Το σπίτι Πρόδρομου Μάρκογλου

Με γόους σιγής το σπίτι φανερώνεται,

Μητέρα.

Δημήτρης Κοσμόπουλος Εφέστιον Α

Γνωριμία με το λογοτέχνη

http://littlenautilus.blogspot.gr/2011/10/blog-post.html

Μια απόπειρα προσέγγισης

1. Να χωρίσετε το ποίημα σε ενότητες, με βάση τα χρονικά επίπεδα στα οποία κινείται και να τις συνδέσετε με την ηλικία και τη διάθεση  του ποιητή.

2. Πως αποτυπώνεται το ιστορικό παρελθόν  του σπιτιού και της γενέθλιας πόλης στο ποίημα;

3. Υπάρχουν σ? αυτό γεωγραφικοί προσδιορισμοί που δίνουν το στίγμα του σπιτιού; Ποια είναι για σας η πιο οικεία εικόνα; 

4. Δυο φορές γίνεται λόγος στο ποίημα για το επιθύριο χεράκι, το ρόπτρο. Ποιος ήταν ο ρόλος του (και είναι κυρίως στους παραδοσιακούς ορεινούς οικισμούς) στις εξώθυρες των σπιτιών; Δείτε το επίσης, και ως έκφραση καλλιτεχνικής δημιουργίας.

5. Ποιες αναφορές μαρτυρούν τη νοσταλγία και την τρυφερότητα που γεννούν οι μνήμες του πατρικού σπιτιού;

6. Ποια στοιχεία μαρτυρούν την παλαιότητα του σπιτιού;

7. Ο ποιητής κινείται στο χώρο της προσωπικής του μνήμης. Ποια βιώματα  και αισθήματα αναδύονται καθώς ανοίγει την πόρτα του πατρικού σπιτιού;

Πρόσφυγες Ντίνου Παπασπύρου

8. Να δώσετε το νόημα της επαναλαμβανόμενης παρομοίωσης: Χρόνια μέσα στα χρόνια όνειρα ξεφλουδίζονται σα φίδια. Καταποντίζομαι στα χρόνια που ξεφλουδίζονται σα φίδια.

 9. Ποιους προσφυγικούς συνοικισμούς γνωρίζετε στην πόλη μας;

10. Ποια συναισθήματα γεννά σε σας η ανάγνωση του ποιήματος; Τι θα άλλαζε στο ποίημα αν άλλαζε το πρόσωπο της αφήγησης;

11. Πως βλέπετε εσείς,  με την εφηβική σας ματιά, το πατρικό σας σπίτι σήμερα; Πιστεύετε πως θα το βλέπετε με τον ίδιο τρόπο μετά από 30 χρόνια;

12. Είναι τελικά αισιόδοξο ή απαισιόδοξο το τέλος του ποιήματος;

13. Σε ποια νοσηρή πραγματικότητα της νεοελληνικής κοινωνίας, ειδικότερα των αστικών κέντρων, παραπέμπει η τελευταία ενότητα; Ποιες οι αιτίες και ποια τα παρεπόμενά της; Θα σας βοηθήσει να απαντήσετε το ποίημα του Θεσσαλονικιού ποιητή, Ντίνου Χριστιανόπουλου:

Ήρθαν κύριοι με τσάντες και μεζούρες,

μέτρησαν οικόπεδο, άνοιξαν χαρτιά,

οι εργάτες έδιωξαν τα περιστέρια,

ξήλωσαν το χαγιάτι, έριξαν το σπίτι,

σβήσαν ασβέστη μες στον κήπο,

φέραν τσιμέντο, στήσαν σκαλωσιές-

θα χτίσουν κι άλλη πολυκατοικία.

Ρίχνουν τα ωραία σπίτια ένα ένα,

τα σπίτια που μας ανάστησαν από μικρά,

με τα φαρδιά παράθυρα, τις ξύλινες σκάλες,

με τα ψηλά νταβάνια, τις λάμπες στους τοίχους,

τρόπαια λαϊκής αρχιτεκτονικής.

Κατατρέχουν τη γραφικότητα,

τη διώχνουν διαρκώς στην πάνω πόλη,

εκπνέει σαν προδομένη επανάσταση,

σε λίγο δε θα υπάρχει ούτε στις καρτ-ποστάλ,

ούτε στη μνήμη και την ψυχή των παιδιών μας.

14. Δείτε το οικιστικό περιβάλλον της πόλης μας. Διασώζονται σ? αυτήν οικήματα με ξεχωριστή φυσιογνωμία, με ιδιαίτερο  ύφος και με αυτοτελή αρχιτεκτονική ταυτότητα; Έχουν κάτι να σας πουν;

15. Πως αντιλαμβάνεσθε το νόημα του στίχου «Ελεύθερος φεύγω»;

16. Πως αλλιώς θα μπορούσε να φύγει ο ποιητής-αφηγητής; Να αλλάξετε το επιρρηματικό κατηγορούμενο στην πρόταση.

17. Να καταγράψετε στοιχεία της νεοτερικής ποίησης που απαντώνται στο ποίημα.

18. Να εντοπίσετε έντονα υπερρεαλιστικά στοιχεία στο ποίημα.

19. Ο αφηγητής επιλέγει να χρησιμοποιήσει Ενεστώτα σε όλο το ποίημα. Γιατί;

20. Έχει διατυπωθεί η άποψη ότι η μνήμη δίνει το υλικό για τη λογοτεχνική γραφή του Πρόδρομου Μάρκογλου και ότι οι εμπειρίες της γενέτειρας και τα δύσκολα μεταπολεμικά χρόνια αποτελούν το σταθερό σημείο προσανατολισμού του. Να αποδείξετε τη θέση αυτή, στηριζόμενοι στο ποίημα.

Παράλληλα κείμενα

Απόψε βράδυ Αυγούστου οχτώ

Ναυαγισμένο στα ρηχά των άστρων

Το παλιό μου σπίτι με τα σαμιαμίθια

Και το χυμένο το κερί στο κομοδίνο επάνω

Πόρτες παράθυρα ανοιχτά

Το παλιό μου σπίτι αδειάζοντας

Φορτίο της ερημιάς μέσα στη νύχτα

[?]

                          Οδυσσέας Ελύτης Φυλλομάντης

Σπίτια Κώστα Αργυρίου

Το σπίτι μας που χάθηκε

έκλεινε τα μεγάλα κύματα

έξω από τη θύρα του

την ώρα της φουρτούνας,

έκλεινε μέσα του

μάνα βασίλισσα να μας καλομοιράνει.

Το γέλιο μας και το παιχνίδι.

Το σπίτι μας που χάθηκε

το τύλιγε ρόδινη αυγινή συννεφιά

κι έσταζε στην καρδιά τη δρόσο,

μα τώρα το γκρεμίζουν.

Το σπίτι σου που σ? έχασε

και σε καλεί,

γύρω στους τοίχους τα βιβλία

θέλουν την άχνα των χεριών σου

και την προσήλωση της σκέψης σου

που απαντάει με ρυθμούς με ιδέες,

άλλες να παίρνουνε μορφή

κι άλλες να σβήσουν.

Και τα κοχύλια στο τραπέζι

νιώθουν ακόμη την κίνησή σου

τη φιλική τη γνώριμη

του θαλασσοδαρμένου.

Η πέννα σου παραμονεύει.

Το σπίτι σου που σ? έχασε

πεθαίνει κι εκείνο.

                     «Ποιήματα» Ιωάννας Τσάτσου  Εκδόσεις Ίκαρος

Πιο πολύ κι απ? τα σπίτια που κατοικήσαμε,

Στέκουμε και κοιτάζουμε τ? αντικρινά σπίτια,

Καθώς τα ξαναβλέπουμε ύστερα από  χρόνια.

Με τα καγκελωτά μπαλκόνια τους,

Με τα ξεθωριασμένα παραθυρόφυλλά τους.

Τυλιγμένα στη νέφωση του καιρού,

Έχουν κρατήσει ακόμα

Κάτι από τα παλιά μας βλέμματα.

Τις  ατελεύτητες ώρες της συλλογής,

Τη μετέωρη βροχή στα σκοτεινά τους παράθυρα.

Και είναι σα ν? αναδίνουν ξανά

Τραγούδια ξεχασμένα από βραχνά ραδιόφωνα,

Μουσικές από μπάντες στρατιωτικές,

Που περνούσαν κι έσβηναν στο μάκρος του δρόμου.

                Κώστα Στεργιόπουλου  Τ? αντικρινά σπίτια

Θέματα για συζήτηση

1. Πως διαφοροποιείται η οπτική του αφηγητή στα τρία  αυτά ποιήματα; Να διακρίνετε την περίσταση στο καθένα.

2. Σε ποιο από τα τρία ποιήματα που σας δίνονται, ταυτίζεται περισσότερο η αφηγηματική φωνή με τη φωνή του αφηγητή στο διδαγμένο ποίημα;

3. Σε ποιο από τα τρία συναντάμε πιο έντονα υπερρεαλιστικά στοιχεία;

4. Ποιο από αυτά τα ποιήματα σας συγκινεί περισσότερο και γιατί;