Ξενοφώντος «Ελληνικά» Βιβλίο 2. Κεφ. 4. § 23

Διάσπαση των ολιγαρχικών

Διδακτικοί στόχοι

Να προσέξουμε τα διαλυτικά φαινόμενα στο στρατόπεδο των ηττημένων ολιγαρχικών.

Να διαγνώσουμε τις αιτίες τους? όχι μόνο την ήττα, μα και τη διαφοροποίηση των οπαδών του καθεστώτος, αλλά και την επίδραση των λόγων του Κλεόκριτου.

Λεξιλόγιο Γραμματικές και συντακτικές παρατηρήσεις

πάνυ: ποσοτικό επίρρημα

συνεκάθηντο: γ΄πληθ.  Πρτ. του ρ. συνεκάθημαι. Ο τύπος κάθημαι  λαμβάνεται και ως Παρκ. του ρ. καθέζομαι,?καθεζόμην, καθεδο?μαι, ?καθησάμην, κάθημαι, ?καθήμην 

Γράφει ο Βιζυηνός στο διήγημά του Διατί η μηλιά δεν έγινε μηλέα: Δεν ηξεύρω αν και η μηλιά προσεπάθησε ποτέ να εννοήσει τι πράγμα ήμην εγώ, όστις έπαιζον τόσον συχνά υπό την σκιάν της ή εκαθήμην ιππαστί επί των κλάδων της.

τεταγμένοι ?σαν: γ΄πληθ. Υπερσ. του ρ. τάσσομαι, ?τασσόμην, τάξομαι & ταχθήσομαι, ?ταξάμην & ?τάχθην, τέταγμαι, ?τετάγμην

πανταχο?: τοπικό επίρρημα (=παντού, σε όλα τα μέρη)

διεφέροντο: γ΄πληθ. Παρτ. του ρ. διαφέρομαι +(πρός+αιτ), διεφερόμην, διοίσομαι & διενεχθήσομαι, (διηνεγκάμην &) διηνεγκόμην & διηνέχθην, διενήνεγμαι, διενηνέγμην

χρείη ή χρεών ε?η: γ΄εν. Ενεστ. Ευκτ. του απρ. ρ. χρή

καθυφίεσθαι: απαρ. Ενεστ. του ρ. καθυφίεμαι ? κατά+?πό +?εμαι (υποχωρώ), καθυφιέμην, καθυφήσομαι & καθυφεθήσομαι, καθυφηκάμην & καθυφείμην & καθυφείθην, καθυφε?μαι, καθυφείμην

?νελογίζοντο: γ΄πληθ. Παρτ. του ?ναλογίζομαι, ?νελογιζόμην, ?ναλογιο?μαι & ?ναλογισθήσομαι, ?νελογισάμην & ?νελογίσθην, ?ναλελόγισμαι, ?νελελογίσμην

δέοιντο: γ΄πληθ. Ενεστ. Ευκτ. του  ρ. δέομαι τινος(=έχω ανάγκη, παρακαλώ), ?δεόμην, δεήσομαι & δεηθήσομαι, ?δεήθην, δεδέημαι,?δεδεήμην

?πολλύναι: απαρ. Ενεστ. του ρ. ?πόλλυμι, ?πώλλυν, ?πολ? & ?πολέσω, ?πώλεσα, ?πολώλεκα, ?πωλωλέκειν

?λέσθαι και ε?λοντο: απαρ. β΄Αορ.  και γ΄πληθ. Αορ. β΄ Οριστ.. του ρ. α?ρέομαι ?ο?μαι, ?ρούμην, α?ρήσομαι & α?ρεθήσομαι, ε?λόμην & ?ρέθην, ?ρημαι, ?ρήμην [παθητικό του α?ρ? είναι το ?λίσκομαι]

Πίνακας Κων/νου Μαλέα

Λίγα πρόσθετα σχόλια στα σχόλια του βιβλίου

 Στην ενότητά μας προοικονομείται το τέλος της τυραννίας, καθώς οι Τύραννοι που απέμειναν εμφανίζονται εξουθενωμένοι και ταπεινωμένοι μετά το λόγο του Κλεόκριτου, οι δε Τρισχίλιοι, διχασμένοι για την περαιτέρω στάση τους. Τελικά επικρατεί η άποψη των μετριοπαθών, που προφανώς δεν επιδοκίμαζαν τις ακρότητες των Τριάντα, αλλά δεν είχαν και το σθένος να διαφοροποιηθούν νωρίτερα. Τώρα, απροκάλυπτα εκφράζουν την επιθυμία τους να δοθεί ένα τέλος στην εμφύλια διαμάχη, αποενοχοποιώντας τον εαυτό τους και αναθέτοντας τη διακυβέρνηση της πόλης σε  δέκα άνδρες.

Η διαίρεση των Αθηναίων πολιτών σε  δέκα φυλές έγινε στα 508-507 π.Χ. από τον Κλεισθένη, που φρόντισε σε κάθε φυλή να ανήκουν πολίτες από διάφορες περιοχές της Αττικής και έτσι οι πλούσιοι ευγενείς έπαψαν να αποτελούν μόνοι τους μια ισχυρή τάξη και αναμίχθηκαν με τους υπόλοιπους πολίτες.

Ερωτήσεις κατανόησης

1. Πως επέδρασαν τα λόγια του κήρυκα των μυστών, Κλεόκριτου στις ψυχές των Τυράννων; Γιατί αυτοί αισθάνονταν «ταπεινοί και ?ρημοι»;

2. Πως αντέδρασαν οι Τρισχίλιοι; Που οφείλεται η διαφορετική τους τοποθέτηση;

3. Ποια γνώμη κυριάρχησε τελικά στο συνέδριο των ολιγαρχικών; Να την αξιολογήσετε.

4. Ποιος πολιτικός σχηματισμός προέκυψε από τις ζυμώσεις στους κόλπους των Τριάντα που είχαν απομείνει, μετά την ήττα τους;

Ασκήσεις Γραμματικής 

1. Να αναγνωρίσετε τους τύπους και να δώσετε τα παραθετικά τους, όπου πρέπει, με τα ίδια παρεπόμενα των πτωτικών.

Θετικός βαθμός                            Συγκριτικός                          Υπερθετικός

2. τεταγμένοι ?σαν, ε?λοντο: Να αναγνωρίσετε γραμματικά και να αντικαταστήσετε χρονικά τους τύπους.

Ασκήσεις Συντακτικού

1. Στην άσκηση που ακολουθεί, να συμπληρώσετε τους συντακτικούς χαρακτηρισμούς που λείπουν:

τ?ν τρισχιλίων: είναι   ???    ??????.. από την αντων. ?καστοι

τι: είναι  ?????  ??????.. στο ρ. ?πεποιήκεσαν

καθυφίεσθαι: είναι  ??????..  στο απρόσωπο ο? χρείη

τ?ν κακ?ν: είναι  ??????. στο ρ. δέοιντο

τούς τριάκοντα: είναι ???????? στο απαρ. ?πολλύναι

2. ?ς ο?δέν δέοιντο τούτων τ?ν κακ?ν: Να αναγνωρίσετε το είδος της πρότασης, να δηλώσετε τον τρόπο εισαγωγής και εκφοράς της και να δικαιολογήσετε την έγκλισή της.

Λεξιλογικές  ασκήσεις

1. Να βρείτε με ποιες λέξεις του κειμένου συγγενεύουν ετυμολογικά οι λέξεις της ΝΕΓ που σας δίνονται, και να τις εντάξετε σε δικές σας προτάσεις: φαρέτρα, διδακτέος, παυσίπονο, επιτετραμμένος, εξαίρετος.

2. Να συμπληρώσετε τα κενά στις παρακάτω περιόδους με τις λέξεις που σας δίνονται και συγγενεύουν ετυμολογικά με το ρ. συνεκάθηντο (καθίζηση, παρακάθι, Κάθισμα, έδρα, Προκαθήμενος, ίζημα ή κατακάθι).

α. Ο  νυν ??????..  της Εκκλησίας της Ελλάδος εργάστηκε με γνώση και μεράκι για την ανάδειξη των Βυζαντινών Αρχαιοτήτων στην ιδιαίτερη πατρίδα του, τη Βοιωτία κατά το διάστημα της εκεί διακονίας του, χάρη στις αρχαιολογικές του σπουδές.

Στ? Οσίου Λουκά το μοναστήρι ?

β. Σύμφωνα με τους ειδικούς, το ?????.. ή ????. του κρασιού είναι ένδειξη καλής ποιότητας της παλαίωσής του.

Ξυλογραφία Σπύρου Βασιλείου

γ. Ο Νικόδημος μάς έφερε την Αλληλοδιδακτική Μέθοδο? και στις μέρες του κτίστηκε και σχολείο, γιατί έως τότε τα μαθήματα γινόντανε στο σπίτι του δασκάλου ή σε άλλο σπίτι που το νοίκιαζε το Κοινό. Το νέο σχολείο στολίστηκε με πίνακες αναγνωστικούς, μαυροπινάκους και χάρτες γεωγραφικούς. Κάμανε και θρανία και μια ψηλή  ???. για το δάσκαλο.

                                                  Από το διήγημα Νεωτεριστής του Ιωάννη Κονδυλάκη

Theophile Emmanuel Duvarger, Όταν λείπει η γάτα  χορεύουν τα ποντίκια 1850-1860 Mουσεία του  Sheffield

δ. Οι έντονες βροχοπτώσεις προκαλούν συχνά  ????? στα οδοστρώματα, δημιουργώντας προβλήματα στις συγκοινωνίες.

Τοπίο στη βροχή ? Vincent van Gogh 1890

ε. ?ψαλε ??????.., Πολυελέους, ?ναβαθμο?ς κα? Προκείμενα, ε?τα ?λον τ? «Πεποικιλμένη» ?ως τ? «Συνέστειλε χορός», κα? ?λον τ? «?νοίξω τ? στόμα μου», ?ως τ? «Δέχου παρ? ?μ?ν». Ε?τα ?ψαλε Α?νους, Δοξολογίαν, ?διάβασεν ?ρας κα? Μετάληψιν, πρ?ς χάριν ?λων τ?ν ?τοιμασμένων δι? τ?ν θείαν Κοινωνίαν, κα? ε?ς τ?ν λειτουργίαν πάλιν ?λα, Τυπικά, Μακαρισμούς, Τρισάγιον, τ? Χερουβικόν, τ? «Α? γενεα? π?σαι», τ? Κοινωνικ?ν κ.τ.λ.?λα α?τ? τ? ?νθυμε?το ?κόμη, ?ς ν? ?ταν χθές, ? γερο-Φραγκούλας, κα? ε?χον παρέλθει δεκαπέντε ?τη ?κτοτε.

              Από το διήγημα του Αλέξ. Παπαδιαμάντη  Ρεμβασμός Δεκαπενταυγούστου

στ. Στα ποντιακά  ????? μαζεύονταν γείτονες και φίλοι, για να τραγουδήσουν, ν? ακούσουν παραμύθια, αινίγματα, παροιμίες, αλλά και να συζητήσουν τα προβλήματα της καθημερινότητάς τους, ακούγοντας τις συμβουλές των μεγαλυτέρων.

Η σάλα ή μισαφίρ  οντασί, χώρος φιλοξενίας των επισκεπτών
Από το Ιστορικό Λαογραφικό Ποντιακό  Μουσείο Σουρμένων