Λουκά Κούσουλα  «Θερινός κινηματογράφος»

Βιογραφία

Εικόνα από παλιό θερινό σινεμά

Μια απόπειρα προσέγγισης

1. Να χωρίσετε το ποίημα σε ενότητες. Τι παρατηρείτε; Αίρεται η ενότητα χώρου, χρόνου και προσώπων  σ?αυτές; Ποιο είναι το κριτήριο χωρισμού τους;

2. Ο ποιητής με τους φίλους του βρίσκονται σ? ένα θερινό σινεμά, για να παρακολουθήσουν μία ταινία. Που εστιάζει όμως τελικά; Στο θέαμα της ταινίας ή κάπου αλλού;

3. Ποιοι στίχοι αναφέρονται στην ταινία; Να χαρακτηρίσετε τα σχόλια του ποιητή ?αφηγητή γι?αυτήν.

4. Κοστίζει στη συντροφιά του αφηγητή η διάψευση των προσδοκιών για την ταινία; Ποιες εκφράσεις δείχνουν κυρίως την αντίδρασή τους;   

5. Ο κινηματογράφος γενικότερα  πέρα από τον ψυχαγωγικό του χαρακτήρα, δίνει και μια ευκαιρία κοινωνικοποίησης, ένα κοινωνικό βίωμα. Πραγματώνει στο ποίημά μας αυτές  του τις λειτουργίες;

6.Τι προσφέρει τελικά στους θαμώνες του ο θερινός κινηματογράφος; Μήπως είδαν μια άλλη «ταινία»; Ποια είναι αυτή και σε ποιο χώρο κινείται;

7. Ποια είναι η αποτίμηση της βραδιάς; Ήταν μια χαμένη βραδιά; Αν όχι, γιατί;

8. Το ποίημα έχει έντονα  αφηγηματικό χαρακτήρα. Ποια στοιχεία επιβεβαιώνουν αυτήν την άποψη;

9. Ο Λουκάς Κούσουλας ανήκει στη δεύτερη μεταπολεμική γενιά. Να εντοπίσετε τα χαρακτηριστικά της ποιητικής του γραφής και να συγκρίνετε τη θεματολογία του μ? αυτήν των ποιητών της πρώτης μεταπολεμικής  γενιάς, αιτιολογώντας τις επιλογές του.

10. Ο κινηματογράφος χαρακτηρίζεται ως η έβδομη τέχνη. Εξετάστε τη σχέση μας μ?αυτόν, συγκρίνοντας την με τη σχέση μας με τις άλλες μορφές τέχνης. Τι διαπιστώνετε και πως εξηγείτε αυτήν την ιδιαιτερότητα;

11. Διαβάστε και τις σκέψεις ενός Ρώσου σκηνοθέτη και σεναριογράφου, του Αντρέι Ταρκόφσκι (1932- 1986):

?έργο του σκηνοθέτη είναι να αναδημιουργεί τη ζωή: την κίνησή της, τις αντιφάσεις της, τη δυναμική και τις συγκρούσεις της. Καθήκον του είναι να αποκαλύπτει κάθε ιώτα της αλήθειας που είδε, ακόμα και αν  δεν την αποδέχονται όλοι. Φυσικά, ένας καλλιτέχνης μπορεί να χάσει το δρόμο του? ωστόσο ακόμα και τα λάθη του μπορεί να έχουν ενδιαφέρον, αρκεί να είναι ειλικρινή, γιατί αντιπροσωπεύουν την πραγματικότητα της εσωτερικής του ζωής, των περιπλανήσεων και του αγώνα στον οποίο τον εξώθησε ο εξωτερικός κόσμος. (Άλλωστε κατέχει ποτέ κανείς την αλήθεια;)

Η έμπνευση του καλλιτέχνη γεννιέται κάπου στις πιο βαθιές πτυχές του εγώ του? αποκλείεται να του την υπαγορεύσουν εξωτερικές «επαγγελματικές»σκέψεις. Συνδέεται με τον ψυχισμό και τη συνείδησή του? πηγάζει από ολόκληρη την κοσμοθεωρία του. Αν κάτι απ?όλα αυτά της λείπει, είναι καταδικασμένη εξαρχής να μείνει κενή και στείρα από καλλιτεχνική άποψη. Μπορεί κάλλιστα να είναι κανείς επαγγελματίας σκηνοθέτης ή επαγγελματίας συγγραφέας και να μην είναι καλλιτέχνης, παρά μόνο κάτι σαν εκτελεστής των ιδεών άλλων ανθρώπων.

Η γνήσια καλλιτεχνική έμπνευση είναι πάντοτε μαρτύριο για τον καλλιτέχνη, σε βαθμό που κινδυνεύει  θα ?λεγα η ζωή του. Η υλοποίησή της ισοδυναμεί με τεράστιο σωματικό άθλο.

Αντρέι Ταρκόφσκι Σμιλεύοντας το χρόνο, Εκδ. Νεφέλη, Αθήνα 1987

Με βάση και τα παραπάνω, απαντήστε στις ερωτήσεις: Προσλαμβάνετε τον κινηματογράφο ως καλλιτεχνικό γεγονός; Σας αρέσει; Έχετε παρακολουθήσει ταινία σε θερινό σινεμά; Ποια/ες είναι η/οι αγαπημένη/ες σας ταινία/ες; Είχατε ποτέ μια ανάλογη εμπειρία σαν αυτή του ποιητή;

Παράλληλα κείμενα -  Θέματα για συζήτηση 

1.Να συσχετίσετε το ποίημα με το προηγούμενο του ίδιου ποιητή, στη σελ. 83 του σχολικού μας βιβλίου, ως προς την αφετηρία της έμπνευσης, τον τρόπο έκφρασης και τον τόνο, το ύφος του ποιητικού λόγου. Ποια είναι η σχέση σας με το θέατρο;

2. Να εξετάσετε τον τρόπο που λειτουργεί ο κινηματογράφος   στο διδαγμένο και  το αδίδακτο ποίημα του Τίτου Πατρίκιου «Στον κινηματογράφο» 1963

Ευγενικά ακουμπάμε δίπλα-δίπλα

γελάμε ή συγκινιόμαστε

ο διώκτης κι ο κυνηγημένος

ο βασανισμένος κι ο βασανιστής

ο εραστής κι ο σύζυγος.

Για δυο ώρες μοναχά μες στο σκοτάδι

ήρεμοι, άγνωστοι και φιλικοί.

3. Στο ποίημα του Λουκά Κούσουλα, η απογοήτευση απ?την ταινία στρέφει το βλέμμα της συντροφιάς σ? ένα άλλο θέαμα, στον έναστρο ουρανό. Διαβάστε τα αποσπάσματα που ακολουθούν, για να δείτε την οπτική των λογοτεχνών και των επιστημόνων μας.

Γράφει ο Ανδρέας Κάλβος στην Ωδή εις Ωκεανόν:

Και εις την σκοτιάν βαθείαν,

Εις το απέραντον διάστημα,

Τα φώτα σιγαλέα

Κινώνται των αστέρων

Λελυπημένα.

Και με πιο λιτό και ποιητικό τρόπο, ο Σολωμός:

Νύχτα γεμάτη θάματα, νύχτα σπαρμένη μάγια.

Βαν Γκογκ

4.Η συντροφιά απολαμβάνοντας τη θέα του ουράνιου στερεώματος εντοπίζει τον αστερισμό της Μεγάλης Άρκτου. Διαβάστε εδώ το σχετικό μύθο: http://www.callisto.gr/myth.php και όσοι θέλετε, μπορείτε να κάνετε ένα γοητευτικό ταξίδι στα άστρα και τους μύθους τους μέσα από το ομώνυμο βιβλίο των Στράτου Θεοδοσίου και Μάνου Δανέζη: http://www.manosdanezis.gr/index.php/writing-activity/references-to-writing-work/50-stars-and-their-myths-introduction-in-uranography

Ο αστερισμός της Μεγάλης Άρκτου

5. Δείτε και την πολύ ανθρώπινη  ματιά ενός ευαίσθητου επιστήμονα, του Γιώργου Γραμματικάκη

ΕΡΥΘΡΟΙ ΓΙΓΑΝΤΕΣ ΣΤΟΝ ΟΥΡΑΝΟ

                                               Για να αναγνωρίσει κανείς έναν αστερισμό, αρκεί  να προσέξει πώς αυτός θα απαντήσει όταν τον φωνάξουν ?

                                                                              Ίταλο Καλβίνο

Καθώς το καλοκαίρι κατοικεί ήδη στα σώματα και τις ψυχές μας, είναι η στιγμή να αναλογισθούμε τα όμορφα και φοβερά του νυκτερινού ουρανού, τα απέραντα μυστήριά του. Μακριά από τις μεγάλες πόλεις, σε παραλίες και σε νησιά, σε ήρεμους βραδινούς περιπάτους και σε κουβέντες, καθώς το πλοίο διασχίζει μια νύχτα το Αιγαίο ή εκεί που ένα βουνό τυλίγει με τη νυκτερινή δροσιά του τους επισκέπτες, ο έναστρος ουρανός, αιώνιος και αινιγματικός, υπάρχει και πάλι. Υπήρχε όλο το χρόνο. Ωστόσο τα φώτα της πόλης και η ρύπανση της ατμόσφαιρας ή των  αισθημάτων ακυρώνουν τη λαμπρή του παρουσία, τα μηνύματα και τους μύθους που κουβαλά. ? ουρανός ήταν πάντα κοντά στον άνθρωπο», γράφει στην  Ουρανογραφία του ο Χ. Τομπουλίδης. ? άνθρωπος ήταν ένα μέρος αυτού. Μόνον τώρα τα τελευταία χρόνια, απομακρύνθηκε ο ουρανός, τα άστρα, τα ουράνια σώματα, σε αποστάσεις μεγάλες, σε αποστάσεις ετών φωτός.» Τα άστρα ο σύγχρονος άνθρωπος κατάντησε να συνδέει μόνο με τους αστρολόγους. Στα γραφικά λεγόμενα τους αναζητά την ελπίδα και τη συνομιλία με τη μοίρα, που του στερεί η καθημερινή ζωή.

Ωστόσο για τον έναστρο ουρανό πολλά έχει να πει η σύγχρονη αστροφυσική, ενώ ο μυθολογικός ουρανός είναι γεμάτος  από ιστορίες πάθους για θεούς και θνητούς. Των σημερινών θνητών τα πάθη, ακόμα και αν είναι καθηγητές  στα πανεπιστήμια, είναι ταπεινά και χωρίς αισθητική. Εκείνα του ουρανού έχουν τη μαγεία ?όπως σημειώνει ο Λακαριέρ στο Ελληνικό καλοκαίρι του ?ενός κόσμου φανταστικού, όπου καθετί βρισκόταν στον αντίποδα των κανόνων της καθημερινής ζωής.

                   Κοσμογραφήματα Γιώργου Γραμματικάκη, Εκδόσεις Πόλις  σελ. 75-76

6. Απολαύστε εδώ τον έναστρο ουρανό σε διάφορους αρχαιολογικούς χώρους της πατρίδας μας, από τον καλλιτέχνη φωτογράφο, Λουκά Χαψή: http://www.andro.gr/empneusi/o-xapsis-metraei-ta-astra/