13 Οκτωβρίου

Ημέρα μνήμης Μακεδονικού Αγώνα

Καπετάν Άγρας

   Είναι κάποιες μορφές στην Ιστορία που η προσφορά τους, αν και αυτονόητα μεγάλη,  μας διαφεύγει, καθώς η σύγχρονη συγκυρία της ζωής μας καταβροχθίζει στους ρυθμούς της. Αν όμως αναλογιστούμε την παρουσία τους στο ιστορικό μας DNA,  ίσως νιώσουμε δεκτικότεροι προς την ιστορία  αρχικά και στη συνέχεια υπερήφανοι.

     Ο λόγος για τον Σαράντο Αγαπηνό, μακεδονομάχο γνωστό με το όνομα καπετάν Άγρας,  ο οποίος αγωνίστηκε εναντίον των Βουλγάρων κομιτατζήδων κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα ( 1904-1908 ). Η Μακεδονία η σημαντική αυτή επαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ως η επόμενη εδαφική απώλεια του Μεγάλου Ασθενούς ήταν ο τόπος ένοπλων αντιπαραθέσεων Ελλήνων, Τούρκων και Βουλγάρων. Όπως είναι γνωστό η Μακεδονία μαζί με άλλα ελληνικά μέρη έμεινε εκτός ελληνικών συνόρων κατά τον αγώνα του 1821. Εντούτοις η προσδοκία των Μακεδόνων για απελευθέρωση και ένωση με την Ελλάδα ήταν μόνιμη. Και παρά την προσπάθεια αλλοίωσης της ελληνικότητας της Μακεδονίας με τη σύσταση της βουλγαρικής Εξαρχίας το 1870, ο Πατριαρχικός ή Ορθόδοξος Ελληνισμός πάλεψε για να μην αποκοπεί από τις ρίζες του : το όμαιμο, το ομότροπο, το ομόγλωσσο και το ομόθρησκο. Τυπικά ο Μακεδονικός Αγώνας ξεκινά το 1904 με τον ερχομό των Ελλήνων αξιωματικών στη Μακεδονία και λήγει με το κίνημα των Νεοτούρκων το 1908. Στο πλαίσιο αυτό θα αναφερθούμε σύντομα στο ρόλο του Σαράντου Αγαπηνού.

   «Παλιοελλαδίτης» από το Ναύπλιο ο Σαραντέλλος ή Τέλλος Αγαπηνός με καταγωγή από τους Γαργαλιάνους Μεσσηνίας,  μόλις τελείωσε τη Σχολή Ευελπίδων το 1901, κατατάχθηκε εθελοντής στα στρατιωτικά σώματα του Βερμίου, όπου λίγο αργότερα έγινε αρχηγός .Όταν ξεκίνησε η αντίδραση των γηγενών Ελλήνων εναντίον των Βούλγαρων ενόπλων, ο καπετάν Άγρας με το κρυφό όνομα Τέλλος Άγρας ζήτησε άδεια δήθεν για το εξωτερικό, στην πραγματικότητα όμως ήρθε στη Μακεδονία, στον περίφημο Βάλτο, τη λίμνη των Γιαννιτσών, σημείο με στρατηγική σημασία και ισχυρή  παρουσία Βούλγαρων κομιτατζήδων .Εκεί μετά από μάχες στη λίμνη με τα ειδικά μονόξυλα κατέλαβε τη μεγαλύτερη Κούγκα, καλύβα των Βουλγάρων. Όμως προσβλήθηκε από ελονοσία και μεταφέρθηκε στη Θεσσαλονίκη για θεραπεία ενώ σε λίγο μετέβη και πάλι στη Νάουσα. Τότε ήταν που  ο βοεβόδας Ζλατάν ζητά να τον συναντήσει και παρά τις επιφυλάξεις των Ναουσαίων, ο καπετάν Άγρας το επεδίωξε και το πέτυχε, με στόχο να εξαγοράσει ή να στρέψει τους Βούλγαρους κατά των Τούρκων. Οι Βούλγαροι όμως  τον απαγχόνισαν μαζί με το σύντροφό του, το σλαβόφωνο Αντώνη Μίγγα στα κλαδιά μιας καρυδιάς στο Τέχοβο, σημερινή Καρυδιά ( 7 Ιουνίου 1907 ).

   Έτσι ο Τέλλος Αγαπηνός, ερχόμενος στη Μακεδονία από την ελεύθερη νότια Ελλάδα για να μεταδώσει τη στρατιωτική εμπειρία του,  θυσιάστηκε για την ελληνικότητα της Μακεδονίας σαν άλλος Παύλος Μελάς μαζί με το γηγενή Μακεδόνα φίλο του, που οι συνθήκες τον είχαν οδηγήσει να χρησιμοποιεί ένα ελληνοσλαβικό ιδίωμα. Ευτυχώς τα διάφορα τοπωνύμια διασώζουν την ιστορική μνήμη, όπως το χωριό ταφής τους που μετονομάστηκε από Βλάντοβο σε Άγρας ή η ποδοσφαιρική ομάδα των Γαργαλιάνων «Τέλλος Άγρας»

   Αγνός, αποφασιστικός, ατρόμητος πατριώτης με τον μαρτυρικό και προδοτικό του θάνατο από τους Βουλγάρους αφύπνισε και ενίσχυσε πολλούς άλλους εθελοντές, στρατιωτικούς και μη,  οι οποίοι σημείωσαν στη συνέχεια πολλές επιτυχίες εναντίον του κατακτητή. Το παράδειγμά του ενέπνευσε και υμνήθηκε από ποιητές και  λογοτέχνες με χαρακτηριστική περίπτωση  την Πηνελόπη Δέλτα στο πολυδιαβασμένο μυθιστόρημα «Στα μυστικά του Βάλτου». Πάντως ένας τέτοιος αγωνιστής αξίζει την προσοχή και την ευγνωμοσύνη μας τόσο που δε δίνει άλλοθι για απουσία γνήσιων προτύπων. Και μάλιστα σε μια εποχή άκρως υλιστική, όπως η σημερινή, η έννοια της προσφοράς στην πατρίδα, υπερβαίνοντας κάθε ατομισμό, γίνεται και πάλι επίκαιρη. Συμμετείχε σε έναν αγώνα εθνικό, συμβάλλοντας αποφασιστικά στην αποφυγή μετάβασης της Μακεδονίας  από τα χέρια των Οθωμανών στην εξουσία των Βούλγαρων εθνικιστών. Αξίζει λοιπόν να τον μνημονεύουμε με περηφάνια και σεβασμό.