Ξενοφώντος «Ελληνικά» Βιβλίο 2. Κεφ. 2. § 20-21

Η απόφαση της Σπάρτης

Διδακτικοί στόχοι

Να εντοπίσουμε τους πρωταγωνιστές της ενότητας:

Λακεδαιμόνιοι ο?κ ?φασαν ?νδραποδιε?ν

Θηραμένης καί σύν α?τ? ?πανέφερον

?χλος περιεχε?το

Να αξιολογήσουμε τους όρους της ειρήνης.

Λεξιλόγιο Γραμματικές και συντακτικές παρατηρήσεις 

?φασαν: γ΄πληθ. Παρτ. του ρ. φημί, ?φην, φήσω, ?φησα, ε?ρηκα, ε?ρήκειν

?νδραποδιε?ν: απαρ. Μέλ. του ρ. ?νδραποδίζω=υποδουλώνω

Σύνθετη λέξη:?νήρ +πούς

ποιο?μαι ε?ρήνην: συνάπτω ειρήνη προς το συμφέρον μου, ορίζω εγώ τους όρους της ειρήνης

ποι? ε?ρήνην: κάνω ειρήνη για χάρη των άλλων

?φ? ?: υπό τον όρο

Συνήθως αντί του  ?στε χρησιμοποιείται η προθετική συνεκφορά ?φ? ? και ?φ? ?τε με απαρέμφατο ή με Μέλλοντα  Οριστικής. Όταν μάλιστα στην προσδιοριζόμενη πρόταση υπάρχει το εμπρόθετο: ?πί τούτ?, ?πί τούτοις, ?πί το?σδε,  τότε η αποτελεσματική πρόταση λειτουργεί ως επεξήγηση.

καθελόντας: μτχ. β΄Αορίστου, αιτ. πληθ., αρσεν. γέν. του ρ. καθαιρέω ??=γκρεμίζω, κυριεύω

τους φυγάδας: αιτ. πληθ. του  μονοκατάληκτου διγενούς επιθέτου ?, ? φυγάς=ο εξόριστος

καθέντας: μτχ. β΄Αορίστου, αιτ. πληθ., αρσεν. γέν. του ρ. καθίημι =επαναφέρω, καθίην, καθήσω, καθ?κα, καθε?κα, καθείκειν

?ποι ?ν ?γ?νται: αναφορικοϋποθετική πρόταση με απόδοση το απαρ. ?πεσθαι

Το ?ν στην πρόταση αυτή είναι αοριστολογικό. Το απαντάμε  πάντοτε με υποτακτική και σε δευτερεύουσες προτάσεις ( χρονικοϋποθετικές, αναφορικοϋποθετικές, και σπανίως πλάγιες ερωτήσεις και τελικές προτάσεις).

Το ?ν αυτό, είναι παραλλαγή του δυνητικού ?ν και μεταφράζεται: θα, τυχόν, ίσως ή μένει αμετάφραστο και δηλώνει αοριστία ή αβεβαιότητα για την πραγμάτωση του περιεχομένου της πρότασης στην οποία ανήκει.

ο? πρέσβεις: ονομ. πληθ. του ετερόκλιτου ουσ. ? πρεσβευτής που κλίνεται στον εν. κατά την α΄κλ. και στον  πληθ. αριθ. κατά τη γ΄.

ε?σιόντας: μτχ. Ενεστ. του ρ. ε?σέρχομαι ή ε?σειμι

περιεχε?το: γ΄εν. Πρτ. του ρ. περιχέομαι=χύνομαι γύρω, περικυκλώνω (κυρίως για υγρά)

?πρακτοι: ονομ. πληθ. αρσεν. γένους του ρηματικού επιθέτου ?, ? ?πρακτος, τό ?πρακτον

ο?κ ?νεχώρει μέλλειν: απρόσωπη έκφραση (=δε χωράει αναβολή)

?γχωρε?: τριτοπρόσωπο ή απρόσωπο ρήμα =χωράει, έχει περιθώρια

μέλλειν: απαρ. Ενεστ. του ρ. μέλλω (?ναβάλλω, βραδύνω),?μελλον,  μελλήσω,?μέλλησα, μελλήσας ?χω, μελλήσας ε?χον

Λίγα πρόσθετα σχόλια στα σχόλια του βιβλίου

 Στην ενότητά μας, οι Σπαρτιάτες, παρά την αντίθετη γνώμη των Θηβαίων και των Κορινθίων, σεβόμενοι την προσφορά της Αθήνας στην απόκρουση του Περσικού κινδύνου, δείχνουν σύνεση και μεγαλοψυχία. Παρά τις έντονες διαφορές των πόλεων- κρατών αμυδρά διαφαίνεται η αίσθηση της ενότητας του ελληνικού κόσμου, το ομόγλωσσον και το όμαιμον, ιδιαίτερα μέσα από το κείμενο του όρκου που παρατίθεται στις σελ. 78-79 του σχολικού μας  βιβλίου. Μαρτυρεί ακόμη πως υπάρχει ένας κώδικας ηθικής δεοντολογίας και στον καιρό του πολέμου, αφού δεσμεύονται με φρικτούς όρκους όλοι οι Έλληνες.

Οι διαπραγματεύσεις οδηγούν τελικά στη διατύπωση των όρων της ειρήνης ανάμεσα στη Σπάρτη και στην Αθήνα, όρων ιδιαίτερα επαχθών για την πόλη που χρόνια είχε ηγετικό ρόλο στα πράγματα της Ελλάδας. Ορίζεται  λοιπόν για τους Αθηναίους: α. Να κατεδαφίσουν τα Μακρά Τείχη και το τείχος γύρω από τον Πειραιά, β. να παραδώσουν όλα τα πλοία εκτός από δώδεκα, γ. να επαναφέρουν στην πατρίδα τους τους πολιτικούς εξορίστους, δ. να ακολουθούν τους Λακεδαιμονίους και στη στεριά και στη θάλασσα, οπουδήποτε τους οδηγούν, και να έχουν τους ίδιους εχθρούς και φίλους.

Η κατεδάφιση των τειχών αφήνει ανοχύρωτη και ανυπεράσπιστη την Αθήνα και  της στερεί τον ασφαλή ανεφοδιασμό της από το λιμάνι του Πειραιά.  Η  παράδοση, των πλοίων, της αφαιρεί οριστικά την κυριαρχία (οικονομική και στρατιωτική) στη θάλασσα και η επαναφορά των πολιτικών εξορίστων ενισχύει τη φιλολακωνική παράταξη,  υπονομεύοντας τη δημοκρατία και  προοικονομώντας  την αλλαγή του πολιτεύματος. Η υποχρέωση τέλος να ακολουθούν τους Σπαρτιάτες σε στεριά και θάλασσα σημαίνει πως οι Αθηναίοι χάνουν την αυτοτέλεια, την ανεξαρτησία και την αυτονομία τους, χάνεται επομένως κάθε ελπίδα να αποκτήσουν ηγεμονικό ρόλο στην Ελλάδα και καταντούν ουραγοί της Σπάρτης.

Προσέχουμε ιδιαίτερα τη λεκτική διατύπωση των όρων της ειρήνης. Οι μετοχές καθελόντας, παραδόντας ,καθέντας  βρίσκονται σε χρόνο Αόριστο, ο οποίος δηλώνει πράξη που γίνεται συνοπτικά ή στιγμιαία  στο παρελθόν. Έτσι η εκφορά των τριών μετοχών στον Αόριστο αποδίδει την επιταγή των νικητών να ρυθμιστούν αμέσως οι τρεις βασικές προϋποθέσεις και στη συνέχεια ο βασικός στόχος που είναι στόχος διαρκείας, να είναι στο εξής οι Αθηναίοι προσαρτημένοι στην πορεία και στις πρωτοβουλίες της Σπάρτης. Η διαρκούσα αυτή και υπάρχουσα στο παρόν πράξη αποδίδεται με την ενεστωτική  μετοχή νομίζοντας και το απαρ. Ενεστώτα ?πεσθαι.

Αναπαράσταση του αρχαίου Πειραιά με τις οχυρωματικές, τις λιμενικές και τις αστικές κατασκευές Παπαχατζής 1974

Ερωτήσεις κατανόησης

1. Να δώσετε έναν άλλον πλαγιότιτλο στην ενότητα.

2. Για ποιον λόγο οι Σπαρτιάτες δεν θέλησαν να υποδουλώσουν τους Αθηναίους; Να τους χαρακτηρίσετε από την απόφασή τους αυτή, αφού διαβάσετε το κείμενο του Όρκου των Πλαταιών στις σελ. 78-79. Με δεδομένη την ανάδειξη της Θήβας σε Ηγεμονία (371-362), ποια άλλα κίνητρα μπορεί να λειτούργησαν στην απόφαση των  Σπαρτιατών;

3. Τι δηλώνει εδώ η περίφραση Λακεδαιμόνιοι ?ποιο?ντο ε?ρήνην;

4. Ποιοι ήταν οι όροι που επέβαλλαν οι Σπαρτιάτες στους Αθηναίους και πόσο επαχθείς ήταν γι? αυτούς; Με ποιους λεκτικούς τύπους δίνονται και ποιος θεωρείτε πως έχει τη μεγαλύτερη βαρύτητα; Να τους εξετάσετε έναν έναν και να καταγράψετε τις συνέπειές τους για την Αθήνα.

5. Ποιες συζητήσεις φαντάζεστε ότι έγιναν στην Αθήνα πριν την αποστολή των πρέσβεων και κατά τη διάρκειά της; Ποιες μπορεί να ήταν οι διαθέσεις των Αθηναίων πολιτών;

6. Ποιοι κόμισαν τις προτάσεις αυτές στην Αθήνα και για ποιο λόγο τους περίμεναν με ανυπομονησία οι Αθηναίοι;

7. Από πού είναι παρμένη η μεταφορά ?χλος περιεχε?το πολύς και τι δηλώνει;

Ασκήσεις Γραμματικής 

1. Να βάλετε στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού τις συνεκφορές:

πόλιν ?λληνίδαν?

μέγα ?γαθόν?

το?ς μεγίστοις κινδύνοις?

τά μακρά τείχη?

2. Να συμπληρώσετε  τους μετοχικούς τύπους που ζητούνται, στον ίδιο αριθμό και την ίδια πτώση.

Ασκήσεις Συντακτικού

1. Να αναγνωρίσετε το σχήμα λόγου στη φράση: ?χλος?φοβούμενοι

2. Να αναγνωρίσετε το είδος, την εισαγωγή, την εκφορά και τη συντακτική θέση της πρότασης: μή ?πρακτοι ?κοιεν.

3. Να χαρακτηρίσετε επακριβώς τους εμπρόθετους προσδιορισμούς:

?ν το?ς (μεγίστοις) κινδύνοις?

πλήν δώδεκα?

κατά θάλατταν?

σύν α?τ??

διά τό πλ?θος?

Λεξιλογικές ασκήσεις

1. Να εντοπίσετε τη σημασιολογική διαφορά των ομόηχων λέξεων: λιμός και λοιμός, μέλημα και μέλλημα.

2. ?πανέφερον: Να σχηματίσετε θηλυκά ουσιαστικά με  α΄συνθ. τις προθέσεις από, διά, ?κ, παρά, περί  και β΄συνθ.  το ρ. φέρω και να τα εντάξετε σε δικές σας προτάσεις.

3. Να αναζητήσετε στο λεξικό σας τη σημασία των λέξεων: άφατος, αχειροποίητος, σύνεση, υφηγεσία, ιταμός, να τις εντάξετε σε δικές σας προτάσεις και να βρείτε με ποιες λέξεις του κειμένου συγγενεύουν  ετυμολογικά.