Θουκυδίδου Ιστορίαι Βιβλίο 3. Κεφ. 82 ? 83 (από μετάφραση)

Διδακτικοί στόχοι

 Να κατανοήσουμε τις συνέπειες του εμφυλίου πολέμου και τις επιπτώσεις του στην ανθρώπινη συμπεριφορά.

Να συνειδητοποιήσουμε το μέγεθος της ανατροπής των πολιτικών και κοινωνικών και θρησκευτικών αξιών.

Να κατανοήσουμε τη στάση του ιστορικού απέναντι στις ανθρώπινες πράξεις που αφηγείται και να εκτιμήσουμε την προσπάθειά του να παραδώσει στις επόμενες γενιές ένα έργο «κτ?μα ?ς ?εί».

Μία γενική παρατήρηση

 Ο Θουκυδίδης στο τέλος της εξιστόρησης των «Κερκυραϊκών», παρόλο που  ήταν μία μόνο σελίδα στον Πελοποννησιακό πόλεμο η οποία δεν επηρέασε ιδιαίτερα την έκβασή του, βρίσκει την ευκαιρία να διατυπώσει το στοχασμό του σχετικά με την απανθρωποίηση του ανθρώπου στην περίοδο του εμφυλίου πολέμου. Έτσι, χωρίς να κάνει συγκεκριμένες αναφορές σε πρόσωπα και γεγονότα, στα κεφάλαια 82 και 83 παρουσιάζει με τόσο διεισδυτική ματιά τις επιπτώσεις του πολέμου σε ηθικό, πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο, ώστε τα κεφάλαια αυτά να χαρακτηρίζονται ως «η παθολογία του πολέμου». Οι επισημάνσεις του δε, αποκτούν διαχρονικό χαρακτήρα, αν ανακαλέσουμε τη ρήση του ότι η φύση των ανθρώπων δεν αλλάζει.

Προτομή του Θουκυδίδη στο δήμο του Αλίμου

Ερωτήσεις κατανόησης

 1. Είδαμε στην Εισαγωγή ότι ο Θουκυδίδης εξαρχής κατανόησε τη σημασία του Πελοποννησιακού πολέμου, καθώς οι αντίπαλοι βρίσκονταν στο ύψιστο σημείο της οικονομικής και στρατιωτικής τους ακμής. Πως ερμηνεύει λοιπόν την εμπλοκή και των άλλων πόλεων-κρατών και τελικά την επέκταση του πολέμου στο πανελλήνιο;

2. Να παρακολουθήσετε στο 3.82 τη σταδιακή «μεταμόρφωση» των ανθρώπινων συμπεριφορών, που πριν από τον εμφύλιο, θεωρούνταν αρετές, σε σοβαρά ελαττώματα στη διάρκειά του. Συζητήστε διεξοδικά τους προβληματισμούς που σας δημιουργεί το κείμενο και προσπαθήστε στη συνέχεια να εξηγήσετε την ηθική αλλοίωση και την ανατροπή  των παραδεδομένων αξιών που επιφέρει ο πόλεμος.

( άσκηση σχολικού βιβλίου)

3. Αν στον καιρό του πολέμου χάνονται αξίες όπως ο ανθρωπισμός, η δικαιοσύνη, η αλληλεγγύη, η ομόνοια, η σωφροσύνη, η εντιμότητα, η λογική, η νηφαλιότητα, να δώσετε τις αντίθετες που επικρατούν. Ανακαλέστε επίσης στη μνήμη σας τα σχετικά με τη Σικελική εκστρατεία και θυμηθείτε το ρόλο του Νικία και του Αλκιβιάδη στην περίσταση αυτή. Πως θα χαρακτηρίζατε τη στάση τους;

4. Γιατί ο Θουκυδίδης αναφέρει την αλλοίωση του νοήματος των λέξεων ως μιας από τις πιο ολέθριες συνέπειες των εμφυλίων πολέμων; Ισχύει η παρατήρησή του σε άλλες, εκτός πολέμου συνθήκες;

5. Να διαβάσετε από το βιβλίο των Θεματικών Κύκλων το δοκίμιο του Ευάγ. Π. Παπανούτσου «Η φθορά των λέξεων», σελ. 20-21 και να απαντήσετε στις ερωτήσεις που το συνοδεύουν.

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-C130/601/3949,17591/#a07

6. Ποια πολιτικά συνθήματα χρησιμοποιούν για την επικράτησή τους οι αρχηγοί των πολιτικών παρατάξεων στην περίοδο του εμφυλίου;

7. Πως λειτουργούν γενικά οι πολιτικές παρατάξεις σε περιόδους πολέμου ή κρίσεων; Να ανατρέξετε στην ελληνική ιστορία και να αναφέρετε παραδείγματα.

8. Πως ερμηνεύει ο ιστορικός την επιβολή των διανοητικά κατωτέρων πολιτών σε καιρό πολέμου; Μπορεί να συμβεί το ίδιο στον καιρό της ειρήνης;

9. Με βάση τα λεγόμενα του Θουκυδίδη, μπορείτε να σκεφτείτε ποιοι πολίτες   αδικούνται περισσότερο  στη διάρκεια ενός εμφυλίου πολέμου;

10. Ποια  πάθη καταδεικνύει ο Θουκυδίδης ως τις βασικότερες αιτίες που ωθούν τον άνθρωπο στον πόλεμο; Ποιες άλλες αιτίες θα προσθέτατε εσείς σήμερα;

11. Να εντοπίσετε δύο σημεία στα οποία θεωρείτε ότι ο ιστορικός εκφράζει έντονα το αντιπολεμικό του πνεύμα.

12. Αφού διερευνήσετε τη σημασία των συγγενικών δεσμών στη ζωή των ανθρώπων από την αρχαιότητα ως σήμερα, και θυμηθείτε την παροιμία Το αίμα νερό δεν γίνεται, κι αν γίνεται, δεν πίνεται, να εξετάσετε αν αυτοί διατηρούν την ιερότητά τους στον καιρό του εμφυλίου πολέμου.

13. Γνωρίζουμε ότι στην αρχαιότητα ό όρκος είχε ιδιαίτερη βαρύτητα και η καταπάτησή του επέσυρε ακόμη και τη θανατική ποινή. Διατηρεί όμως την ισχύ του σε καιρό εμφυλίου πολέμου; Φαίνεται εδώ να τηρείται κάποιος κώδικας ηθικής, που είναι αναγκαίο να τηρείται ακόμη και στον πόλεμο;

14. Γράφει ο Θουκυδίδης: «Οι περισσότεροι άνθρωποι προτιμούν να κάνουν το κακό και να θεωρούνται έξυπνοι, παρά να είναι καλοί και να τους λένε κουτούς». Αφού δείτε πως εξέπεσε η σημασία του επιθέτου αγαθός από τον αρχαιοελληνικό στο νεοελληνικό λόγο,  να εξετάσετε εάν η στάση αυτή που επισημαίνει ο ιστορικός, χαρακτηρίζει και τους ανθρώπους της εποχής μας. Αν ναι, ποιες είναι οι επιπτώσεις της στις σχέσεις των ανθρώπων και στον καιρό της ειρήνης;

15. Ο Θουκυδίδης χαρακτήρισε τον πόλεμο «δάσκαλο της βίας». Συμφωνείτε με τη θέση αυτή; Να παραθέσετε τη γνώμη σας σε μία παράγραφο 100-120 λέξεων με τη μέθοδο της αιτιολόγησης ή του αιτίου-αποτελέσματος.

16. Να εντοπίσετε σημεία στα οποία είναι φανερή μια πικρή ειρωνεία από την πλευρά του Θουκυδίδη.

17. Πολλοί μελετητές θεωρούν ότι ο στοχασμός του Θουκυδίδη έχει φιλοσοφικό και διαχρονικό χαρακτήρα. Να επαληθεύσετε αυτήν τη θέση με συγκεκριμένες παραπομπές.

Πρόταση για διάβασμα
 

Καλή δύναμη σε όλους,  για τις εξετάσεις!