και η υιοθέτηση επιχειρημάτων ή θέσεων που τον ευχαριστούν, χωρίς όμως να τον ωφελούν, με σκοπό την εξασφάλιση της εύνοιάς του.

Ο μεσσιανισμός διεκδικεί την κατάργηση της κοινωνικής κρίσεως και αξιώνει την παράδοση άνευ όρων, μονοπωλώντας υπέρ ενός ατόμου και την κρίση και τα μέσα για την αντιμετώπιση και τη λύση των προβλημάτων της δημόσιας ζωής... Οι μεσσιανισμοί είναι επικινδυνότατες παρενθέσεις στην ομαλή πολιτική ζωή των λαών, ακριβώς διότι, για να ασκήσουν τη γοητεία τους, χρειάζονται την παραπλανητική σκηνογραφία που θολώνει πρόσκαιρα την ορθή κοινωνική κρίση. Αλλά μέσα σ? αυτό το πρόσκαιρα υπάρχει μεγάλος χώρος για την περιπέτεια.

                      Αιμ. Χουρμούζιος

Μεσσιανισμός (Προσωπολατρία): Η τυφλή πίστη μιας κοινωνικής ομάδας σ? έναν ηγέτη, με την φρούδα ελπίδα να τη λυτρώσει από συσσωρευμένα οικονομικά ή πολιτικά προβλήματα.

Ο Μιθριδάτης ΣΤ΄ ο Ευπάτωρ, βασιλιάς του Πόντου, δεν έμεινε τυχαία στην ιστορία ως επίσημος ανάδοχος της στρατηγικής αυτοπροστασίας. Ξέροντας καλά ότι στον κόσμο υπάρχουν και κακόβουλοι, χορηγούσε στον εαυτό του δηλητήριο με κλιμάκωση των δόσεων, ώστε να εξοικειώνεται βήμα προς βήμα. Συνηθίζοντας το δηλητήριο κατέκτησε ανοσία και τη βεβαιότητα ότι δεν θα του την έφερναν, τουλάχιστον με αυτόν τον μπαμπέσικο τρόπο...Για πρώτη φορά τα τελευταία χρόνια, περνώντας σκυθρωποί και σκυφτοί δίπλα από λόφους με αποφάγια, σπασμένα μπουκάλια, χρησιμοποιημένα είδη πρώτης ανάγκης, παιδικές κούκλες χωρίς άκρα, αφήναμε στο οδόστρωμα και στα πεζοδρόμια αποτυπώματα μιθριδατισμού, μιας άνευ όρων παράδοσης στη συλλογική ειμαρμένη, λες και οι σκουπιδόμαζες ήταν άλλο ένα αυτονόητο φορτίο πάνω στο κάρο που αγκομαχά στην ανηφόρα...

                                Κώστας Λεονταρίδης

Μιθριδατισμός (ο): Κυριολεκτικά δηλώνει τη βαθμιαία εξοικείωση του ανθρώπινου οργανισμού σε δηλητήρια, όπως το  είχε επιτύχει ο βασιλιάς Μιθριδάτης. Στην πολιτική δηλώνει τη σταδιακή εξοικείωση του ανθρώπου με νοσηρές πολιτικές ή κοινωνικές καταστάσεις σε τέτοιο βαθμό, ώστε να τις θεωρεί φυσιολογικές ή αναπότρεπτες.

Ο ολοκληρωτισμός, η κοινωνία δηλαδή όπου οι εναλλακτικοί τρόποι ζωής έχουν εξαφανιστεί, επρόκειτο υποτίθεται να ξεπηδήσει από τις ιδεολογίες της κομμουνιστικής αριστεράς ή της φασιστικής δεξιάς. Ο ολοκληρωτισμός όμως είναι ήδη εδώ και μας χαμογελάει παροτρύνοντάς μας να ψωνίσουμε κάτι ακόμη. Η μπότα του έχει το χρώμα και το στυλ που θα φορεθεί αυτή τη σεζόν. Οι ζωές μας παρακολουθούνται, καταγράφονται και οργανώνονται, όχι με βάση τις πολιτικές μας πεποιθήσεις, αλλά τις καταναλωτικές μας συνήθειες. Τα Gucci πήραν τη θέση του γκούλαγκ.

                                      The Guardian

Ανθρωπάκια Γιάννη Γαΐτη

Ολοκληρωτισμός: Σύστημα διακυβέρνησης που επιδιώκει να ελέγξει όλες τις πτυχές της κοινωνικής και προσωπικής ζωής των πολιτών, να τους χειραγωγήσει με την προπαγάνδα, με σκοπό να περιορίσει τις ελευθερίες τους και να τους υποτάξει στη θέληση της κρατικής εξουσίας.

   Η Γένοβα και το Κιότο είναι δύο σταθμοί που ξεσκέπασαν τελικά τα δύο πρόσωπα της παγκοσμιοποίησης.  Hφωτεινή της πλευρά είναι αυτή που εμπεριέχει την έννοια της ελευθερίας, της ελεύθερης διακίνησης ατόμων, ιδεών, προϊόντων, της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας των ανθρώπων σε ολόκληρο των πλανήτη...    Το άλλο, το σκληρό πρόσωπο είναι αυτό που επιβάλλει ετσιθελικά την μεγαλύτερη καταστροφή της στιβάδας του όζοντος από τα χημικά των πολυεθνικών συμφερόντων. Ισοπεδώνει ήθη και έθιμα βίαια, για να δημιουργήσει ομοειδή ανθρωποειδή καταναλωτικά όντα, τα οποία δεν θα εκφράζονται παρά
μόνο μέσα από ελάχιστες λέξεις και μέσα από μηχανές προηγμένης τεχνολογίας.

                                           Ηρώ Φιλολία

Παγκοσμιοποίηση:Η αυξανόμενη οικονομική, πολιτική και πολιτιστική αλληλεπίδραση ανθρώπων και λαών, η οποία επιτρέπει την υπέρβαση των γεωγραφικών περιορισμών και τη διακίνηση ιδεών, αγαθών, κεφαλαίων  και υπηρεσιών σε πλανητικό επίπεδο.                                                                                                  

Λαϊκισμός είναι ακριβώς η κατ' επίφαση λαϊκότητα: αυτό που δείχνει να είναι λαϊκό, μα που στην πραγματικότητα δεν είναι. Πρόκειται για μια ψευδή ιδεολογία· για φαινόμενο απλώς λαϊκότητας που στην πραγματικότητα κρύβει έναν έντονο πατερναλισμό. Ο λαϊκισμός απορρέει από την ελλιπή λαϊκή συμμετοχή στη δημόσια ζωή, καλλιεργείται από αυτούς που εκμεταλλεύονται αυτή την έλλειψη, προτείνοντας το πατερναλιστικό τους πρότυπο, συντηρείται με την υποκουλτούρα και την εμπορευματοποίηση της συλλογικής ψυχής από ιδιωτικά συμφέροντα, καθιερώνεται ως δήθεν δημοκρατική κοινωνική κατάσταση, ενώ είναι στην ουσία αντιδημοκρατική.

              Ι.Μανωλεδάκης

Πατερναλισμός: Η πολιτική αντίληψη, σύμφωνα με την οποία ο πολιτικός ηγέτης πρέπει να παίρνει αποφάσεις «για το καλό» των πολιτών, ακόμη κι αν αυτοί διαφωνούν. Ο πατερναλισμός  (από τη λέξη pater = πατήρ) βασίζεται. στο πρότυπο της πατριαρχικής οικογένειας, όπου ο πατέρας θεωρεί τα παιδιά ανώριμα να κατανοήσουν τι είναι σωστό και τι όχι.

Η ιδέα της πατρίδας παραπέμπει σε ένα σύνολο αξιών στο οποίο ο πατριώτης αποδίδει ένα ιδιαίτερα θετικό συμβολικό νόημα. Γι' αυτό και προσφέρεται για πολιτική εκμετάλλευση από μέρους εκείνων που κατέχουν την εξουσία. Έτσι, ο πατριωτισμός μπορεί εύκολα να εκφυλιστεί και να μετατραπεί σε πατριδοκαπηλία και σε εθνικισμό.

                Θαν. Γιαλκέτσης

Πατριδοκαπηλία (η): Η εκμετάλλευση των πατριωτικών συναισθημάτων του λαού από έναν πολιτικό, προκειμένου αυτός να πετύχει τους ιδιοτελείς σκοπούς του.

Βεβαίως, η συναλλαγή αυτή χαρακτήριζε τον ελληνικό κοινοβουλευτισμό από τα γεννοφάσκια του, όμως η πρωτοφανής μεταπολεμική διεθνής οικονομική συγκυρία της προσέδωσε δυνατότητες επίσης πρωτοφανείς: προς άγρα και συγκράτηση της εκλογικής πελατείας μπορούσαν τώρα να προσφερθούν όχι απλώς ανιαρές κρατικές θέσεις, αλλά επί πλέον πολύχρωμες μάζες καταναλωτικών αγαθών και πλήθος δελεαστικών καταναλωτικών δυνατοτήτων...

Οι κοινωνικές και ατομικές συμπεριφορές, πού ευδοκιμούν μοιραία σε τέτοιο μικροβιολογικό περιβάλλον, συμφυρόμενες με ζωτικότατα κατάλοιπα αιώνων ραγιαδισμού, βαλκανικού πατριαρχισμού και πελατειακού κοινοβουλευτισμού, αποτελούν την άκρα αντίθεση και τον κύριο φραγμό προς κάθε σύλληψη και λύση των προβλημάτων της εθνικής επιβίωσης πάνω σε βάση μακροπρόθεσμης και οργανωμένης συλλογικής προσπάθειας.

                                                                  Παν. Κονδύλης

Πελατεία, πελατειακές σχέσεις:  Ο όρος προέρχεται από την αρχαία Ρώμη, στην οποία πελάτες ονομάζονταν αυτοί που ζούσαν κοντά στους πατρικίους ως υπήκοοι και δέχονταν την προστασία τους. Πρόκειται για την προστασία που υπόσχεται ο υποψήφιος στον εκλογέα με αντάλλαγμα την ψήφο του, που δημιουργεί ένα ισχυρό πλέγμα νοσηρών σχέσεων μεταξύ τους. Είναι ουσιαστικά σχέσεις συναλλαγής που διαιωνίζονται και λειτουργούν ως τροχοπέδη στον πολιτικό βίο.

 Ένας πολιτικάντης σκέφτεται τις επόμενες εκλογές. Ένας πολιτικός, τις επόμενες γενιές.

                                                                              Άρθρουρ Κλάρκ

χ

Πολιτικάντης:  Απαξιωτικός χαρακτηρισμός πολιτικού προσώπου που εξυπηρετεί μικροσυμφέροντα προκειμένου να πετύχει τους προσωπικούς του στόχους. (= μικροπολιτικός).

Η πολιτική είναι πρόβλεψη, η πολιτική είναι πρόλογος. Αυτή η εκτίμηση για την πολιτική ήταν πολύ συνειδητοποιημένη και στους κλασικούς Έλληνες, αλλά και σε κάθε άνθρωπο που είναι ενεργός πολίτης ? πολύ περισσότερο, σε αυτούς που θέλουν να έχουν ένα ρόλο στη διεύθυνση μιας χώρας. H πολιτική υπήρξε ως μικρή διαχείριση και κύρια πελατειακή ή, απλώς, ως διαμοιρασμός των δημόσιων εσόδων ? μια πολιτική μικρών οριζόντων, ας το πούμε έτσι... Tον τελευταίο καιρό, ζούμε την πολιτική ως επίλογο και, μάλιστα, ως έναν παρακμιακό επίλογο.

                                    Μιχ. Χαραλαμπίδης

Πολιτική (η): Η τέχνη του να μετέχει ένας άνθρωπος αποτελεσματικά στον δημόσιο βίο (στα κοινά) της χώρας του, είτε ως άρχων είτε ως αρχόμενος. (Ε. Π. Παπανούτσος).
Η τέχνη και η πρακτική της διακυβέρνησης, δηλαδή της οργάνωσης, της διεύθυνσης και της διοίκησης των ανθρώπινων κοινωνιών. Το σύνολο δραστηριοτήτων και πρακτικών, που σχεδιάζονται και εφαρμόζονται σε επί μέρους τομείς της δημόσιας ζωής. Το πεδίο όπου εκδηλώνονται οι κοινωνικές αντιθέσεις και οι ανταγωνισμοί για την κατάκτηση της πολιτικής, της κυβερνητικής εξουσίας μεταξύ ομάδων, συμφερόντων ή ατόμων. Σχεδιασμένη συμπεριφορά, πρακτική, που εντάσσεται σε μια τακτική.

Στις δυτικές δημοκρατίες παρατηρείται το φαινόμενο της αυξανόμενης αδιαφορίας των πολιτών για την πολιτική, η οποία εκφράζεται κατά κύριο λόγο με αποχή από τις κάλπες... Το φαινόμενο αυτό συνδέεται άμεσα με τη ραγδαία διάλυση των πάλαι ποτέ κραταιών ιδεολογικών κοινοτήτων της Δεξιάς και της Αριστεράς, προς θλίψη εκείνων των διανοουμένων που λειτουργούσαν εντός τους ως ιεροφάντες. Εξ ου και οι ιερεμιάδες εκ μέρους τους περί «πολιτικής απάθειας» και την υποτιθέμενη απειλή που αποτελεί για τον κοινοβουλευτισμό.

                                       Δημ. Δημητράκος

 Πολιτική απάθεια: Η άρνηση ή η αδιαφορία των πολιτών να συμμετάσχουν ενεργά στη δημόσια ζωή της χώρας τους. Η αταραξία μπροστά σε κάποιο σημαντικό γεγονός ή κατάσταση.

Όταν μιλάει για αγάπη για την πατρίδα ο πολιτικός πατριωτισμός δεν εννοεί μιαν αποκλειστική και τυφλή πρόσδεση στην κοινότητα καταγωγής μας, αλλά έναν άλλο τύπο αγάπης, ικανό να εμπνέει το γενναιόδωρο πάθος που ωθεί το άτομο να ενδιαφέρεται όχι μόνο για την οικογένειά του, για τους συγγενείς και τους φίλους του, αλλά για όλους τους συμπολίτες του ή ακόμη και για όλους εκείνους (ανεξάρτητα από την καταγωγή τους) που είναι θύματα αδικιών, διακρίσεων και καταπίεσης. Με άλλα λόγια, ο πατριωτισμός μπορεί να είναι μια πολύτιμη για τη δημοκρατία πολιτική αρετή, δηλαδή μια δύναμη που κινητοποιεί τους πολίτες, ένα πάθος που δίνει στα άτομα το θάρρος και την αποφασιστικότητα να υπηρετούν τη χώρα τους και την κοινή τους ελευθερία, παραμερίζοντας ή και θυσιάζοντας τα εγωιστικά και ιδιωτικά τους συμφέροντα.

                                                                                                          Θαν. Γιαλκέτσης

Πατριωτισμός: Η άδολη αγάπη για την πατρίδα, η φιλοπατρία.         

Προϋπόθεση της οικοδόμησης ενός πολιτικού κινήματος είναι η μορφωτική οικοδόμηση του. Η άλλη εκδοχή είναι αυτή της απάτης ή της κατασκευής ενός μηχανισμού εξυπηρέτησης Εξωθεσμικών και Εξωελλαδικών συμφερόντων. Στην περίπτωση αυτή κυριαρχεί ο συντηρητισμός, η υποκρισία, η ανοχή και προστασία αυτού του πολύ ορατού πλέον πολιτικού αναλφαβητισμού.

                                                         Μιχάλης Χαραλαμπίδης

Πολιτικός αναλφαβητισμός: Η άρνηση ή η αδυναμία του ανθρώπου να συνειδητοποιήσει την αξία των εφοδίων που είναι αναγκαία για τη συμμετοχή στη δημόσια ζωή της χώρας του. Τα εφόδια αυτά περιλαμβάνουν τη γνώση των αρχών οργάνωσης του δημόσιου βίου, την ευαισθητοποίηση σχετικά με τα  σημαντικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα του, καθώς και την κριτική σκέψη που είναι απαραίτητη για την ουσιαστική ενημέρωσή του.

Για να επιβληθεί ένα αυταρχικό καθεστώς πρέπει (κατά κανόνα) να ασκήσει βία. Σε εποχές όχι και πολύ μακρινές την αποτελεσματικότερη βία μπορούσαν να την ασκήσουν οι εξ επαγγέλματος ένοπλοι πολίτες (στρατιωτικοί, αστυνομικοί). Ένα στρατιωτικό πραξικόπημα ήταν η φυσιολογική κατάληξη πολύχρονων αποτυχημένων προσπαθειών να κατορθωθεί η δημοκρατία, κατάληξη της υποβαθμισμένης κατά κεφαλήν καλλιέργειας που διαστρέφει τη συνταγή της δημοκρατίας σε πρόσχημα συντεχνιακών αυθαιρεσιών. Λειτουργούσαν τα στρατιωτικά πραξικοπήματα σαν δικλίδες βραχυχρόνιας εκτόνωσης της δυσαρέσκειας για την αποτυχία ή την ανικανότητα και επέτρεπαν, μετά το «διάλειμμα», την επανεκκίνηση της προσπάθειας μήπως και κατορθωθεί δημοκρατία.

                                      Χρήστος Γιανναράς

Πραξικόπημα (το): Η αιφνιδιαστική και μεθοδικά προετοιμασμένη ενέργεια πολιτικών προσώπων ή στρατιωτικών, που ανατρέπει βίαια την υπάρχουσα (νόμιμη) πολιτική κατάσταση μιας χώρας, παραβιάζει το Σύνταγμα, περιορίζει τις λαϊκές ελευθερίες και σφετερίζεται την εξουσία. Οποιαδήποτε αιφνιδιαστική, βίαιη και συνήθ. δόλια και παράνομη ενέργεια.

         Όπως πολλά άλλα, και ο ψυχολογικός πόλεμος και ο πόλεμος της προπαγάνδας φαίνεται πως έρχονται από την ελληνική αρχαιότητα. Τηλεόραση και Διαδίκτυο δεν διέθεταν βέβαια οι πόλεις που βρίσκονταν σε περιστασιακή ή μόνιμη έχθρα. Τους αρκούσαν οι παροιμίες, οι ευτράπελες ιστορίες, τα ανέκδοτα, που δεν είναι όσο ακίνδυνα δείχνουν, αφού συχνά συμπυκνώνουν όχι απλώς προκαταλήψεις, αλλά βαριά μισαλλοδοξία (όπως τα σημερινά για μαύρους, Εβραίους, Τσιγγάνους κ.ά.).

                                                   Παντελής Μπουκάλας

Προπαγάνδα (η): Η (έντυπη ή προφορική)  σκόπιμη και συστηματική προσπάθεια διαμόρφωσης των αντιλήψεων και καθοδήγησης της συμπεριφοράς μιας κοινωνικής ομάδας, με σκοπό αυτή να ανταποκριθεί στις επιδιώξεις του προπαγανδιστή. Μονομερής, στρεβλή, μεροληπτική μετάδοση πληροφοριών με ιδιοτελείς στόχους.             

         Το ποδόσφαιρο είναι ένα λαϊκό άθλημα με πολύ ενδιαφέρον. Ένα άθλημα που συμπυκνώνει πολλά πράγματα, όπως για παράδειγμα τη φαντασία, τη συλλογικότητα,  την επινόηση, την τεχνική και σωματική κατάρτιση και την ίδια ώρα όμως είναι ένα πεδίο που μπορούν να εισχωρήσουν ο ρατσισμός, ο ανδροκεντρισμός, ο εθνικισμός, ο τοπικός σοβινισμός.

                                                  Γ. Ζαϊμάκης

Σοβινισμός: Η φανατική προσήλωση στην ιδέα της πατρίδας, ο άκρατος εθνικισμός που συνοδεύεται από μίσος και περιφρόνηση για τους άλλους λαούς και που συχνά εκδηλώνεται με επιθετικότητα εναντίον τους. Η λέξη είναι γαλλική: chauvinisme. Η γαλλική λέξη προέρχεται από το όνομα του Nicolas Chauvin ο οποίος δεν είναι υπαρκτό πρόσωπο, αλλά χαρακτήρας που εμφανίστηκε στο θεατρικό έργο του Augustin Eug?ne Scribe (1791-1861) Ο απλοϊκός στρατιώτης (1821).

 Η πνευματική εμβέλεια της Φιλοσοφίας είναι διαχρονική, αλλά σε ιστορικές περιόδους κρίσιμες, όπως αυτή που διανύουμε σήμερα, η φιλοσοφία ως κορυφαία πνευματική επίδοση αποκτά δραματική επικαιρότητα. Οι περιστάσεις απαιτούν από αυτήν να αποτελέσει κάτι περισσότερο από αναζήτηση και τρόπο ζωής. Περιμένουν από αυτήν να εκδηλωθεί ως δυναμική παρέμβαση στις κοινωνίες που πελαγοδρομούν στη σύγχυση, την ανασφάλεια και την απόγνωση, προκειμένου να τους συμπαρασταθεί στην ιχνηλασία διεξόδων και να τους μεταδώσει την ελπίδα της λύτρωσης. Ήρθε, νομίζω, η ώρα οι περί την Φιλοσοφίαν τυρβαζόμενοι να βγουν από το γυάλινο πύργο των θεωρητικών ενατενίσεών τους, να πάψουν να ομφαλοσκοπούν και να ναρκισσεύονται και ως πνευματικοί ταγοί των συμπολιτών τους να αναλάβουν επιτέλους τις ευθύνες τους.

                                                                                    Κυρ. Κατσιμάνης

Ταγός (ο): Ανώτατος πολιτικός και στρατιωτικός αρχηγός των αρχαίων Θεσσαλών. Πνευματικός αρχηγός, καθοδηγητής, ηγέτης.

 Ο νεοναζισμός, ο φασισμός, ο ρατσισμός και κάθε αντικοινωνικό και αντιανθρώπινο φαινόμενο συμπεριφοράς δεν προέρχεται από ιδεολογία, δεν περιέχει ιδεολογία, δεν συνθέτει ιδεολογία. Είναι η μεγεθυμένη έκφραση-εκδήλωση του κτήνους που περιέχουμε μέσα μας χωρίς εμπόδιο στην ανάπτυξή του, όταν κοινωνικές ή πολιτικές συγκυρίες συντελούν, βοηθούν, ενισχύουν τη βάρβαρη και αντιανθρώπινη παρουσία του. Η μόνη αντιβίωση για την καταπολέμηση του κτήνους που περιέχουμε είναι η Παιδεία. Η αληθινή παιδεία και όχι η ανεύθυνη εκπαίδευση και η πληροφορία χωρίς κρίση και χωρίς ανήσυχη αμφισβητούμενη συμπερασματολογία.

                                                         Μάνος  Χατζηδάκις

Φασισμός: Το πολιτικοκοινωνικό σύστημα της άκρας δεξιάς, με έντονα αυταρχικό και εθνικιστικό χαρακτήρα, που καταργεί τον κοινοβουλευτισμό και τη δημοκρατία και βασίζεται στο μονοκομματισμό και στον ολοκληρωτισμό. Το δικτατορικό καθεστώς που, με αρχηγό το Mουσολίνι, επικράτησε στην Iταλία. Χαρακτηρισμός αυταρχικής ενέργειας, πράξης ή καταπιεστικής, δεσποτικής συμπεριφοράς στα πλαίσια μιας οικογένειας, μιας παρέας? 

 Οι ορισμοί προέρχονται από το βιβλίο του Άρη Γιαβρή «500 αναγκαίοι ορισμοί» Βοήθημα για το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας, τα δε αποσπάσματα, από τον δημοσιογραφικό και δοκιμιακό λόγο.