Ξενοφώντος «Ελληνικά» Βιβλίο 2. Κεφ. 2. § 1-2

Προετοιμασίες Λυσάνδρου για τον πλήρη αποκλεισμό της Αθήνας

Διδακτικοί στόχοι

Να εκτιμήσουμε τον τρόπο με τον οποίο αντιδρά ο νικητής μετά τη νίκη του.

Να προσέξουμε 

α) το χρόνο των ρημάτων που δηλώνουν τις κύριες ενέργειες του Λυσάνδρου (?πλει, ?πέπεμπεν, ?πεσκεύαζεν) και

β) τους  προσδιορισμούς των ενεργειών του (διδούς, ε?δώς, καταλιπών, ?ποπλεύσας).

Να επισημάνουμε  ότι ο στρατηγός στην αρχαία ελληνική πόλη δεν είναι μόνο στρατιωτικός, αλλά και πολιτικός ηγέτης.

Λεξιλόγιο Γραμματικές και συντακτικές παρατηρήσεις

κατεστήσατο: γ΄εν. Αορ. Οριστ. του καθίσταμαι ?κατά+?σταμαι, καθιστάμην, καταστήσομαι & κατασταθήσομαι, κατεστησάμην & κατέστην & κατεστάθην, καθέστηκα, καθεστήκειν & καθειστήκειν

?ποσπόνδους: αιτ. πληθ. αρσεν. γέν.  του τριγενούς και δικατάληκτου επιθέτου της β΄κλ. ?,? ?πόσπονδος, το ?πόσπονδον= ο προστατευμένος από σπονδές

?φέντες: ονομ. πληθ.,αρσεν. γέν. της μτχ. Αορ. β΄του ρ. ?φίημι,  ?φίην, ?φήσω, ?φ?κα, ?φε?κα, ?φείκειν

?δοι: γ΄εν. Αορ. β΄Ευκτ. του ?ράω-? Εδώ έχουμε επαναληπτική ευκτική, που απαντάται συνήθως στον  Αόριστο και εκφράζει αόριστη επανάληψη στο παρελθόν.

τινά που: εγκλιτική λέξη που συμπροφέρεται στενά με την προηγούμενη ώστε ακούγονται σαν μία λέξη, γι? αυτό ο τόνος τους ή χάνεται ή ανεβαίνει στη λήγουσα της προηγούμενης ως οξεία.

ο?: αρνητικό μόριο χωρίς το κ ή το χ, επειδή ακολουθεί σημείο στίξης.

ε?δώς: μτχ. Ενεστ., ονομ. εν. αρσεν. γέν. του ρ. ο?δα, ?δειν & ?δη, ε?σομαι & ε?δήσω, ?γνων, ?γνωκα, ?γνώκειν

πλείους ή πλείονες: ονομ. πληθ. β΄τύπος, αρσεν. γέν. του συγκρ. βαθ. του επιθέτου ? πολύς, ? πολλή, το πολύ

θ?ττον: επίρρημα συγκρ. βαθμού από το επίθ.ταχύς

? ?ρμοστής: ο διοικητής

Λίγα πρόσθετα σχόλια στα σχόλια του βιβλίου

• Καλχηδών ονομαζόταν η Χαλκηδόνα, η οποία βρισκόταν απέναντι από το Βυζάντιο. Οι κάτοικοί της θεωρήθηκαν τυφλοί από το μαντείο των Δελφών, γιατί δεν εγκαταστάθηκαν στο Βυζάντιο (σημερινή Κωνσταντινούπολη) παρά έχτισαν την πόλη τους απέναντι από αυτό.
• Ο Πόντος είναι η ελληνική ονομασία της γεωγραφικής περιοχής των ΒΑ. ακτών της Μικράς Ασίας, η παράλια περιοχή της Καππαδοκίας, ανατολικά της Παφλαγονίας, η οποία σήμερα ανήκει στην Τουρκία. Η γεωγραφική θέση του Πόντου ορίζεται δυτικά από τον ποταμό Παρθένιο της Βιθυνίας, νότια από την οροσειρά Ολγασύς, ανατολικά από τη λεγόμενη Μικρή Αρμενία και βόρεια από τη θάλασσα του Ευξείνου Πόντου που σήμερα ονομάζεται Μαύρη Θάλασσα.
• Η επισκευή των πλοίων στην αρχαιότητα γινόταν στα νεώρια, που είναι γνωστά στα νεώτερα χρόνια ως ταρσανάδες, αρσανάδες, αρσενάλια,  καρνάγια, καλαφατιά, κάποια από τα οποία  υπάρχουν και λειτουργούν ακόμη σε παραθαλάσσιες και νησιωτικές περιοχές της πατρίδας μας και στην πόλη μας, την Καβάλα.

Ο ταρσανάς της Καβάλας με φόντο τις Καμάρες

Ερωτήσεις κατανόησης

1. Να εντοπίσετε στο χάρτη τα τοπωνύμια της ενότητας.

2. Ποιες ακριβώς είναι οι ενέργειες του Λυσάνδρου και που αποσκοπούν; Να εντοπίσετε τα ρήματα που τις δηλώνουν και τις μετοχές που μαρτυρούν το σκεπτικό του.

Πιο αναλυτικά:

α. Που κατευθύνθηκε ο Λύσανδρος μετά τη νίκη στους Αιγός Ποταμούς και για ποιο σκοπό;

β. Πως τον υποδέχτηκαν οι κάτοικοι του Βυζαντίου και της Καλχηδόνας;

γ. Πως ενήργησαν  οι άνδρες που πρόδωσαν το Βυζάντιο στον Αλκιβιάδη; Ποια ήταν η κατάληξή τους;

δ. Τι γνωρίζετε για το θεσμό των σπονδών; Ποιο το περιεχόμενο του όρου υπόσπονδος;

ε. Γιατί ο Λύσανδρος διασφάλιζε στους  Αθηναίους μόνο το ταξίδι προς την Αθήνα; Τι του εξασφάλιζε ο έλεγχος των Στενών και του Βοσπόρου;

Ή με άλλα λόγια: Με ποιον τρόπο θέλει να κάμψει την αντίσταση της πολιορκημένης Αθήνας ο Λύσανδρος,; Θυμηθείτε τα σχετικά με την πολιορκία του Μεσολογγίου κατά την Ελληνική Επανάσταση.

Τα λιμάνια του Ευξείνου Πόντου, τόποι διακίνησης σιτηρών

στ. Ποια ήταν η σκοπιμότητα της εγκατάστασης του Σθενελάου ως αρμοστή στο Βυζάντιο και στην Καλχηδόνα;

3. Να αναζητήσετε στοιχεία για το αξίωμα του αρμοστή, στην αρχαιότητα και στα νεότερα χρόνια. Πιο συγκεκριμένα εξετάστε το θεσμό στα Επτάνησα την περίοδο της αγγλικής κηδεμονίας, στη Σμύρνη, λίγο πριν την Καταστροφή και στον ΟΗΕ σήμερα.

4. Μετά από όλα αυτά, πως επαληθεύεται η τελευταία επισήμανση στους διδακτικούς στόχους της ενότητας; Εκτιμώντας τις μέχρι τώρα ενέργειες του Λυσάνδρου, πιστεύετε πως θα καταφέρει να αποδυναμώσει στρατιωτικά και πολιτικά την Αθήνα;

Ασκήσεις Γραμματικής

1. πλείους, θ?ττον: Να αναγνωρίσετε τους τύπους και να δώσετε τα παραθετικά των επιθέτων στην αιτ. εν. του ουδετ. γένους στο συγκριτικό και στον υπερθετικό βαθμό.

2. φρουρούς, ?ρμοστήν: Να δώσετε τις πλάγιες πτώσεις των ουσιαστικών στον ενικό και πληθυντικό αριθμό.

3. Να συγκεντρώσετε τα ρήματα της ενότητας και να τα γράψετε στο ίδιο πρόσωπο του άλλου αριθμού και στο χρόνο που βρίσκονται.

Ασκήσεις Συντακτικού

1. Να εντοπίσετε και να χαρακτηρίσετε συντακτικά τις μετοχές της ενότητας.

2. ε? τινά που ?λλον ?δοι ?θηνα?ον, ?πέπεμπεν ε?ς τάς ?θήνας? Να δηλώσετε την υπόθεση και την απόδοση, τον τρόπο εισαγωγής και εκφοράς καθώς και το είδος του υποθετικού λόγου.

3. ?ποσπόνδους, ?θηνα?οι, ?ρμοστήν: Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τους όρους και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Λεξιλογικές ασκήσεις

1. ?λλοθι: Ως τι μέρος του λόγου λαμβάνεται αυτό το επίρρημα της αρχαίας σήμερα  και ποια η σημασία του στη δικαστική ορολογία;

2. ?νδειαν: Να ετυμολογήσετε τη λέξη και να δώσετε συνώνυμες στη Νέα Ελληνική.

3. σιτοδεία: Να αναζητήσετε τη σημασία του όρου στο λεξικό σας.

4. Να βρείτε με ποια λέξη του κειμένου συνδέονται ετυμολογικά οι λέξεις άφεση, έφεση, ύφεση, να δώσετε τη σημασία τους και να τις εντάξετε σε δικές σας προτάσεις.