ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΚΑΙ ΕΚΦΡΑΣΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΓΑΠΗ ΚΑΙ ΜΕ ΤΟΝ ΕΡΩΤΑ

Η ενότητα αυτή του βιβλίου μας είναι αφιερωμένη στην αγάπη και στον έρωτα και είναι διανθισμένη με λογοτεχνικά αποσπάσματα που υμνούν αυτά τα αισθήματα. Αγάπη και έρωτας λοιπόν, λέξεις χιλιοειπωμένες και χιλιοτραγουδισμένες, συνδεδεμένες με ιστορίες προσωπικές και βιώματα, κινδυνεύουν να ευτελιστούν από την πολυχρησία και την επιπολαιότητα της εποχής μας. Κι επειδή κανείς δεν αμφιβάλλει πως η αγάπη σ? όλες τις μορφές είναι η κινητήριος δύναμη για τη συνέχιση της ζωής και ο συνεκτικός ιστός της κοινωνίας, ας δούμε και μεις μερικά κείμενα, για να ψηλαφίσουμε την ουσία της.

ΕΡΩΤΙΚΗ ΑΓΑΠΗ

Σχόλιο στο Άσμα των Ασμάτων Χρήστου Γιανναρά

Γνωρίζουμε τoν έρωτα μόνο στην απόσταση της αποτυχίας. Πριν την αποτυχία δεν υπάρχει γνώση? η γνώση έρχεται πάντα μετ? τη βρώση του καρπού. Σε κάθε έρωτα ξαναζεί η εμπειρία της γεύσης του παραδείσου και της απώλειας του παραδείσου. Σπουδάζουμε τον έρωτα μόνον εξόριστοι απ? την πληρότητα της ζωής που αυτ?ς χαρίζει.

Στην εμπειρία του έρωτα είμαστε όλοι πρωτόπλαστοι. Η πείρα των άλλων δεν μας μαθαίνει τίποτα για τον έρωτα. Είναι για τον καθένα μας το αρχέγονο και μέγιστο μάθημα της ζωής, η αρχέγονη και μέγιστη εξαπάτηση. Μέγιστο μάθημα, γιατ? σπουδάζουμε στον έρωτα τον τρόπο της ζωής. Και μέγιστη εξαπάτηση, αφού αυτ?ς ο τρόπος αποδείχνεται ανέφικτος για την ανθρώπινη φύση μας.

Η ανθρώπινη φύση μας (αυτ? το ακαθόριστο κράμα της ψυχής και του κορμιού μας) «ξέρει», με φοβερ? οξυδέρκεια πέρα απ? νοήματα, πως η πληρότητα της ζωής κερδίζεται μόνο στην αμοιβαιότητα της σχέσης. Στην αμοιβαία ολοκληρωτικ? αυτοπροσφορά. Γι? αυτ? και επενδύει η φύση μας, στον έρωτα όλη τη απύθμενη δίψα της για ζωή. Δίψα του κορμιού και της ψυχής μας.

Διψάμε τη ζωή, και το ενδεχόμενο της ζωής περνάει μόνο μέσα απ? τη σχέση με τον Άλλον. Στο πρόσωπο του Άλλου αναζητάμε τη δυνατότητα της ζωής - την αμοιβαιότητα στη σχέση. Ο Άλλος γίνεται το «σημα?νον» της ζωής, η αισθητ? ανταπόκριση στην πιο βαθει? και κυρίαρχη της φύσης μας επιθυμία. Ίσως αυτ? που ερωτευόμαστε να μην είναι το πρόσωπο του Άλλου, αλλ? η δίψα μας ένσαρκη στο πρόσωπό του. Ο Άλλος να είναι πρόσχημα κι ? αυτοπροσφορά μας αυταπάτη. Όμως κι αυτ? θα διαφανεί μόνο στην απόσταση της αποτυχίας.

Μετ? την ?ποτυχία ξέρουμε ότι ο έρωτας είναι ο τρόπος της ζωής, αλλ? τρόπος ανέφικτος για την ανθρώπινη φύση μας. Η φύση μας διψάει απεγνωσμένα τη σχέση, δίχως να ξέρει να ?πάρχει με τον τρόπο της σχέσης. Δεν ξέρει να μοιράζεται, να κοινωνεί, ξέρει μόνο να ιδιοποιείται τη ζωή, να την κατέχει και να την νέμεται. Αν η γεύση της πληρότητας είναι κοινωνία της ζωής με τον Άλλον, η ορμ? της φύσης μας αλλοτριώνει την κοινωνία σε απαίτηση ιδιοκτησίας και κατοχής του Άλλου. Η απώλεια του παραδείσου δεν είναι ποτ? ποινή, είναι μόνο αυτοεξορία.

Τον τρόπο της ζωής τον σπουδάζουμε πάντοτε σαν χαμένο παράδεισο. Τον ψηλαφούμε στη στέρηση, στο εκμαγείο της απουσίας του. Έγγλυφο ίχνος του τρόπου της ζωής είναι η πίκρα της μοναξιάς στην ψυχή μας, η ανέραστη μοναχικότητα. Γεύση θανάτου. Με αυτ? τη γεύση μετράς τη ζωή. Πρέπει να σε ναυτολογήσει ο θάνατος για να περιπλεύσεις τη ζωή, να καταλάβεις ότι πρόκειται για την πληρότητα της σχέσης. Τότε ξεδιακρίνεις τις ακτ?ς του νοήματος: Ζω? σημαίνει να παραιτείσαι απ? την απαίτηση της ζωής για χάρη της ζωής του Άλλου. Να ζεις, στο μέτρο που δίνεσαι για να δεχθείς την αυτοπροσφορ? του Άλλου. Όχι να υπάρχεις, και επιπλέον να αγαπάς. Αλλ? να υπάρχεις μόνο επειδ? αγαπάς, και στο μέτρο που αγαπάς.

Διψάμε τη ζω? και δεν την διψάμε με σκέψεις ή νοήματα. Ούτε και με τη θέλησή μας. Την διψάμε με το κορμ? και την ψυχή μας. Η ορμ? της ζωής, σπαρμένη μέσα στη φύση μας, αρδεύει κάθε ελάχιστη πτυχ? της ύπαρξής μας. Και είναι ορμ? αδυσώπητη για σχέση, για συν-ουσία: Να γίνουμε ένα με την αντι-κείμενη ουσία του κόσμου, ένα με το κάλλος της γης, την απεραντοσύνη της θάλασσας, τη νοστιμι? των καρπών, την ευωδι? των ανθών. Ένα κορμ? με τον Άλλον. Ο Άλλος είναι η μόνη δυνατότητα να έχει αμοιβαιότητα η σχέση μας με τον κόσμο. Είναι το πρόσωπο του κόσμου, ο λόγος κάθε αντι-κείμενης ουσίας. Λόγος που απευθύνεται σε μένα και με καλεί στην καθολικ? συν-ουσία. Μου υπόσχεται τον κόσμο της ζωής, το έκπαγλο κόσμημα της ολότητας. Στη μία σχέση.

• Τι αποκομίσατε διαβάζοντας προσεκτικά το κείμενο;
• Ο συγγραφέας υποστηρίζει πως «ο έρωτας είναι ο τρόπος της ζωής, αλλ? τρόπος ανέφικτος για την ανθρώπινη φύση μας. Η φύση μας διψάει απεγνωσμένα τη σχέση, δίχως να ξέρει να υπάρχει με τον τρόπο της σχέσης». Συμφωνείτε με τη άποψή του; Είναι εύκολο να υπάρχει κανείς με αυτόν τον τρόπο της σχέσης; Ποιες είναι οι προϋποθέσεις και ποια τα εμπόδια που ορθώνονται;

Έργο Γιώργου Κόρδη

Σημ. Το Άσμα Ασμάτων είναι το κόσμημα της Παλαιάς Διαθήκης και περιέχει ένα συγκλονιστικό μήνυμα που εκφράζεται με ασυνήθιστη τόλμη: ο Χριστός τρέφει για την Εκκλησία του και για τον καθένα μας, μιαν αγάπη τόσο βαθιά, τόσο δυνατή, τόσο προσωπική όσο και ο νεαρός σύζυγος για την αγαπημένη του και περιμένει από μας μιαν αγάπη όμοια με εκείνη που νιώθει η αγαπημένη για τον αγαπημένο της, μιαν αγάπη που έχει όλη τη δροσιά της πρώτης αγάπης. Το έργο γνώρισε πολλές λογοτεχνικές μεταφράσεις στη Νέα Ελληνική και σε άλλες γλώσσες και αποσπάσματά του έχουν μελοποιηθεί.

Θές με ?ς σφραγ?δα ?π? τ?ν καρδίαν σου, ?ς σφραγ?δα ?π? τ?ν βραχίονά σου· ?τι κραται? ?ς θάνατος ?γάπη, σκληρ?ς ?ς ?δης ζ?λος· περίπτερα α?τ?ς περίπτερα πυρός, φλόγες α?τ?ς· ?δωρ πολ? ο? δυνήσεται σβέσαι τ?ν ?γάπην, κα? ποταμο? ο? συγκλύσουσιν α?τήν.                                                                                                                       Από το «Άσμα Ασμάτων»

ΦΙΛΙΚΗ ΑΓΑΠΗ

?Ένας πάντως από τους λαμπρότερους αστερισμούς του βόρειου ημισφαιρίου, ιδιαίτερα ορατός και κατάλληλος για διαλογισμούς τις καλοκαιρινές νύχτες, είναι ο Κύκνος. Οι κυριότεροι αστέρες του σχηματίζουν έναν μεγάλο σταυρό που θυμίζει κύκνο με ανοικτά φτερά. Ο Κύκνος, κατά την ελληνική μυθολογία, ήταν γιος του Ατρέα και επιστήθιος φίλος του Φαέθοντα. Τον τραγικό θάνατο του Φαέθοντα, όταν κατακεραυνώθηκε από το Δία για την απερισκεψία του να οδηγήσει το άρμα του ΄Ηλιου, παρακολούθησε με οδύνη ο Κύκνος. Οι Θεοί, συγκινημένοι από την επίμονη αναζήτηση του χαμένου φίλου του στα νερά του Ηριδανού ποταμού και τον μελωδικό θρήνο του, τον μεταμόρφωσαν στο ομώνυμο πουλί? και στη συνέχεια σε αστερισμό.

Ο απόηχος από αυτόν τον ωραίο μύθο, με τις πολλές παραλλαγές και τα παρεπόμενά του-ας πούμε, τα κύκνεια άσματα του σύγχρονου κόσμου-, γοητεύει την ψυχή του καλοκαιρινού παρατηρητή. Εύκολα άλλωστε εντοπίζεται ο αστερισμός, με το λαμπρό αστέρι Ντενέμπ στην κορυφή του.

?Με λίγη, εντούτοις, φαντασία και ποιητική διάθεση, τα σήματα που «ακούν»οι δέκτες της Γης είναι το μελαγχολικό τραγούδι του Κύκνου, που θρηνεί πάντα το άτυχο πέταγμα του Φαέθοντα και το θάνατό του στα νερά του Ηριδανού. Θρηνεί ακόμη εκείνη την ξεχασμένη, σπουδαία αξία της φιλίας.

                                                                                                        «Ένας αστρολάβος του Ουρανού και της Ζωής» Γ. Γραμματικάκη

• Ποιος είναι για σας ο αληθινός φίλος;

Ο αστερισμός του Κύκνου

ΑΔΕΛΦΙΚΗ ΑΓΑΠΗ

Ανάθεμα τον που το πει
Ανάθεμα τον που το πει
τα αδέρφια δεν πονιούνται,
τα αδέρφια σχίζουν τα βουνά
και δέντρα ξεριζώνουν.
Δυο ?δέρφια είχαν μια αδερφή,
στον κόσμο ξακουσμένη,
τη ζήλευε η γειτονιά
την φθόναγε(ν) η χώρα.
Τη ζήλεψε και ο Χάροντας
και θέλει να την πάρει.
Τρέχει στο σπίτι και βροντά
σαν να ?ταν νοικοκύρης.
Άνοιξε κόρη μ? άνοιξε
?τοιμάσου να σε πάρω,
και εγώ είμαι ο γιος της μαύρης γης
τς αραχνιασμένης πέτρας.
Άφσε με Χάρε άφσε με
σήμερα μη με παίρνεις
ταχιά Σαββάτο να λουστώ
την Κυριακή να αλλάξω.
Και την Δευτέρα το πρωί,
έρχομαι μοναχή μου.
Απ? τα μαλλιά την άρπαξε,
κι η κόρη κλαίει και σκούζει.
Να και τα αδέρφια έφτασαν
ψηλά απ? τα κορφοβούνια,
κυνήγησαν τον Χάροντα
και γλίτωσαν την κόρη.

• Πως φαίνεται η καταλυτική δύναμη της αδελφικής αγάπης στο τραγούδι;

Νικηφόρου Λύτρα Η Αντιγόνη μπρος στο νεκρό Πολυνείκη

ΜΗΤΡΙΚΗ ΑΓΑΠΗ

Οι πόνοι της Παναγιάς

Πού να σε κρύψω γιόκα μου
να μη σε φτάνουν οι κακοί
σε ποιο νησί του ωκεανού
σε πια κορφή ερημική.

Δε θα σε μάθω να μιλάς
και τ? άδικο φωνάξεις
ξέρω πως θα χεις την καρδιά
τόσο καλή τόσο γλυκή
που μες τα βρόχια της οργής
ταχειά, ταχειά θε να σπαράξεις.

Συ θα `χεις μάτια γαλανά
θα `χεις κορμάκι τρυφερό
θα σε φυλάω από ματιά κακή
και από κακό καιρό

Από το πρώτο ξάφνιασμα
της ξυπνημένης νιότης
δεν είσαι συ για μάχητες
δεν είσαι συ για το σταυρό
εσύ νοικοκερόπουλο
όχι σκλάβος, όχι σκλάβος ή προδότης

Κι αν κάποτε τα φρένα σου
το δίκιο φως της αστραπής
κι αν η αλήθεια σου ζητήσουνε
παιδάκι μου να μην τα πεις

Θεριά οι ανθρώποι δεν μπορούν
το φως να το σηκώσουν
δεν είναι η αλήθεια πιο χρυσή
απ? την αλήθεια της σιωπής
χίλιες φορές να γεννηθείς
τόσες, τόσες θα σε σταυρώσουν.

           Κώστας Βάρναλης

Στη συνείδηση του απλού ορθόδοξου λαού η Παναγία δεν είναι ένα απόμακρο, απόκοσμο πρόσωπο αλλά είναι πρωτίστως μάνα, που νιώθει τον πόνο και τον σπαραγμό της κάθε μάνας που χάνει το παιδί της. Γι? αυτό η υμνωδία της Εκκλησίας, η λαϊκή μούσα αλλά και επώνυμοι ποιητές ύμνησαν στους αιώνες τον πόνο και τον θρήνο της για το σταυρικό θάνατο του παιδιού της.

 
Παναγία η Γλυκοφιλούσα

Η καρδιά της μάνας, J. Richepin

Ένα παιδί, μοναχοπαίδι αγόρι,
αγάπησε μιας μάγισσας την κόρη.
- Δεν αγαπώ εγώ, του λέει, παιδιά,
μ' αν θέλεις να σου δώσω το φιλί μου,
της μάνας σου να φέρεις την καρδιά
να ρίξω να τη φάει το σκυλί μου.

Τρέχει ο νιος, την μάνα του σκοτώνει
και την καρδιά τραβάει και ξεριζώνει.
Και τρέχει να την πάει, μα σκοντάφτει
και πέφτει ο νιος κατάχαμα με δαύτη.

Κυλάει ο νιος και η καρδιά κυλάει
και την ακούει να κλαίει και να μιλάει.
Μιλάει η μάνα στο παιδί και λέει:
- Εχτύπησες, αγόρι μου; και κλαίει!

Μετάφραση Άγγελου Βλάχου

• Ποιο χαρακτηριστικό της μητρικής αγάπης τονίζεται στο ποίημα;

Χαρακτικό Τάσσου

ΑΓΑΠΗ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟ ΘΕΟ

Ο Αλβανίας Αναστάσιος

Απόσπασμα από τη συνέντευξη του Χρήστου Παπανικολάου, καθηγητή στη Σχολή Καλών Τεχνών στα Τίρανα, προσκεκλημένου από τον Αρχιεπίσκοπο Αλβανίας, Αναστάσιο.

«Ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος είναι η πιο σημαντική προσωπικότητα που έχω γνωρίσει ποτέ στη ζωή μου. Θυμάμαι τα λόγια του όταν πήγα να τον συναντήσω στα Τίρανα. Εγώ τότε, με το ύφος του επιτυχημένου και ταυτόχρονα του «σωτήρα» που θα φέρει τον πολιτισμό στην τότε υπανάπτυκτη Αλβανία, άρχισα να του ζητάω διάφορα πράγματα. Με άκουσε με πολλή προσοχή και στο τέλος γύρισε χαρακτηριστικά και μου είπε: «Όταν εγώ ήρθα σ? αυτόν τον τόπο, η Αλβανία δεν ήταν όπως η Αφρική στο μηδέν, αλλά κάτω του μηδενός». Και συνέχισε: «Ποτέ δε σκέφτηκα να φέρω ό,τι περίσσευε από τον πολιτισμό του κόσμου? αυτό που με ενδιέφερε ήταν πάντα το άριστο!» Δεν είχα τι να πω, συνειδητοποίησα ότι είχα μόνο να πάρω.

                                                                                            Από το Κ της Καθημερινής

• Ποια είναι η στάση των κοινωνιών της ευμάρειας απέναντι στις υπανάπτυκτες χώρες; Να την εξετάσετε σε συλλογικό και ατομικό επίπεδο.
• Ποια στάση υποδεικνύει με τα λόγια του ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας;

??ν τα?ς γλώσσαις τ?ν ?νθρώπων λαλ? κα? τ?ν ?γγέλων, ?γάπην δ? μ? ?χω, γέγονα χαλκ?ς ?χ?ν ? κύμβαλον ?λαλάζον.

                               Α΄ Επιστολή Αποστόλου Παύλου προς Κορινθίους