ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΙΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΥ

Σημασία όρων (Οι ορισμοί έχουν παρθεί από το Λεξικό της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα).

παράδοση η [par?δosi] : I1. μεταβίβαση, παραχώρηση: α. ενός πράγματος σε κπ. που το δικαιούται ή που υπάρχει δέσμευση απέναντί του: ~ χρημάτων / επιταγής / επιστολής. H ~ των εμπορευμάτων έγινε αυθημερόν. H ~ βαθμολογίας από τους καθηγητές γίνεται κάθε τρίμηνο. β. μιας εξουσίας, αρμοδιότητας, διαχείρισης σε κπ. αντικαταστάτη, διάδο χο: ~ υπηρεσίας / υπουργείου / ταμείου. γ. κυριότητας ή χρήσης ακινήτου ή άλλης κατασκευής σε κπ. ύστερα από συμφωνία: ~ διαμερίσματος / οικοδομής από τον εργολάβο στο δικαιούχο. Kαθυστέρησε η ~ του έργου από την κατασκευαστική εταιρεία. 2. προσαγωγή προσώπου σε κάποια αρχή, εξουσία, για να υποστεί κάποιες συνέπειες (τιμωρία κτλ.) ή για να ακολουθηθούν κάποιες διαδικασίες: ~ του κακοποιού στις αστυνομικές αρχές. 3. διδασκαλία: ~ μαθημάτων. || (πληθ.): Παρακολούθησα ανελλιπώς τις παραδόσεις του καθηγητή, για διδασκαλία καθηγητή πανεπιστημίου. 4. (για πρόσ. ή πργ.) υποταγή (ύστερα από ήττα ή μεγάλη πίεση) στην εξουσία του αντιπάλου, του νικητή: H ~ της πόλης / του οχυρού / του αντιπάλου / του στρατεύματος / του Γερμανού στρατηγού. Προτίμησαν τον ηρωικό θάνατο παρά την εξευτελιστική ~. ~ άνευ όρων, ολοκληρωτική. II1. (συχνά στον πληθ.) ό,τι αναπτύσσεται ιστορικά και μεταδίδεται (στα πλαίσια μιας ομάδας, κοινωνίας κτλ.) από γενιά σε γενιά σε σχέση με συμπεριφορές, αντιλήψεις, ιδέες, έθιμα, δραστηριότητες, πρακτικές κτλ.: Παλιά / αρχαία / μακραίωνη / αξιόλογη / λαϊκή / δημοκρατική ~. Kαλλιεργώ / διαφυλάσσω / διατηρώ / τηρώ / συνεχίζω / ανατρέπω / σπάζω τις παραδόσεις. Mένω πιστός / σταθερός στις παραδόσεις. Οικογενειακές / εθνικές παραδόσεις. Οι σημερινοί τεχνίτες προσπαθούν να συνεχίσουν την παμπάλαια ελληνική ~ στην κατασκευή κοσμημάτων. || ιστορική συνέχεια, επανάληψη που δημιουργεί καθεστώς: Ο Ολυμπιακός έσπασε την ~ κερδίζοντας τον ΠAΟK στη Θεσσαλονίκη. (έκφρ.) έχω ~ σε κτ., έχω αναπτύξει, καλλιεργήσει κτ. στο παρελθόν, που το διαθέτω, που ισχύει και στο παρόν: H Ελλάδα έχει ~ στη φιλοξενία. H Bραζιλία έχει ~ στο ποδόσφαιρο. από ~ / (λόγ.) εκ παραδόσεως, για κτ. που συνεχίζεται από παλιά: Είναι από ~ δημοκρατικός. 2. (συχνά πληθ.) παλιές ιστορίες, μυθικές διηγήσεις, θρύλοι που δημιουργήθηκαν και μεταδόθηκαν κυρίως προφορικά στους μεταγενεστέρους: Mυθικές / ιστορικές / θρησκευτικές παραδόσεις. H ~ για το μαρμαρωμένο βασιλιά / για τη γοργόνα και το Mεγαλέξαντρο. || Iερά Παράδοση, το σύνολο των θρησκευτικών αληθειών, που παραδόθηκαν προφορικά κυρίως από το Xριστό και από τους Aποστόλους: H Aγία Γραφή και η Iερά Παράδοση. 3α. ο τρόπος μετάδοσης της παράδοσης (στις σημ. II1, 2): Προφορική / γραπτή ~. β. ο φορέας δημιουργίας και μετάδοσης της παράδοσης (στις σημ. II1, 2): Λόγια / λαϊκή ~.

[λόγ.: Ι: αρχ. παράδο(σις) -ση· ΙΙ: σημδ. γαλλ. tratidion & γερμ. ?berlieferung]

Ποια η σημασία του όρου παράδοση στη λογοτεχνία και στην τέχνη;

μοντερνισμός ο [modernizm?s]: 1. η τάση του ανθρώπου να είναι ή να φαίνεται μοντέρνος καθώς και η σχετική ιδιότητα. 2. (για τέχνες, λογοτεχνία κτλ.) τάση για καινοτομία και παρακολούθηση των νεωτεριστικών ρευμάτων.

[λόγ. < γαλλ. modernisme (-isme = -ισμός)]

Για να αντιληφθούμε καλύτερα τις έννοιες αυτές, θα τις δούμε αρχικά στις εικαστικές τέχνες.

Νικόλαος Γύζης	Νικηφόρος Λύτρας

• Σε ποιο χώρο κινούνται οι ζωγράφοι στους πίνακες που βλέπετε; Ποια είναι τα χαρακτηριστικά τους;

Νίκος Χατζηκυριάκος Γκίκας	Γεράσιμος Στέρης

• Παρατηρείτε εδώ κάποιες διαφορές με τους προηγούμενους πίνακες;

Για τη Γενιά του ?30 Παράδοση και Μοντερνισμός λειτούργησαν σαν αμφίδρομοι καταλύτες, βοηθώντας ο καθένας στη βαθύτερη κατανόηση και οικειοποίηση του άλλου.

Νίκος Εγγονόπουλος	Αλέκος Φασιανός Καλοκαιρινό τοπίο

• Σε ποιο χώρο κινούνται οι πίνακες; Γίνεται κατανοητό  το θέμα τους με την πρώτη ματιά; Ποια είναι τα χαρακτηριστικά τους;

Λαογραφικό Μουσείο Κοζάνης	Μουσείο Ακρόπολης

• Να κάνετε τις παρατηρήσεις σας σχετικά με την αρχιτεκτονική των δύο κτιρίων.

Θα εξετάσουμε κατόπιν την Παράδοση και το Μοντερνισμό στη νεοελληνική ποίηση, αφού δούμε πρώτα τους διδακτικούς στόχους αυτής της προσέγγισης.

Διδακτικοί στόχοι

• Να συνειδητοποιήσουμε ότι η ποίηση αλλάζει, τόσο στο περιεχόμενο όσο και στη μορφή, από εποχή σε εποχή.
• Να κατανοήσουμε ότι οι αλλαγές αυτές δεν είναι αυθαίρετες ή τυχαίες αλλά εντάσσονται στο πλαίσιο γενικότερων καλλιτεχνικών και πολιτισμικών ρευμάτων.
• Να αποκτήσουμε μια συνολική εικόνα της εξέλιξης της νεοελληνικής ποίησης.
• Να κατανοήσουμε την έννοια του λογοτεχνικού κινήματος και τη σχέση ενός λογοτεχνικού κινήματος με την εποχή του.
• Να κατανοήσουμε τα θεματικά χαρακτηριστικά της παραδοσιακής ποίησης (εθνικά οράματα, φύση, ο ρόλος του ποιητή) και τις τεχνοτροπικές καινοτομίες της μοντέρνας ποίησης
• Να γνωρίσουμε  τα λογοτεχνικά κινήματα του ρομαντισμού, του παρνασσισμού, του συμβολισμού, του μοντερνισμού και του υπερρεαλισμού.
• Να κωδικοποιήσουμε μέσω προσωπική παρατήρησης τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της μοντέρνας ποίησης.
• Να κατανοήσουμε τη διαφορά της έννοιας  του σύγχρονου από το μοντέρνο.
• Να συνειδητοποιήσουμε το μέγεθος της ρήξης με την παλαιότερη ποίηση που φέρνει ο μοντερνισμός.
• Να γνωρίσουμε τους κοινωνικούς παράγοντες και τις επιστημονικές και φιλοσοφικές τάσεις που οδήγησαν στο μοντερνισμό.

 Με την ολοκλήρωση του προγράμματος θα πρέπει να μπορούμε να :

Διακρίνουμε τα χαρακτηριστικά της μοντέρνας και της παραδοσιακής ποίησης και να τα εντοπίζουμε σε ποιήματα.

Να γνωρίζουμε τα βασικά χαρακτηριστικά των λογοτεχνικών ρευμάτων.

Να εντάσσουμε ένα ποιητικό έργο σε μια θέση στη γραμμή της εξέλιξης από την παραδοσιακή στη μοντέρνα ποίηση.

Να γνωρίζουμε βασικούς εκπροσώπους της παραδοσιακής και μοντέρνας ποίησης και τους ποιητές που πραγματοποίησαν τη μετάβαση από την παράδοση στο μοντερνισμό.

Ο πίνακας που ακολουθεί, σχεδιάστηκε με στήριγμα το βιβλίο της Αγάθης Γεωργιάδου «Η ποιητική περιπέτεια».

Η ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ

Πριν ξεκινήσουμε να εργαζόμαστε κατά ομάδες, και με βάση τις μέχρι τώρα γνώσεις σας, κάντε μια πρώτη απόπειρα να κατατάξετε στην κατηγορία που ανήκουν τα παρακάτω  ποιήματα  και να εντοπίσετε  τα χαρακτηριστικά τους.

Καρυάτιδες   Ιωάννη Πολέμη

Μπροστ? στις Καρυάτιδες, τις μαρμαρένιες κόρες,
σταθήκαμε θαυμάζοντας κι οι δυο μας ώρες κι ώρες.
Ακίνητα τα μάτια σου έδειχναν κάποια λύπη
για κείνη που μας έκλεψαν κι απ? τις άλλες λείπει,

στην ξενιτιά, στη σκοτεινιά, στα πέρατα του κόσμου.
Μα εγ? τις έβρισκα σωστές, όλες σωστ?ς εμπρός μου
κι έλεγα πως θα γύρισε κι εκείνη απ? τα ξένα
γιατ? μετρούσα, αγάπη μου, μαζ? μ? αυτ?ς και σένα.

Καρυάτιδες  Ανδρέα Εμπειρίκου

Στο Γιώργο Γουναρόπουλο

Ώ οι μαστοί της νεότητος

Ώ τα πελιδνά νερά των συκοφάγων

Τα καλντιρίμια αντηχούν από τα βήματα των πρωινών ανθρώπων

'Aλσος αλκής με τ' άλικα δέντρα σου

Η νεότης διαισθάνεται τη σημασία σου

Αναθρώσκει ήδη στας παρυφάς σου

Θύσανοι πουπουλένιοι σκιρτούν ανάμεσα στα στήθη των νεανίδων

Που περπατούν ημίγυμνες μέσ' στα δρομάκια σου

Η κόμη τους είναι ωραιότερη από του Αβεσαλώμ

Το κεχριμπάρι στάζει ανάμεσα στους βοστρύχους

Και οι μελαχρινές κρατούνε φύλλα εβένου

Τα βήματα τους τα οσφραίνονται κουνάβια

Το δάσος συγκινείται

Τα δάσος είναι μυρμηκιά με λεγεώνες λογχοφόρων

Εδώ και οι κορυδαλλοί γυμνώνονται απ' τις σκιές τους                                                                           Η κλεμμένη Καρυάτιδα στο Βρετανικό Μουσείο

Οι τροχιόδρομοι δεν ακούγονται

Η ημέρα αναστενάζει

Μια κόρη της πολύ μικρή παίζει με τους μαστούς της                                                                               

Κανένας κόλαφος δεν ισχύει

Μόνο μια έλαφος περνά κρατώντας μέσ' στο στόμα της

Τα τρία κεράσια που βρήκε ανάμεσα στα στήθη της νεότητος

Το βράδυ εδώ είναι θερμό

Τα δέντρα περιτυλίσσονται στη σιγαλιά τους

Βράχοι σιγής πέφτουν αργά και που μέσα στο ξέφωτο

Όπως το φως πριν γίνει μέρα.

Είπαν για την ποίηση?

-Η ποίησις είναι ανάπτυξις στίλβοντος ποδηλάτου  

                                                         Ανδρέας Εμπειρίκος

-Η ποίηση αρχίζει εκεί όπου αρχίζει να ηττάται ο θάνατος.

                                                              Οδυσσέας Ελύτης

-Η ποίηση είναι σκέψεις που αναπνέουν, και λέξεις που καίνε.

                                                            Έντγκαρ Άλαν Πόε

Η ποίηση δεν είναι ένα ελευθέρωμα της συγκίνησης, αλλά απόδραση από τη συγκίνηση. Δεν είναι έκφραση της προσωπικότητας, αλλά απόδραση από την προσωπικότητα.

                                                                               Τόμας Έλλιοτ

Σχετική εργασία μαθητών: Ρομαντισμός