Η ευφυΐα ως κίνδυνος

1. Χαίρεσαι ν? ανταμώνεις μ? έναν έξυπνο άνθρωπο, γιατί είναι σα να συναντάς συναρθρωμένη σ? ένα άτομο την περηφάνεια, την αξία και τη γοητεία του είδους μας. Χαίρεσαι να τον κοιτάζεις κατάματα, γιατί αυτό το βλέμμα δεν έχει τη νωθρότητα και τη ρηχότητα που έχει το βλέμμα των ανθρώπων της εποχής μας, γιατί τα μάτια του ευφυούς αστράφτουν όλο ζωντάνια ενώ τα μάτια των πολλών, όταν δεν είναι μάτια φθονερά ή αρπακτικά, είναι μάτια παγωμένα, παραδομένα πριν της ώρας τους στο θάνατο. Χαίρεσαι να κουβεντιάζεις μ? έναν έξυπνο άνθρωπο γιατί ο λόγος του είναι γεμάτος νοήματα, εύστροφος, λαμπερός, πηγαίος κάποτε και ζεστός, λόγος που άξια βγαίνει από ανθρώπινα χείλη, συχνά αυλακωμένος από λεπτή ειρωνεία, λόγος δυνατός, ανθρώπου που πιστεύει σ? αυτόν.

2. Πρόθεσή μας όμως δεν είναι να πλέξουμε το εγκώμιο της ευφυΐας αλλά να την ιδούμε από κάποιαν άλλη, απροσδόκητη ίσως αλλά εξαιρετικά βαρυσήμαντη πλευρά της, να επισημάνουμε τους κινδύνους που φέρνει μέσα της, κινδύνους που αλλοιώνουν ριζικά την ουσία του ηθικού ανθρώπου.

3. Ο απλός λαός, που μέσα στην απλότητά του, με το πολυδύναμο ένστικτο της ζωής του ξέρει να φτάνει αμέσως στις ρίζες πολλών πραγμάτων, όταν βρεθεί μπροστά σ? ένα πολύ έξυπνο παιδί, σταματά μ? ανησυχία: πρέπει να το προσέξουν πολύ αυτό το παιδί, μας λέει, γιατί η μεγάλη ευφυΐα το οδηγεί στα άκρα. Και χρειάζεται μια σωστή και νοηματισμένη αγωγή για να το κατευθύνει, με προσεχτικούς χειρισμούς, προς την πλήρη και αγαθότατη αξιοποίηση του χαρίσματος που του έδωκε ο Θεός Ένα παιδί χωρίς εξαιρετική, δαιμονιώδη ευφυΐα, κινδυνεύει μέσα στον κόσμο λιγότερο, δεν χάνει πολύ εύκολα την ισορροπία του γιατί δεν προβαίνει σε πετάγματα και δεν βασανίζεται από απόλυτες εξάρσεις κι οραματισμούς.

4. Ο πρώτος κίνδυνος της ευφυΐας είναι η υπερβολική τόλμη και το πάθος του ακραίου στην προσωπική ζωή, ο δεύτερος, είναι ο κίνδυνος του αποχωρισμού της από τον ηθικό άνθρωπο και της δράσης της ανεξάρτητα από τις επιταγές της συνείδησης.

5. Υπάρχει όμως ένας άλλος, τρομερότερος κίνδυνος: η σιγουριά της ευφυΐας αναπτύσσει τον εγκέφαλο σε βάρος της καρδίας. Η λογική, η ευφυολογία και η ειρωνεία αποκόβουν τον άνθρωπο απ? την καρδιά του και τεχνουργούν ένα διχασμό στην προσωπικότητα από τους πιο φοβερούς, τους πιο απογοητευτικούς. Στον έξυπνο άνθρωπο αρχίζει σιγά-σιγά να επιβάλλεται κάποια αδιόρατη αυτάρκεια, να δημιουργείται μια εξόγκωση των λογικών στοιχείων της προσωπικότητάς του σε βάρος των συναισθηματικών. Έτσι εξηγείται το γεγονός πως πολλοί ευφυέστατοι άνθρωποι γίνονται χλιαροί και άφιλοι, πως για να ικανοποιήσουν την ευφυΐα τους συχνά θυσιάζουν τους φίλους τους μιλώντας υπέρ μιας αλήθειας που η καρδιά επίμονα αγνοεί, κι όσο εκείνη την αγνοεί, η αλήθεια μένει αμετακίνητα έξω από τον άνθρωπο που την εκφράζει.

6. Η ευφυΐα, όταν δεν είναι σωστά νοηματισμένη, ορθά αιτιολογημένη μέσα στον άνθρωπο, του ξεραίνει τον αυθορμητισμό και του παγώνει την καρδιά. Κι έχουμε έτσι το αποκαρδιωτικό φαινόμενο ανθρώπων ευφυέστατων αλλά αναίσθητων στην καρδιά, ανύποπτων για τις δικές της αξιώσεις και για τις δικές της ηδονές. Έτσι όμως χάνεται η πολύτιμη υπαρξιακή ενότητα, χάνεται η σύμπνοια καρδιάς και σκέψης και ο άνθρωπος παθαίνει μια διαστροφή από τις πιο οδυνηρές.

7. Στους καιρούς αυτούς που η ευφυΐα εκτιμάται περισσότερο από όσο πρέπει, χρειάζεται κανείς να θυμάται και να συνειδητοποιεί τους κινδύνους που εγκυμονεί για τον άνθρωπο και για την ακεραιότητα της ύπαρξής του, για τη ζηλευτή ενότητα του βίου του. Και για να θυμάται, και για να συνειδητοποιεί, πρέπει να φροντίζει ν? ακούει και το λόγο της καρδιάς πριν η ευφυΐα την αδρανήσει και την παγώσει. Κι ο λόγος αυτός δεν είναι ποτέ λόγος μωρίας, αλλά σοφίας και χάριτος του ανθρώπου.

                                                                                                               576 λέξεις

                                                                                                            Διασκευή

                                                          Κ. Ε. Τσιρόπουλου, «Η μαρτυρία του ανθρώπου»

http://www.biblionet.gr/book/ 

Ασκήσεις

1. Να δώσετε τα χαρακτηριστικά του δοκιμιακού λόγου, στον οποίο ανήκει το απόσπασμα.

2. Να πληροφορήσετε τους συμμαθητές σας για το περιεχόμενο του αποσπάσματος σε μια  περίληψη 100-120 λέξεων.

3. Να εντοπίσετε στο κείμενο την πρόθεση και τη θέση του συγγραφέα.

4. Υπάρχει όμως ένας άλλος, τρομερότερος κίνδυνος: η σιγουριά της ευφυΐας αναπτύσσει τον εγκέφαλο σε βάρος της καρδίας: Να αναπτύξετε το νόημα της φράσης σε μία παράγραφο 100-120 λέξεων, με τη μέθοδο της αιτιολόγησης και των παραδειγμάτων.

5. Να αναγνωρίσετε το είδος της συλλογιστικής πορείας του κειμένου και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

6. Να αναγνωρίσετε τον κυρίαρχο τρόπο πειθούς της τρίτης παραγράφου, αιτιολογώντας την απάντησή σας.

7. Να αναγνωρίσετε τον κυρίαρχο τρόπο ανάπτυξης της πρώτης και της πέμπτης παραγράφου, τεκμηριώνοντας την απάντησή σας.

8. Να δώσετε τα δομικά μέρη της έκτης παραγράφου.

9. Να αναγνωρίσετε τις σχέσεις που δηλώνουν οι  υπογραμμισμένες διαρθρωτικές λέξεις.

10. Να αιτιολογήσετε τη χρήση του β΄ προσώπου  στην πρώτη παράγραφο του δοκιμίου.

11. Να εντοπίσετε τρεις μεταφορικές εκφράσεις στο κείμενο.

12. Να χρησιμοποιήσετε σε δικές σας προτάσεις, κυριολεκτικά και μεταφορικά, τις λέξεις ζεστός (1^η παρ.) και παγώνει (6^η παρ.)

13. Να δώσετε τις αντώνυμες των λέξεων με τα πλάγια γράμματα.

14. Να δώσετε από μία συνώνυμη για τις λέξεις με τα έντονα γράμματα.  

15. άφιλοι: Να δώσετε πέντε σύνθετα επίθετα της ΝΕΓ,  με το ίδιο πρώτο συνθετικό.

16. Να αντικαταστήσετε τις παρακάτω λόγιες λέξεις του κειμένου με πιο απλές και καθημερινές: νωθρότητα (1^η παρ.), εγκώμιο(2^η παρ.), τεχνουργούν(5^η παρ.), αξιώσεις(6^η παρ.), μωρίας(7^η παρ.).

17. αξιοποίηση (3^η παρ.): Να δώσετε τέσσερα σύνθετα θηλυκά ουσιαστικά με το ίδιο β΄συνθετικό.

18. Να βρείτε τι κοινό έχουν οι λέξεις: είδους, μάτια, οραματισμούς, αδιόρατη, ανύποπτων.

19. Να αναγνωρίσετε το είδος της σύνταξης στη φράση: η σιγουριά της ευφυΐας αναπτύσσει τον εγκέφαλο σε βάρος της καρδίας και να τη μετατρέψετε στην αντίθετή της.

20. Να δικαιολογήσετε τα κόμματα στην περίοδο: Ο απλός λαός, που μέσα στην απλότητά του, με το πολυδύναμο ένστικτο της ζωής του ξέρει να ...

Παραγωγή λόγου

1. Στην εποχή μας, η ευφυΐα θεωρείται ένα ξεχωριστό χάρισμα, δεν αποτελεί ωστόσο πανάκεια για τα κάθε λογής  προβλήματα στις διαπροσωπικές μας σχέσεις και στις σχέσεις μεταξύ των λαών. Ποιους κινδύνους δημιουργεί αυτή  και  πως μπορούν, κατά τη γνώμη σας, να αντιμετωπιστούν υγιώς τα παραπάνω; Να παραθέσετε τις απόψεις σας σ? ένα στοχαστικό δοκίμιο 500-600 λέξεων.

2. Σε μια ημερίδα με θέμα τη διαφοροποίηση στις  επιδόσεις των μαθητών, μέσα στη σχολική τάξη, και σε μία ομιλία 500-600 λέξεων, καταθέτετε τις απόψεις σας,  για τους παράγοντες διαμόρφωσής της και τις προτάσεις σας για την επιβράβευση της αριστείας αλλά και τη στήριξη των αδύνατων μαθητών, ώστε να αμβλυνθούν οι διαφορές.

Οι πιο πολλοί σκεφτόμαστε περισσότερο και αισθανόμαστε λιγότερο. Έχουμε όμως ανάγκη από ένα πνεύμα ανθρωπιστικό και όχι από καθαρά μηχανικούς πολιτισμούς. Όχι εξυπνάδα, αλλά καλοσύνη και ευγένεια διαγωγής είναι, λοιπόν, αυτά που λείπουν βασικά από τον κόσμο μας.

 Τσάρλυ Τσάπλιν