Οργάνωση

Albanian Bulgarian English French German Italian Japanese Russian Spanish Ukrainian
Τελευταία Ενημέρωση
30-06-2021 10:29

   

    ? Το Σχολείο:  timoni

Πρόσφατες δημοσιεύσεις

ossf


Designed by:
kou_vas kou_vas under danemm ordering

Φιλοσοφία Τάξη Β' "Είμαστε πραγματικά ελεύθεροι και ηθικά υπεύθυνοι για τις πράξεις μας;" Εκτύπωση
Εκπαιδευτικό Υλικό - Θεωρητικές-Κοινωνικές-Οικονομικές επιστήμες (Β΄)
Συντάχθηκε απο τον/την Ιωάννα Ρωμανού   
Τρίτη, 24 Φεβρουάριος 2015 18:59

Είμαστε πραγματικά ελεύθεροι και ηθικά υπεύθυνοι για τις πράξεις μας;

 

 

Διδακτικοί στόχοι

Να διερωτηθούμε  αν είμαστε πραγματικά ελεύθεροι ( και άρα υπεύθυνοι) ή αν οι πράξεις μας καθορίζονται από δυνάμεις που δεν ελέγχουμε.

Να εξοικειωθούμε με τους όρους ντετερμινισμός ή αιτιοκρατία / ιντετερμινισμός.

 

Ορισμός εννοιών

ντετερμινισμός ή αιτιοκρατία: η θεωρία που παραδέχεται ότι όλα όσα συμβαίνουν στον κόσμο γίνονται σύμφωνα με κάποια αιτία, που την ακολουθεί αναγκαστικά πάντα το ίδιο αποτέλεσμα. Η ιδέα της αιτιοκρατίας προέρχεται από τη μεταφυσική των αρχαίων Ελλήνων. Στον 18ο και 19ο αι., η μηχανική βρισκόταν σε μεγάλη άνοδο. Πολλοί επιστήμονες που μελετούσαν τις εξελίξεις της, κατέληγαν σε απόψεις με τις οποίες υποστήριζαν, ότι όλα τα φαινόμενα του κόσμου μπορούν να ερμηνευτούν με βάση τους νόμους της μηχανικής. Έτσι δημιουργήθηκε στη φιλοσοφία ένα ρεύμα που ονομάστηκε «μηχανιστικός υλισμός». Πατέρας αυτού του μηχανιστικού υλισμού πρέπει να θεωρηθεί ο αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος Δημόκριτος, που, αν και στην εποχή του δεν υπήρχαν μηχανές, ανέπτυξε τα εμβρυώδη προπλάσματα αυτών των ιδεών, που αποτέλεσαν τη βάση του ντετερμινισμού ως ολοκληρωμένης θεωρίας. Από τους αρχαίους φιλοσόφους οπαδοί της αιτιοκρατίας είναι οι ατομικοί, όπως ο Λεύκιππος που διδάσκει ότι, τίποτε δε γίνεται χωρίς αιτία, αλλά όλα γίνονται από κάποια λογική δύναμη και από ανάγκη. Επίσης, οι Στωικοί, που δέχονται ότι όλα γίνονται σύμφωνα με την ειμαρμένη, η οποία είναι το αναγκαστικό αποτέλεσμα του γεγονότος. Ο Πλάτων ομιλεί  για τις αιτίες, που τις διακρίνει σε πρώτες και σε δεύτερες αιτίες ή ξυναίτια. Για αιτίες ομιλεί  και ο Αριστοτέλης, που τις χωρίζει σε 4 κατηγορίες: α)την ουσία, β)την ύλη, γ)την ποιητική αιτία και δ)την τελική αιτία. Στο Μεσαίωνα, οι φιλόσοφοι παραδέχονταν τις απόψεις του Αριστοτέλη σχετικά με την αιτιοκρατία. Οι νεώτεροι αιτιοκρατικοί φιλόσοφοι ερμήνευαν όλα τα φαινόμενα με τη βοήθεια των νόμων της μηχανικής.

ιντετερμινισμός: Φιλοσοφική θεωρία σύμφωνα με την οποία  η βούληση είναι απόλυτα ελεύθερη και ο άνθρωπος έχει την ικανότητα για ελεύθερη επιλογή και προτίμηση μεταξύ περισσοτέρων της μιας πρακτικών δυνατοτήτων. Αυτή η ικανότητα εκλογής ονομάζεται στη φιλοσοφία ψυχολογικός ιντετερμινισμός. Γενικά, η βούληση νοείται απόλυτα ελεύθερη, δηλ. μη υποκείμενη στο νόμο της  αιτιότητας.

Κατά την ψυχολογική άποψη, ο άνθρωπος, ως αυθύπαρκτο ψυχολογικό υποκείμενο, μπορεί να καθορίζει τις πράξεις του, χωρίς να επηρεάζεται από εξωτερική ή εσωτερική βία. Ως ψυχολογική ελευθερία, νοείται η δυνατότητα να εκλέξουμε αυτό που πρόκειται να πράξουμε με δική μας πρωτοβουλία.

                            Γ. Χασιακού «Ερμηνευτικό Λεξικό των -ισμών» Εκδ. Επικαιρότητα

 

Η αρχή της απροσδιοριστίας ή διαφορετικά αρχή της αβεβαιότητας είναι βασικό αξίωμα της Κβαντικής Μηχανικής που διατυπώθηκε για πρώτη φορά το 1927 από τον Βέρνερ Χάιζενμπεργκ (Werner Heisenberg, 1901 - 1976). Σύμφωνα με την αρχή της απροσδιοριστίας είναι αδύνατο να μετρηθεί ταυτόχρονα και με ακρίβεια, ούτε πρακτικά, ούτε και θεωρητικά η θέση και η ταχύτητα, ή ορμή, ενός σωματίου.

Εν αντιθέσει με την αρχή της αιτιοκρατίας, σύμφωνα με την αρχή της απροσδιοριστίας υπάρχουν γεγονότα των οποίων η εκδήλωση δεν υπαγορεύεται από κάποια αιτία.

                                                                                                           Πηγή: Βικιπαίδεια

Ερωτήσεις

1. Τι σημαίνει είμαστε ηθικά υπεύθυνοι για τις πράξεις μας; Ποια είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για την απόδοση ηθικής ευθύνης;

2. Πως σχετίζεται η ελευθερία μας με τη βούλησή μας; Θυμηθείτε την καντιανή θεωρία για την καθαρή βούληση.

3. Από ποιους παράγοντες εξαρτάται ο τρόπος δράσης μας και πόσο περιοριστικοί μπορεί να είναι αυτοί;

4. Ισχύει, κατά τη γνώμη σας, ο νόμος της αιτιοκρατίας στις επιλογές και τις πράξεις μας;

Γιατί η θεωρία του ντετερμινισμού κλονίζεται από την αρχή της απροσδιοριστίας;

5. Θα μπορούσαμε, αρνούμενοι τον ντετερμινισμό, να φτάσουμε στο άλλο άκρο, τον ιντετερμινισμό; Που θα καταλήξουμε υιοθετώντας μια τέτοια άποψη στην ερμηνεία των ηθικών πράξεων;

6. Τι είναι αναγκαίο να ερευνάμε σε κάθε καταλογισμό ευθυνών στον εαυτό μας και στους άλλους;

 

Θέματα για συζήτηση

1. Ποια είναι κατά τον Χιουμ τα χαρακτηριστικά των δύο τύπων ελευθερίας που περιγράφει και πως αντιμετωπίζουμε στην καθημερινότητά μας αυτήν τη διαφοροποίηση των μορφών της ελευθερίας, σύμφωνα με το παράθεμα 7 του σχολικού μας βιβλίου;

2. Ποια  αρχή διαφαίνεται στο παράθεμα 8 του Διογένη του Λαέρτιου; Τι εγγυάται αυτή στην ανθρώπινη κοινωνία;

3. Αφού διαβάσετε το παρακάτω απόσπασμα, που αναφέρεται στους αρχαίους κυνικούς φιλοσόφους, να εκφέρετε τη γνώμη σας για τη στάση αυτή και να την εξετάσετε σε συνάρτηση με την καταναλωτική τάση του σημερινού ανθρώπου.

Είναι επίκαιρη σήμερα; Αν ναι, κατά πόσο είναι εφαρμόσιμη;

« Όμοια  και ο Κράτης περιφρόνησε τα χρήματα και άφησε την περιουσία του έρημη να βόσκουν σ? αυτήν τα πρόβατα- γιατί κατά τη γνώμη του η περιουσία υπηρετεί την κακία  και το σώμα- και αφού ανέβηκε πιο ψηλά από το βωμό, έκανε  καταμεσής στην Ολυμπία  τη μεγάλη διακήρυξη βροντοφωνάζοντας εκείνο το περίφημο:«Ο Κράτης από τη Θήβα ελευθερώνει τον Κράτη», γνωρίζοντας καλά ότι είναι  δουλεία να έχει κανείς κυριευτεί από τα πράγματα? λένε ότι αυτός ο Κράτης ( σύμφωνα όμως με ορισμένους, κάποιος άλλος κυνικός φιλόσοφος με τις ίδιες απόψεις), ταξιδεύοντας κάποτε στη θάλασσα, καθώς η θαλασσοταραχή  αγρίευε και το πλοίο έγερνε από το  φορτίο, πετούσε πολύ πρόθυμα τα πράγματά του στο βυθό λέγοντας επιπλέον αυτά τα λόγια που αξίζει να τα θυμόμαστε:«Ευχαριστώ, Τύχη, εσένα που με δίδαξες καθετί όμορφο, για το ότι μου είναι τόσο εύκολο να μαζευτώ σ? ένα παλιωμένο ρούχο».

  Οι αρχαίοι κυνικοί, αποσπάσματα και μαρτυρίες, επιμέλεια κειμένων, μετάφραση και σχολιασμός Ν.Μ Σκουτερόπουλος, εκδ. Γνώση

4. Ποιοι παράγοντες καταστρατηγούν την ανθρώπινη ελευθερία, κατά τον συγγραφέα; Γιατί τα παιδιά δεν αντιλαμβάνονται αυτήν τη στέρηση;

Οι άνθρωποι είναι σκλάβοι του χρόνου, της γεωγραφίας και του περιβάλλοντός τους, της γενετικής κληρονομικότητάς τους, της ιδιοσυγκρασίας, του κλίματος, των περιστάσεων μέσα στις οποίες ζουν. Τελικά είναι σκλάβοι στα απρόβλεπτα ρεύματα της ζωής και στο αναπόφευκτο τέλος της. Όσο περισσότερο ζουν οι άνθρωποι και όσο περισσότερο απομακρύνονται από την παιδική ηλικία, τόσο καθαρότερα βλέπουν πόσο περικυκλωμένοι είναι από όλες τις πλευρές. Φυσικά, μέσα στα πλαίσια αυτών των ορίων, μέσα στο στενό κομμάτι γης και χρόνου που τους έχει παραχωρηθεί, είναι κάπως ελεύθεροι. Όσο όμως το πνεύμα του ανθρώπου γίνεται βαθύτερο και πιο ευαίσθητο, τόσο καθαρότερα βλέπει πως η  ελευθερία του είναι περιορισμένη και ότι στην πραγματικότητα αποτελεί μια ψευδαίσθηση. Η θλίψη και η νοσταλγία του για μια γνήσια ελευθερία γίνεται όλο και βαθύτερη. «Ζώντας διαρκώς στο σκοτάδι και στην πάλη, ω! πόσο σκοτεινό είναι το σκοτάδι, πόσο σφικτή η πάλη», έγραψε κάποιος ποιητής για να περιγράψει τη ζωή του ανθρώπου. Τη βαθιά αλήθεια αυτών των λέξεων την καταλαβαίνουν όλοι εκτός από τους πιο χυδαίους και άξεστους, που ζουν για τη στιγμή και διασκεδάζουν με φτηνές ιστορίες πάθους.

    Όλος ο ανθρώπινος πολιτισμός, η τέχνη και η ποίηση, διαπερνάται από μια θλίψη, η οποία φαίνεται πως είναι το πιο ανθρώπινο και αυθεντικό συναίσθημα, αυτή δε η θλίψη αφορά ακριβώς το αίσθημα φυλάκισης και περιορισμού της ζωής, τη θνητότητα και την ευπάθεια του κάθε πράγματος σ? αυτόν τον κόσμο. Μόνο στην παιδική ηλικία το αγνοούμε, και γι? αυτό ακόμη και η πιο στερημένη παιδική ηλικία φαίνεται να είναι ένα συνεχές πανηγύρι. Το παιδί βλέπει τη ζωή ελαφρόκαρδα και χαρούμενα, σαν ένα ανοιχτό παράθυρο σε ένα υπέροχο ανοιξιάτικο πρωινό, γεμάτο από απεριόριστες δυνατότητες. Ο άνθρωπος ενηλικιώνεται όταν συρρικνώνεται αυτό το εσωτερικό πνεύμα εορτασμού, και στη θέση του αναπτύσσεται η αντίληψη πως η ζωή μοιάζει με φυλακή. Ξαφνικά εισέρχεται η θλίψη. Άσχετα δε από το πόσο προσπαθεί να αναισθητοποιήσει αυτή τη θλίψη, αν είναι τίμιος με τον εαυτό του, ποτέ δε θα μπορέσει να την εξαλείψει.  


                                              Αλεξάνδρου Σμέμαν « Εορτολόγιο» Εκδόσεις Ακρίτας

5. Ποιο λογοτεχνικό ρεύμα, στο χώρο κυρίως της πεζογραφίας, απηχεί τις αρχές του ντετερμινισμού; Μπορείτε να τις εντοπίσετε και στους Μοιραίους του Βάρναλη;


Ο? μοιρα?οι

Μ?ς στ?ν ?πόγεια τ?ν ταβέρνα,
μ?ς σ? καπνο?ς κα? σ? βρισιές,
(?πάνου ?στρίγγλιζε ? λατέρνα)
?λη ? παρέα πίναμε ?ψές,
?ψές, σ?ν ?λα τ? βραδάκια,
ν? π?νε κάτου τ? φαρμάκια.

Σφιγγόταν ? ?νας πλάι στ?ν ?λλο
κα? κάπου ?φτυο?σε καταγ?ς,
?! πόσο βάσανο μεγάλο
τ? βάσανο ε?ναι τ?ς ζω?ς!
?σο κι ? νο?ς ?ν τυραννιέται
?σπρην ?μέρα δ? θυμιέται!

(?λιε κα? θάλασσα γαλάζα
κα? βάθος το? ?σωτου ο?ρανο?,
?! τ?ς α?γ?ς κροκάτη γάζα
γαρούφαλλα το? δειλινο?,
λάμπετε-σβήνετε μακριά μας,
χωρ?ς ν? μπε?τε στ?ν καρδιά μας!)

Το? ?νο? ? πατέρας χρόνια δέκα
παράλυτος - ?διο στοιχει?
το? ?λλου κοντόμερη ? γυνα?κα
στ? σπίτι λιώνει ?π? χτικιό,
στ? Παλαμήδι ? γυι?ς το? Μάζη
κ? ? κόρη το? γιαβ? στ? Γκάζι.

-Φταίει τ? ζαβ? τ? ριζικό μας!
-Φταίει ? θε?ς πο? μ?ς μισε?!
-Φταίει τ? κεφάλι τ? κακό μας!
-Φταίει πρώτ? ?π? ?λα τ? κρασί!
«Ποι?ς φταίει; Ποι?ς φταίει;... κανένα στόμα
δ?ν τ?βρε κα? δ?ν τ?πε ?κόμα.

?τσι, στ?ν σκοτειν? ταβέρνα
πίνουμε πάντα μας σκυφτοί,
σ?ν τ? σκουλήκια κάθε φτέρνα
?που μ?ς ε?ρει, μ?ς πατε?:
δειλοί, μοιρα?οι κι ?βουλοι ?ντάμα!
προσμένουμε, ?σως, κάποιο θάμα!

51
Γεύμα χωρικών
Λουί Λε Ναιν

 

 

Πρόταση για διάβασμα

www.biblionet.gr/book/81815/Παναγιωτόπουλος 

scroll back to top
Τελευταία Ενημέρωση στις Παρασκευή, 13 Μάρτιος 2015 19:36
 
?? Επιστροφή


Writing