Θουκυδίδου Ιστορίαι Βιβλίο 3. Κεφ. 74, 1-3

Νίκη των δημοκρατικών  Εμπρησμός της πόλης

Διδακτικοί στόχοι

Να συνειδητοποιήσουμε ότι η ένταση των παθών οδηγεί σε ακραίες συμπεριφορές.

Να επισημάνουμε την ενεργητική συμμετοχή των γυναικών στην απόκρουση των ολιγαρχικών

Λεξιλόγιο Γραμματικές και συντακτικές παρατηρήσεις

Διαλιπούσης: μτχ. β΄Αορ., θηλ.γέν.,  γεν. εν.του ρ. διαλείπω

?σχύι: δοτ. εν. του θηλ. ουσ. της γ΄κλ.? ?σχύς-ύος

προύχων (ο+ε=ου) -προέχων:μτχ. Ενεστ., αρσεν. γέν., ονομ.εν. του ρ. προέχω Εδώ έχουμε συναίρεση, συγχώνευση δηλαδή μέσα στην ίδια λέξη δύο στη σειρά φωνηέντων ή φωνήεντος και διφθόγγου σ?ένα μακρόχρονο φωνήεν ή δίφθογγο π.χ. συκέα - συκ?

ξυνεπελάβοντο: γ΄πληθ. ,Αορ.β΄ Οριστ.του ξυν(συν)επιλαμβάνομαι, ξυν(συν)επελαμβανόμην, ξυν(συν)επιληφθήσομαι, ξυν(συν)επελαβόμην & ξυν(συν)επελήφθην, ξυν(συν)επείλημμαι, ξυν(συν)επειλήμμην

? κέραμος: περιληπτικό αρσεν. ουσιασ. β΄κλ., τα κεραμίδια

τροπ?ς: γεν. εν. του θηλ. ουσ. της α΄κλ. ? τροπή ??ς=υποχώρηση την ώρα της μάχης, μεταβολή, αλλαγή

περί δείλην ?ψίαν: αργά το απόγευμα

?ψιος- ία ?ιον: αυτός - ή ?ό που γίνεται σε περασμένη ώρα

δείλη: ο χρόνος μετά το μεσημέρι

δείσαντες: μτχ. Αορ., αρσεν. γέν., ονομ. πληθ. του ρ. (δείδω), -, δείσομαι, ?δεισα, δέδοικα & δέδια, ?δεδοίκειν (& ?δεδίειν) Συνήθως ο Πρκ. του ρήμ.  εκλαμβάνεται ως Ενεστ. και ο Υπερσ. ως Πρτ.

α?τοβοεί: τροπικό επίρρημα (α?τός+βοή)=με τον πρώτο αλαλαγμό

το νεώριον ?ίου: ουδ. β΄κλ. ο ναύσταθμος

Για τα αρχαία ελληνικά νεώρια μπορείτε να μάθετε περισσότερα πράγματα εδώ: http://www.archaiologia.gr/wp-content/uploads/2011/07/117-24.pdf

κρατήσειεν ή κρατήσαι: γ΄εν. Αορ. Ευκτ. του ρ. κρατέω ?? +γεν.=κυριεύω, νικώ

?πελθών: μτχ. β΄Αορ.,αρσεν. γέν., ονομ. εν. του ρ. ?πέρχομαι

σφ?ς: αιτ. πληθ. αρσεν. γέν. της προσωπ. αντωνυμίας γ΄προσ.

διαφθείρειεν: γ΄εν. Αορ. Ευκτ. του ρ. διαφθείρω

?μπι(μ)πρ?σι: γ΄πληθ. Ενεστ. Οριστ. του ρ. ?μπί(μ)πρημι (=καίω, πυρπολώ), ?νεπίμπρην, ?μπρήσω, ?νέπρησα, ?μπέπρηκα, ?νεπεπρήκειν. Στο ρήμα παραλείπουμε το μ λόγω ανομοίωσης, αποφυγής δηλαδή της προφοράς δύο όμοιων συμφώνων σε γειτονικές συλλαβές.

? ?φοδος: θηλ. ουσ., ονομ. εν. της β΄κλ. (?πί+οδός)=πρόσβαση, προσέγγιση

φειδόμενοι: μτχ. Ενεστ. αρσεν. γέν., ονομ. πληθ. του φείδομαι, ?φειδόμην, φείσομαι, ?φεισάμην, πέφεισμαι

Θυμηθείτε το γνωμικό: Χρόνου φείδου

?λλοτρίας:αιτ. πληθ., θηλ. γέν. του επιθ.της β΄κλ. ? ?λλότριος, ? ?λλοτρία, τό ?λλότριον και ?,? ?λλότριος, τό ?λλότριον

κατεκαύθη: γ΄εν. Παθ. Αορ. Οριστ. του ρ. κατακαίομαι, κατεκαό?ην, κατακαύσο?αι. κατεκαυσά?ην, κατακέκαυ?αι, κατεκεκαύμην

διαφθαρ?ναι: απαρ. Παθ. Αορ. β΄του ρ. διαφθείρομαι

?, ? ?πίφορος, το ?πίφορον: τριγενές και δικατ. επίθ. της β΄κλ.

?κάτεροι: αόριστη επιμεριστική  αντωνυμία, ονομ.πληθ., αρσεν. γέν. ?κάτερος, ?κατέρα,?κάτερον= καθένας απ?τους δύο

?πεξανήγετο: γ΄εν. Πρτ. του ρ.?πεξανάγομαι (=ανοίγομαι κρυφά στο πέλαγος), ?πεξανηγόμην ?πεξανάξομαι & ?πεξαναχθήσομαι, ?πεξανηγαγόμην & ?πεξανήχθην, ?πεξαν?γμαι, ?πεξανήγμην

λαθόντες: μτχ. β΄ Αορ., αρσεν. γέν. ονομ. πληθ. του ρ. λανθάνω, ?λάνθανον, λήσω, ?λαθον, λέληθα, ?λελήθειν

διεκομίσθησαν:γ΄πληθ. Παθ. Αορ.  Οριστ. του διακομίζομαι

Λίγα πρόσθετα σχόλια στα σχόλια του βιβλίου

Στην ενότητά μας βλέπουμε ότι οι ολιγαρχικοί καταφεύγουν στον εμπρησμό, για να εμποδίσουν τη διέλευση των δημοκρατικών  προς το λιμάνι του Αλκίνου και το ναύσταθμο και κυρίως, γιατί φοβούνται για τη ζωή τους. Ακολουθούν δηλαδή, τηρουμένων των αναλογιών την τακτική της καμένης γης, την οποία ακολούθησε και ο Κολοκοτρώνης, για να ανακόψει την προέλαση του Δράμαλη, τον οποίο και νίκησε στα Δερβενάκια το 1822.

Ερωτήσεις κατανόησης

1. Σε ποιους παράγοντες οφείλεται η νίκη των δημοκρατικών, σύμφωνα με τα γραφόμενα του Θουκυδίδη στην πρώτη παράγραφο της ενότητάς μας;

2. Γιατί ο Θουκυδίδης κάνει ιδιαίτερη αναφορά στην «παρά φύσιν» συμβολή των γυναικών σε μια εποχή μάλιστα, που γνωρίζουμε ποια ήταν η θέση της γυναίκας;

3. Ξέρετε από την ιστορία, παραδείγματα επώνυμων και ανώνυμων γυναικών που διακρίθηκαν στους εθνικούς μας αγώνες;

4. Με ποια σύντομη φράση δίνεται το αποτέλεσμα της αναμέτρησης;

5. Δείσαντες και φειδόμενοι: Σε ποιους αναφέρονται οι μετοχές και  τι αποκαλύπτουν για την ψυχολογική κατάσταση τους;

6. Ποια ενέργεια των ολιγαρχικών είναι το θεματικό κέντρο της 2^ης παρ. και ποιοι λόγοι τους οδήγησαν σε μια τέτοια απόφαση; Ποιες ήταν οι συνέπειές της;

7. Που αποσκοπούσε ο εμπρησμός της πόλης; Σας θυμίζει ανάλογα περιστατικά από την ιστορία;

8. Να χαρακτηρίσετε τους ολιγαρχικούς από την απόφασή τους να κάψουν την πόλη.

9. Στο κεφ. 70 ο Θουκυδίδης καταγράφει τα απολύτως αναγκαία, για να κατανοήσουμε τα γεγονότα στην Κέρκυρα. Γιατί εδώ προβαίνει σε αναλυτική περιγραφή των τεκταινομένων;

10. Πως επαληθεύεται στο κεφ. αυτό η πρόθεση που αποδίδεται στον Θουκυδίδη και είδαμε στην εισαγωγή, να διαφωτίσει πλήρως τα αίτια των γεγονότων;

11. Να χαρακτηρίσετε τους Κορινθίους και τους μισθοφόρους από τη στάση τους μετά τη μάχη, εστιάζοντας στους ρηματικούς τύπους: ?πεξανήγετο  και λαθόντες. Με βάση αυτό το περιστατικό να σχολιάσετε το γενικότερο  ρόλο των προστατών στην ιστορική πορεία των λαών.

Θυμόμαστε εδώ τους στίχους του Οδυσσέα Ελύτη από το Άξιον Εστί:

Ήρθαν ντυμένοι φίλοι

αμέτρητες φορές οι εχθροί μου

το παμπάλαιο χώμα πατώντας

και το χώμα δεν έδεσε ποτέ με τη φτέρνα τους.

???????????????

Έφτασαν ντυμένοι ?φίλοι?

αμέτρητες φορές οι εχθροί μου,

τα παμπάλαια δώρα προσφέροντας.

Και τα δώρα τους άλλα δεν ήτανε

παρά μόνο σίδερο και φωτιά.

Στ? ανοιχτά που καρτέραγαν δάχτυλα

μόνον όπλα και σίδερο και φωτιά.

Μόνον όπλα και σίδερο και φωτιά.

12. Ποιες συνέπειες του εμφυλίου πολέμου φαίνονται στο κεφάλαιο αυτό;

13. Να μεταφέρετε τα γεγονότα που είδαμε σα να είστε πολεμικοί ανταποκριτές. Να κάνετε δηλαδή ένα πολεμικό ρεπορτάζ για την εφημερίδα σας.

Ασκήσεις Γραμματικής

1. Να κατατάξετε τα ουσιαστικά του κεφ. 74  στον πίνακα ανάλογα με την κλίση τους.

                     Α΄κλίση                                                                        Β΄κλίση                                                           Γ΄κλίση

2. Να συγκεντρώσετε όλους τους ρηματικούς τύπους που βρίσκονται στον Αόριστο και να τους μεταφέρετε στον άλλο αριθμό.

Ασκήσεις Συντακτικού

1. Να εντοπίσετε όλες τις δευτερεύουσες προτάσεις της 2^ης παραγράφου και να δηλώσετε το είδος, τον τρόπο εισαγωγής και εκφοράς τους. Να προσέξετε ιδιαίτερα την απόδοση του υποθετικού λόγου. Θυμηθείτε ότι στο β΄είδος των υποθετικών λόγων, που δηλώνεται το αντίθετο του πραγματικού, το δυνητικό ?ν παραλείπεται, όταν υπάρχουν τα ρήματα:?κινδύνευσε, έβουλόμην, ?μελλον+απαρέμφατο.

2. Να συμπληρώσετε τα στοιχεία που λείπουν και να αιτιολογήσετε τους συντακτικούς χαρακτηρισμούς που σας δίνονται:

χωρίων: είναι γενική υποκειμενική από τη δοτ. ??..γιατί ??????????.

α?το?ς: είναι αντικείμενο στο ρ. ??????..  γιατί ????????????.

το? νεωρίου: είναι αντικείμενο στο ρ. ????.. γιατί ????????????.

?πίφορος: είναι κατηγορ. προσδιορισμό στο ουσ.????. γιατί????????

τ?ν ?πικούρων: είναι γεν. διαιρετική από το επίθ. .. ???? γιατί ???????

Λεξιλογικές ασκήσεις

1. Να δώσετε την επικοινωνιακή περίσταση στην οποία χρησιμοποιείται η φράση: λίθοι καί πλίνθοι καί ξύλα καί κέραμος ?τάκτως ?ρριμμένα, Ξενοφ?ντος ?πομνημονεύματα, 3,1,7

2. Να δώσετε τη σημασία των λέξεων συνοικία και χρήματα στην αρχαιότητα και σήμερα.

3. Να δώσετε τα αντώνυμα των λέξεων:

?μέρας ?

νικ? ?

τολμηρ?ς?

?ψίαν?

διαφθαρ?ναι?

4. Να ετυμολογήσετε το ουσιαστικό ?μπορος και να εξετάσετε πως προέκυψε η σημασία του.

Παράλληλο κείμενο

Μαζεμένες από τα ξημερώματα στην πλατεία, οι γυναίκες δούλευαν ασταμάτητα, έφτιαχναν φυσέκια, ακόνιζαν ξαντό και μπάλσαμο για τα παλικάρια.

Ο Κώστα Μπέκας κοντοστάθηκε, τις κοίταξε συλλογισμένος.

Αυτές δεν είχαν ανάγκη από πολλές κουβέντες για να ριχτούν στη δουλειά, δεν τους χρειαζόταν να φιλοσοφήσουν με τις ώρες ή να μελετήσουν την  Ιστορία για να σηκωθούν και ν? αρπάξουν μαχαίρια και κουμπούρια, για να σταθούν και να καρτερέψουν τους ξενομπάτες μπροστά στα κατώφλια τους. Ήξεραν καλά  τι τις περίμενε αν θα ?μπαιναν  οι Τούρκοι στο Παλιόκαστρο, σαν θα ξεχύνονταν στα καλντερίμια, όταν θα μπουκάριζαν στις αυλές με τα χαντζάρια στα χέρια?

       Είχαν κάμποσες φορές παρατήσει τα σπίτια και τα παιδιά τους για να πιάσουν τ? άρματα, είχαν πολεμήσει μαζί με τους άντρες, ισάξιά τους. Κάποτε σε μια κρίσιμη μάχη με κάτι Τουρκαλβανούς, πάνω που οι εχθροί ρίχνονταν να πάρουν τα ταμπούρια που ?ταν στην πλαγιά ώστε να προχωρήσουν μετά κατά τα μπεντένια, ο αρχηγός τους αντίκρισε να ξεπετάγεται στα ξαφνικά από την άλλη μεριά του κάμπου ένα μικρό ασκέρι από Παλαιοκαστρίτισσες, που ?καναν γιουρούσι κατά τα παραπήγματα όπου οι αχθροί είχαν εγκαταστήσει την επιμελητεία. Κραυγάζοντας άγρια, κραδαίνοντας αναμμένα δαυλιά και γιαταγάνια, οι γυναίκες χίμηξαν σαν λυσσασμένες λύκαινες σε κάτι φρουρούς που πάσχισαν να τις σταματήσουν και τους πετσόκοψαν, έφτασαν στις σκηνές και στις παράγκες κι άρχισαν να βάζουν φωτιά, να χτυπάνε, να σφάζουνε. Βλέποντας ότι τ?ασκέρι του κινδύνευε να μείνει χωρίς πολεμοφόδια, δίχως τρόφιμα και νερό, ο καπετάνιος τους αναγκάστηκε ν?αποτραβήξει από την καρδιά της μάχης πάνω από διακόσιους άντρες για να τους στείλει ν?αναχαιτίσουν τις Παλαιοκαστρίτισσες, που ?χαν στο μεταξύ καταρημάξει τον καταυλισμό, έβαζαν φόκο στις μπαρουταποθήκες, ξεκοίλιαζαν τα τσουβάλια με το κριθάρι και τη βρώμη για τ?άλογα?

Ποτέ δεν ξέχασε ο Κώστα Μπέκας κείνες τις Παλαιοκαστρίτισσες, έτσι όπως τις είχε ιδεί να γυρίζουν από τη μάχη βουτηγμένες στο αίμα και στον ιδρώτα, με τα μαλλιά κολλημένα στα πρόσωπα, με τα μάτια τους αγριεμένα. Αυτές οι ίδιες ήταν  που στέκονταν φρόνιμες κι ήσυχες νοικοκυρές  στα σπίτια τους; Που περπατούσαν στο δρόμο σεμνά και που δεν ύψωναν ποτέ τη φωνή όταν μιλούσαν στους άντρες τους;

Μονάχα κάτι γέροντες που ?χαν δει τα μάτια τους πολλά, που ?χαν ακούσει άπειρες ιστορίες στα νιάτα τους, δεν απορούσαν και δε θαύμαζαν.   Είχαν γίνει πολλά τέτοια στους αλλοτινούς καιρούς, έλεγαν, δεν ήταν η πρώτη φορά που οι γυναίκες γλύτωναν τον τόπο απ? το χαμό, που ?δειχναν σ? όλους τους Παλιοκαστρίτες, σ? όλους τους Έλληνες, το σωστό και πρεπούμενο δρόμο. Αυτές κρατάνε στα χέρια τους τη μοίρα ολάκερου γένους, αυτές που μεγαλώνουν τα παιδιά, που κουμαντάρουν τη φαμίλια, που μαθαίνουν στους ανθρώπους ,σερνικούς και θηλυκούς, το χρέος τους Ο λαός που βγάζει άξιες γυναίκες, εξηγούσαν οι γερόντοι, δεν έχει να φοβηθεί τίποτα?

         Από «Το κάστρο της μνήμης» Άρη Φακίνου Εκδ. Καστανιώτη, σελ. 212-214

Γιώργου Μηνιάτη Σουλιώτισσες

1. Να συγκρίνετε τη στάση των γυναικών στο κεφ. 74 και στο απόσπασμα, καθώς και την αντίληψη για τις γυναίκες που υποδηλώνεται και στα δυο.