Ξενοφώντος «Ελληνικά»

Βιβλίο 2. Κεφ. 1. &16-19

Διδακτικοί στόχοι

Να διαφανούν τα στοιχεία της δομής του λόγου του Ξενοφώντα:

α. απλή, κατανοητή αφήγηση

β. απουσία δευτερευουσών προτάσεων ?μικρές κύριες προτάσεις

γ. χρήση εμπρόθετων και επιρρηματικών προσδιορισμών-εποπτεία χώρου και χρόνου

ε. χρήση μεταβατικού συνδέσμου δέ

στ. χρήση κυρίως Παρατατικού, αλλά και Αορίστου και ιστορικού (δραματικού) Ενεστώτα

ζ. ισομερής αφήγηση ανάμεσα στους δύο πρωταγωνιστές

Λεξιλόγιο-Γραμματικές και συντακτικές παρατηρήσεις

• ?ρμώμενοι: μτχ Ενεστ. του ρ. ?ρμάομαι ??μαι,?ρμώμην, ?ρμήσομαι ?ρμηθήσομαι, ?ρμήθην, ?ρμησάμην, ?ρμημαι, ?ρμήμην
• κακ?ς ποι? ? ε? ποι? = βλάπτω ? ευεργετώ
• ?πέπλεον: Παρτ. γ΄ πρ. πληθ. αρ. του ?πιπλέω=πλέω εναντίον κάποιου, ?πέπλεον, ?πιπλεύσομαι & ?πιπλευσο?μαι, ?πέπλευσα, ?πιπέπλευκα, ?πεπεπλεύκειν.
• Το ρήμα πλέω και όλα τα εις -έω με μονοσύλλαβο θέμα (πνέω, δέω, ?έω), στην οριστική Ενεστώτα και Παρατατικού συναιρούνται μόνο όπου μετά το χαρακτήρα ?ε ακολουθεί άλλο ε ή ει.
• παρεσκευάζοντο:Παρτ.γ΄πληθ.τουπαρασύνθετουπαρασκευάζομαι=προετοιμάζομαι
• προσείλοντο: β΄Αορ. γ΄πληθ. του ρ.προσαιρο?μαι.

α?ρο?μαι, ?ρούμην, α?ρήσομαι & α?ρεθήσομαι, ε?λόμην & ?ρέθην, ?ρημαι, ?ρήμην. Το ενεργητικό του ρήμα α?ρέω-?, ?ρουν, α?ρήσω, ε?λον (?λ-), ?ρηκα, ?ρήκειν, έχει τη σημασία του συλλαμβάνω, κυριεύω και παθητικό του είναι το ?λίσκομαι, ?λισκόμην, ?λώσομαι, ?άλων & ?λων, ?άλωκα & ?λωκα, ?λώκειν

• ?κπλέω=αποπλέω, βγαίνω από το λιμάνι
• ? ?κπλους =η έξοδος του πλοίου από το λιμάνι. Συνηρημ. αρσ. β΄κλ.
• τό πλο?ον: το εμπορικό καράβι
• τάς ?φεστηκυίας (πόλεις): μτχ Παρκ.του ρ. ?φίσταμαι=αποστατώ ?στημι, ?στην, στήσω, ?στησα, στήσας ?χω, στήσας ε?χον· ?σταμαι, ?στάμην, στήσομαι & σταθήσομαι, ?στησάμην & ?στην & ?στάθην, ?στηκα, ?στήκειν & ε?στήκειν
• ?, ? πολέμιος, τό πολέμιον και ? πολέμιος, ? πολεμία, τό πολέμιον επίθ. β΄κλ.=ο εχθρός, ο αντίπαλος, ο ενάντιος.
• ?νήγοντο:Παρτ. γ΄πληθ. του ?νάγομαι-?γομαι, ?γόμην ?ξομαι & ?χθήσομαι, ?γαγόμην & ?χθην, ?γμαι, ?γμην Ενεργ. ?γω, ?γον, ?ξω, (?ξα &) ?γαγον (?γάγ?), ?χα & ?γήοχα, ?χειν & ?γηόχειν.
• ?, ? πελάγιος, το πελάγιον επίθ.β΄κλ.
• παρέπλει: Πρτ. γ΄εν. του παραπλέω=πλέω παράκτια,παράλληλα με την ακτή.
• παρ?σαν: Παρτ. γ΄πληθ. του πάρειμι (παρά +ε?μί)=ακολουθώ
• πεζ?: δοτικοφανές επίρρημα
• ?γε?το: Παρτ. γ΄εν. του ρ. ?γέομαι-ο?μαι, ?γούμην, ?γήσομαι, ?γησάμην & ?γήθην, ?γημαι, ?γήμην
• Σύνταξη και σημασίες του ?γέομαι-ο?μαι
• προπορεύομαι, προηγούμαι |απόλ. |οδηγώ κπ. |με δοτ. προσ. |με αιτ. τοπ. 2. είμαι αρχηγός σε κπ. κατάσταση, ενέργεια ή πράγμα |με δοτ. προσ. και γεν. πράγμ. |με γεν. πράγμ. 3. είμαι οδηγός σε κτ., είμαι πρώτος σε κτ. |με δοτ. |οδηγώ, διευθύνω κτ. |με αιτ. |η μτχ. ως επίθ., αντ. του ?πόμενος |φρ. ?δόν ?γο?μαι= προπορεύομαι στον δρόμο Β. 1. οδηγώ στρατό ή στόλο |με δοτ. 2. είμαι ο ηγεμόνας, ο άρχοντας, ο κυβερνήτης ή ο κτήτορας κπ. |με γεν. |με γεν. Γ. νομίζω, φρονώ, θεωρώ, πιστεύω |με κτγ. του Α |στον ΗΡ με την ίδια σημασία μόνο ο πρκ. ?γημαι |φρ. ?γο?μαι (με ή και χωρίς) δε?ν και απρφ.=νομίζω ότι πρέπει να ..., θεωρώ καλό να...
• προσβαλόντες: μτχ β΄Αορ. του ρ. προσβάλλω, προσέβαλλον, προσβαλ?, προσέβαλον, προσβέβληκα, προσεβεβλήκειν· προσβάλλομαι, προσεβαλλόμην, προσβαλο?μαι & προσβληθήσομαι, προσεβαλόμην & προσεβλήθην, προσβέβλημαι, προσεβεβλήμην
• διήρπασαν: Αόρ. γ΄πληθ. του διαρπάζω=λεηλατώ
• ? σ?τος: Ετερογενές αρσεν. ουσ.της β΄κλ. πληθ.:τά σ?τα=τα τρόφιμα
• ?, ? πλήρης, το πλ?ρες:τριγενές και δικατάληκτο επίθετο της β΄κλ.
• ?φ?κε:Αόρ. β΄,γ΄εν. Οριστ. του ρ. ?φίημι, ?φίην, ?φήσω, ?φ?κα, ?φε?κα, ?φείκειν

Λίγα πρόσθετα σχόλια στα σχόλια του βιβλίου

Η Σάμος είχε μια μακρά δημοκρατική παράδοση και παρέμεινε πιστή σύμμαχος των Αθηναίων.

Η Χίος και η Έφεσος ήταν σταθμοί ανεφοδιασμού του σπαρτιατικού στόλου και πρώην σύμμαχες πόλεις των Αθηναίων.

Η Άβυδος βρισκόταν στο στενότερο σημείο του Ελλησπόντου και αρχικά ανήκε στην αθηναϊκή συμμαχία , από την οποία αποστάτησε, προσφέροντας το λιμάνι της ως ναύσταθμο για τα πλοία των Λακεδαιμονίων.

Η Λάμψακος είχε οχυρωθεί από τον Αλκιβιάδη νωρίτερα και διατηρούσε αθηναϊκή φρουρά.

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

1.Να παρακολουθήσετε στο χάρτη τις κινήσεις των αντιπάλων, να εντοπίσετε τα ρήματα που αναφέρονται στις ενέργειές τους, να καταγράψετε τη σκοπιμότητά τους και να ελέγξετε την ορθότητά τους.

Πιο συγκεκριμένα:

α.  Γιατί οι Αθηναίοι λεηλατούν τα εδάφη  της Ασίας και κινούνται εναντίον της Χίου και της Εφέσου;

β. Γιατί οι ίδιοι εξέλεξαν τρεις επιπλέον στρατηγούς;

γ. Γιατί ο Λύσανδρος κατευθύνεται προς τον Ελλήσποντο;

δ. Πως εξηγείται η στάση του Λυσάνδρου απέναντι στους πολίτες της Λαμψάκου;

ε. Να χαρακτηρίσετε το Λύσανδρο στην ενότητά μας.

2. Να αναφερθείτε στη λειτουργία των ρηματικών χρόνων της ενότητας.

3. Γιατί ο Ξενοφών αναφέρει για τους Αθηναίους: «? γάρ ?σία πολεμία α?το?ς ?ν»;

4. Να ερμηνεύσετε την αναφορά του ονόματος του Λυσάνδρου αντί των Σπαρτιατών στην ενότητά μας. Τι υποψιάζεστε;

5. Ποια αναγκαία πρακτική σε καιρό πολέμου διαφαίνεται στη φράση: διήρπασαν ο? στρατι?ται ο?σαν πλουσίαν ο?νου καί σίτου καί τ?ν ?λλων ?πιτήδειων πλήρη; Πως οικονομείται σήμερα αυτή η ανάγκη;

6. Να επαληθεύσετε την κρίση ότι ο Ξενοφών είναι ένας ικανός ρεπόρτερ, που τον διακρίνει σαφήνεια και ακρίβεια στην περιγραφή των γεγονότων.

7. Να εντοπίσετε στην ενότητά μας ένα πολυσύνδετο, ένα ασύνδετο, ένα σχήμα κατά το νοούμενον και μία περίφραση.

8. Να συνδέσετε τις λέξεις της στήλης Α με το γραμματικό προσδιορισμό της στήλης Β που τους αντιστοιχεί. Ένα στοιχείο της στήλης Β περισσεύει.

     Α                                             Β

1.κακ?ς                                   α) πρόθεση

2.παρεσκευάζοντο                     β) μετοχή ενεστώτα

3.πρός                                     γ) μετοχή αορίστου β΄

4.ο?σαν                                   δ) επίρρημα θετικού βαθμού

5.ναυμαχίαν                            ε) ουσιαστικό α΄ κλίσης

6.προσείλοντο                        στ) οριστική παρατατικού

7.δέ                                        ζ) επίθετο γ΄ κλίσης

8.προσβαλόντες                       η) αντιθετικός σύνδεσμος

9.πλήρη                                  θ) ουσιαστικό β΄ κλίσης

10.                                         ι) οριστική αορίστου β΄

9. Να εντοπίσετε τους εμπρόθετους προσδιορισμούς των παραγράφων 16 - 19 και να ονομάσετε την  επιρρηματική σχέση που δηλώνουν.

10. Να συμπληρώσετε τα κενά στις παρακάτω προτάσεις, ώστε να χαρακτηρίζεται η συντακτική θέση των όρων που δίνονται.

α) τ?ν βασιλέως: είναι ................................ στο κακ?ς ?ποίουν

β) τ?ν πλοίων: είναι γενική ................................ στο ?κπλουν

γ) πολεμία: είναι ................................ στο ?Ασία

δ) σύμμαχον: είναι ................................ στο Λάμψακον

ε) ?πιτηδείων: είναι ................................ στο πλήρη

11. ?πέπλεον, παρεσκευάζοντο, προσείλοντο, ?φεστηκυίας, ?νήγοντο: Αφού αντικαταστήσετε το πρώτο συνθετικό των ρημάτων με άλλη πρόθεση, να σχηματίσετε σύνθετα ρήματα της νέας ελληνικής, με τα οποία θα γράψετε σύντομες προτάσεις.

12. Να συμπληρώσετε τα κενά στις παρακάτω προτάσεις με τα σύνθετα ουσιαστικά που σας δίνονται και έχουν ως β΄συνθετικό το ρ. βάλλω. ( αντικαταβολή, περιβολή, έμβολο, αποβολή, εμβολή, καταβολή, διαβολή, παραβολή, υπερβολή, έμβλημα, αμφιβολία, παράβολο, συμβολή, αναβολή, μεταβολή)

• Ο Χριστός μιλούσε συχνά στους μαθητές του με ???????
• Η ????. των τριών ναυτικών νησιών, Ύδρας, Σπετσών και Ψαρών στην ελληνική Επανάσταση αδιαμφισβήτητη.
• Το «Εγκώμιο στην ?????.» είναι ένα ποίημα του Μπρεχτ.
• Καλό είναι οι μαθητές να προσέρχονται στο σχολείο με αξιοπρεπή ??????
• Ο συνήγορος του κατηγορουμένου ζήτησε και επέτυχε την ????? της δίκης.
• Συκοφαντίες και ?????. δηλητηριάζουν τις ανθρώπινες σχέσεις.
• Οι διαδικτυακές αγορές πληρώνονται συνήθως με ????????
• Ο Σύλλογος των διδασκόντων τιμώρησε το μαθητή για την αυθάδη συμπεριφορά του με ????? δύο ημερών.
• Στην αρχαία ελληνική τριήρη, με το ????.. βυθιζόταν τα εχθρικά πλοία.
• Στις συναλλαγές μας με το Δημόσιο συχνά χρειάζεται να πληρώσουμε κάποιο ??????
• Η βυζαντινή αυτοκρατορία είχε ως ????.. τον δικέφαλο αετό.
• Στα δημοτικά μας τραγούδια απαντάμε συχνά το σχήμα της ??????
• Κάθε άνθρωπος κουβαλά τις ?????.. του περιβάλλοντός του.
• Οι συχνές ?????. της τύχης συνιστούν το στοιχείο της περιπέτειας στην αρχαία τραγωδία.
• Σε περίπτωση ????.. ο ασθενής χρειάζεται να νοσηλευτεί σε καρδιολογική μονάδα.