Ένα απόσπασμα για τη διδασκαλία του ασύνδετου σχήματος

«Όλη η Μαύρη Θάλασσα έστελνε τα παιδιά της να σπουδάσουνε στην Πόλη. Κι όχι μόνο μεγαλέμποροι, βιομήχανοι, εφοπλιστές και κτηματίες, μα και μικροεισοδηματίες, τεχνίτες και υπάλληλοι, ακόμη κι άνθρωποι που δούλευαν τη γη και τη θάλασσα, οικογένειες που δεν είχαν μεγάλο περίσσευμα, έκαναν ό,τι μπορούσαν για να στείλουν ένα τουλάχιστο παιδί στην πρωτεύουσα. Να μάθει γράμματα-λογιστικά, θεολογία, ξένες γλώσσες-κυρίως όμως να μάθει καλά τα ελληνικά, «να γίνει άνθρωπος». Φάροι της ελληνικής παιδείας για τον υπόδουλο και τον απόδημο ελληνισμό ήταν η Μεγάλη του Γένους Σχολή και η Θεολογική Σχολή της Χάλκης για τα αγόρια, το Ζάππειο για τα κορίτσια. Σ?αυτά τα λαμπρά ιδρύματα ήθελαν όλοι να στείλουν τα παιδιά τους. Αν δεν τα κατάφερναν, υπήρχαν δεκάδες άλλα καλά σχολεία. Συγγενείς, συνέταιροι, εμπορικοί αντιπρόσωποι και συντοπίτες εγκατεστημένοι στην Πόλη αναλάμβαναν να φιλοξενήσουν τους μαθητές, να φροντίσουν την αγωγή τους, να παρακολουθήσουν την πρόοδό τους, ενώ οι οικότροφοι στις σχολές είχαν πάντα κάποιον κηδεμόνα Πολίτη, ο οποίος είχε την ευθύνη του παιδιού απέναντι στο σχολείο και στους γονείς του.

Κάθε Σεπτέμβριο, στα μεγάλα μαυροθαλασσίτικα λιμάνια, η συνηθισμένη κίνηση άλλαζε για λίγο όψη κι αποκτούσε ένα τελείως ιδιαίτερο χρώμα. Γέμιζαν παιδομάνι οι αποβάθρες. Συνοφρυωμένα κοριτσάκια καθισμένα πάνω σε πελώρια μπαούλα, χοντρές νταντάδες με μούρες κόκκινες από το κλάμα, καπελίνα, βέλα κι ομπρελίνα, παρισινά φορέματα κι αρώματα, κυρίες της υψηλής κοινωνίας, αμούστακοι έφηβοι, άμαξες φορτωμένες κομψές αποσκευές, νεαρές δεσποινίδες ακουμπούν τις καπελιέρες δίπλα στους σάκκους και τρέχουν να συναντήσουν παλιές φιλενάδες, άτεγκτοι πατεράδες με ύφος βλοσυρό επαναλαμβάνουν τις τελευταίες οδηγίες παραδίδοντας  χαρτιά, διαβατήρια κι ατμοπλοϊκά εισιτήρια, φτωχοί άνθρωποι συνοδεύουν τον γιο ως τη σκάλα βουβοί κι αμήχανοι, γέλια, κλάματα, αγκαλιές, φιλιά, υποσχέσεις, καινούριες γνωριμίες-δειλές οι πρώτες κουβέντες- φόβοι που μεγαλώνουν όσο πλησιάζει η ώρα της αναχώρησης, δαντελένια μαντηλάκια, ευχές, κρεμασμένα τα παιδιά στην κουπαστή, οι συγγενείς στην αποβάθρα γίνονται μια σκουρόχρωμη μάζα, η «σκάλα του Ποτέμκιν» μαυρίζει κι οι φυλλωσιές δεν ξεχωρίζουν πια, η προκυμαία μικραίνει, οι τρούλλοι χάνονται, μια κουκίδα μένει πίσω. Οδησσός, Σεβαστούπολις, Κωνστάντζα, Βάρνα, Ροστόβ, Κέρτς, Νοβορωσίκ, Σοκούμι, Μπατούμι, Τραπεζούντα, Βόσπορος. Τα σχολιαρούδια που μόλις είχαν τελειώσει το δημοτικό σχολειό της κοινότητας, πρωτογνωρίζουν τώρα τον κόσμο που τα περιβάλλει».

Μαριάννας Κορομηλά «Ευτυχισμένος που έκανε το ταξίδι του Οδυσσέα» Εκδ. Libro,                                                                                                                          σ.57-58

http://www.biblionet.gr/ 

Ένας από τους τρόπους με τους οποίους συνδέονται οι προτάσεις στον αρχαιοελληνικό και τον  νεοελληνικό λόγο, είναι το ασύνδετο. Πρόκειται για ένα σχήμα λόγου, που εντάσσεται στους εκφραστικούς τρόπους, κατά το οποίο λέξεις, φράσεις ή προτάσεις, που είναι σχετικές μεταξύ τους (γραμματική συμφωνία και κοινή συντακτική λειτουργία), τίθενται η μία δίπλα στην άλλη, χωρίς να υπάρχει συνδετική λέξη και χωρίζονται με κόμμα. Η απουσία της συνδετικής λέξης-όπως την απαντάμε στην παρατακτική και υποτακτική σύνδεση- δε σημαίνει διόλου την απουσία νοηματικής συνοχής.

Απεναντίας, με τη χρήση του ασύνδετου παρουσιάζονται ενωμένα πολλά νοήματα, ο λόγος αποκτά ζωντάνια, παραστατικότητα και ζωηρότητα, εμφανίζεται πιο πυκνός και κοφτός, χρωματίζοντας  συναισθηματικά το κείμενο. Είναι, θα λέγαμε, ένα σχήμα λόγου που εμπλουτίζει υφολογικά το κείμενο, διεγείροντας το ενδιαφέρον του αναγνώστη και  προκαλώντας ένα ωραίο αισθητικό αποτέλεσμα.

Το ασύνδετο σχήμα μπορεί να απαντηθεί και σε άλλα κειμενικά είδη που δεν είναι αμιγώς λογοτεχνικά, κι εκεί συνδέεται  συνήθως με την επίκληση  στο συναίσθημα ως τρόπο πειθούς.

Μετά απ?όλα αυτά, μπορείτε εύκολα να εντοπίσετε τα ασύνδετα στις παραγράφους που σας δίνονται, και να παρατηρήσετε πόσο έντονες ηχητικές και οπτικές εικόνες γεννούν αυτά-ιδιαίτερα στη δεύτερη παράγραφο- ώστε να μοιάζουν με κινηματογραφικά πλάνα που εναλλάσσονται γρήγορα.