18  Μαΐου - Παγκόσμια Ημέρα Μουσείων

Ανάμεσα στις Παγκόσμιες Ημέρες που έχουν καθιερωθεί (άλλες ουσιώδεις και άλλες ανούσιες μέχρι θυμηδίας), ξεχωρίζει η  18^η Μαΐου ως ημέρα αφιερωμένη στα Μουσεία. Είναι αλήθεια βέβαια πως η σχέση ημών  των Νεοελλήνων με τα Μουσεία δεν είναι ιδιαίτερα καλή. Η μεγάλη   πλειοψηφία  ταυτίζει το μουσειακό χώρο με κάτι παρωχημένο, που ανήκει τελειωτικά στο παρελθόν, ξεκομμένο από το νεοελληνικό μας βίο. Για τη στάση τούτη δεν είναι αμέτοχη ευθυνών  η ελληνική  Πολιτεία και τα  κατά καιρούς εκπαιδευτικά μας συστήματα. Για  όσους έχουν αποχωριστεί τα μαθητικά θρανία τουλάχιστον μια εικοσαετία και πλέον, το Μουσείο συνδέεται με εμπειρίες καταναγκασμού και βαριεστημάρας: μια ανούσια περιήγηση σε αγάλματα, ανάγλυφα, αγγεία και σαρκοφάγους. Δεν  είναι βέβαια τυχαίο ότι  το πρώτο Μουσείο που ιδρύθηκε στο ελεύθερο ελληνικό κράτος ήταν το Αρχαιολογικό Αθηνών, το οποίο οικοδομήθηκε κατά τα έτη 1888-1889, σε μια εποχή όπου η αρχαιολατρία  συνεπαίρνει τους Ευρωπαίους  και οι ίδιοι οι Έλληνες, αναζητώντας τις ρίζες τους, οδηγούνται απευθείας στο αρχαιοελληνικό παρελθόν αγνοώντας τη βυζαντινή παράδοση και τον  πρόσφατο νεοελληνικό τους βίο.

Η νοοτροπία αυτή διατηρήθηκε και κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα, ήδη όμως στις    τελευταίες του δεκαετίες αναπτύχθηκε μια νέα δυναμική με την ίδρυση Μουσείων με διευρυμένη θεματολογία. Τα σημερινά Μουσεία με την ποικιλία των εκθεμάτων τους είναι σε θέση να  συγκινήσουν  και να γοητεύσουν τον κάθε επισκέπτη τους. .Διάσπαρτα στην  ελληνική επαρχία, αποποιούνται τα μεγάλα έργα τέχνης από το ένδοξο αρχαιοελληνικό παρελθόν και ασχολούνται με όψεις του πολιτισμού λιγότερο λαμπρές, εξίσου όμως ενδιαφέρουσες. Καταγράφουν και αναδεικνύουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περιοχής όπου βρίσκονται, στοιχεία από την καθημερινή ζωή, παραδοσιακά επαγγέλματα και καλλιτεχνικές δραστηριότητες που σιγά σιγά εγκαταλείπονται.

Αξίζει εδώ να αναφερθούμε σε κάποια από αυτά, στα οποία μάλιστα υλοποιούνται διάφορα εκπαιδευτικά προγράμματα που απευθύνονται στους μαθητές όλων των βαθμίδων. Τα οφέλη που προκύπτουν είναι  ανεκτίμητα γιατί οι μαθητές  ήδη από τη μικρή ηλικία έρχονται σε επαφή με το χώρο του Μουσείου, αναλαμβάνουν δράσεις, εκπονούν συλλογικές εργασίες και δε λειτουργούν ως απλοί θεατές.

Τέτοια μουσεία που προσφέρονται για ενεργητική συμμετοχή των επισκεπτών και ιδιαίτερα των μαθητών είναι το Μουσείο Ελιάς και Λαδιού στη Σπάρτη, το Υπαίθριο Μουσείο  Υδροκίνησης στη Δημητσάνα, το Μουσείο Άρτου στην Αμφίκλεια, το Μουσείο  το Μουσείο Πλινθοκεραμοποιίας στο Βόλο, το Μουσείο Μαρμαροτεχνίας στην Τήνο, το Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας στη Μυτιλήνη, το Μουσείο Υφαντικής και Μελισσοκομίας στην Αρναία, το Μουσείο Μετάξης στο Σουφλί και το Μουσείο Καπνού στην Καβάλα.

Πιο οικείο σε μας είναι το Μουσείο Καπνού που υπάγεται στο Δημοτικό Μουσείο Καβάλας. Με το πλήθος των εκθεμάτων ?φωτογραφιών, εγγράφων,    μηχανημάτων- ζωντανεύει την εικόνα της πόλης, όταν ήταν το κέντρο του καπνεμπορίου: Η πόλη γεμίζει καπναποθήκες, ξένοι έμποροι εγκαθίστανται και ανεγείρουν κατοικίες ξεχωριστού κάλλους, η κίνηση στο λιμάνι δε σταματά λεπτό. Είναι τόσο μεγάλος ο αριθμός των καπνεργατών που οι διεκδικήσεις και οι αγώνες τους  ανδρώνουν το εργατικό κίνημα  στην  Ελλάδα και συνδέονται με την εξέλιξή του.

Από το Μουσείο Καπνού στην Καβάλα

Σχετικά κοντά μας βρίσκεται και  το Μουσείο Μετάξης  στεγάζεται σ? ένα αρχοντικό του 1885 στο Σουφλί. Είναι ένα ζωντανό μουσείο που ξεκινά με την ιστορία του μεταξιού, προχωρά στην εκτροφή των μεταξοσκωλήκων, αναφέρεται στην επεξεργασία και αναλύει το ευρύτερο κοινωνικό- οικονομικό πλαίσιο της μεταξουργίας στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. 

Θα μπορούσε κανείς ν? αναφερθεί και σε άλλα τέτοια Μουσεία, που αποτελούν όντως κόσμημα για τους τόπους  που υπάρχουν, ζωντανά σχολειά όπου αφουγκράζεται κανείς την ανάσα του τόπου και συνομιλεί με την ιστορία τους. Δεν είναι όμως αυτός ο κύριος σκοπός, γι? αυτό και ενδεικτικά ορισμένα μόνο αναφέρθηκαν. Ούτε η αναφορά έχει στόχο να υποτιμήσει την αξία των μεγάλων μας αρχαιολογικών μουσείων στα οποία εκτίθενται αληθινοί θησαυροί. Απλώς τονίζει την ανάγκη ν? αλλάξει η φιλοσοφία τους και  να γίνουν τα μουσεία χώροι παιδείας και διαλόγου με την Ιστορία, με απώτερο σκοπό την ενίσχυση των δεσμών ανάμεσα στους πολίτες και τον πολιτισμό.

Κι αυτή η επιδίωξη πρέπει να γίνει  πρωταρχικό  μέλημα των δασκάλων σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Έχουμε ευτυχώς την ευκαιρία, να παρακολουθούμε  κατά καιρούς σχετικά προγράμματα και ερευνητικές εργασίες άξιων συναδέλφων από  την Α/θμια και Β/θμια Εκπαίδευση, που εκπονήθηκαν  μάλιστα εκτός διδακτικού  ωραρίου, στα οποία  οι μαθητές συμμετέχουν ενεργητικά με πολλή όρεξη και  φαντασία. Ανάμεσα στα οφέλη  που αποκομίζουν   από την προσωπική έρευνα, τη συνεργασία, την ομαδική εργασία στο τέλος, είναι σημαντικό ότι  αγαπούν περισσότερο τον τόπο και τους ανθρώπους στη  διαχρονικότητά τους, συμφιλιώνονται με το χθες και βαδίζουν πιο στέρεα στο παρόν προσβλέποντας με αισιοδοξία στο μέλλον.

Tζόρτζιο Ντε Κίρικο Οι Αρχαιολόγοι (1968)

Πηγές

http://www.agroticanews.gr/life/3824-thematika-mousia-ta-epta-thavmata-tis-periferias/

http://www.tobaccomuseum.gr/