ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΣΤΗ ΔΥΤΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ

Διδακτικοί στόχοι

Να κατανοήσουμε τη σημασία της αύξησης του ευρωπαϊκού πληθυσμού.

Να γνωρίσουμε τις επαναστατικές  μεταβολές στη γεωργία και να αντιληφθούμε τη σημασία τους.

Να παρακολουθήσουμε τις μεταβολές στο εμπόριο και τις μεταφορές.

Να εμβαθύνουμε στη σχέση μεταξύ της εμπορικής ανάπτυξης και της λεγόμενης επανάστασης των πόλεων.

α. Ο πληθυσμός και η γεωργία

Χαρακτηριστικά εποχής -11ος αι.

Αύξηση πληθυσμού.

Επέκταση καλλιεργήσιμης γης με εκχερσώσεις και αποξηράνσεις.

Ανάπτυξη εμπορίου και βιοτεχνίας.

Ίδρυση νέων πόλεων.

Καθιέρωση συναλλαγών με χρήμα.

Εκδήλωση γεωργικής επανάστασης

• Αύξηση καλλιεργήσιμων εκτάσεων.
• Εισαγωγή τεχνολογίας στη γεωργία (τροχοφόρο άροτρο-τετράτροχη άμαξα).
• Βελτίωση παραγωγής σε ποιότητα και ποσότητα, άρα και διατροφής πληθυσμού.
• Εφαρμογή τριζωνικής καλλιέργειας λόγω απουσίας λιπασμάτων, η οποία βασίζεται στην εκ περιτροπής καλλιέργεια του αγρού. Δηλαδή: Η πρώτη ζώνη σπέρνεται το φθινόπωρο με σιτάρι και βρώμη, η δεύτερη την άνοιξη, με κριθάρι, όσπρια και λαχανικά και η τρίτη μένει χέρσα, εφαρμόζεται η αγρανάπαυση, για να ξεκουραστεί το χώμα.
• Αγροτικός εποικισμός και δημιουργία αστικών κοινοτήτων.

Μεσαιωνική πόλη και ύπαιθρος χώρα Παράσταση σε χειρόγραφο

β. Οι πόλεις-Καίριος κοινωνικοοικονομικός και πνευματικός ρόλος αντί των Μονών

• Ίδρυση πόλεων, επέκταση παλαιών πυρήνων, ανέγερση φρουρίων.
• Καταμερισμός και εξειδίκευση εργασίας εξαιτίας της τεχνολογικής προόδου.
• 11ος έως14ος αι.: Γενίκευση χρήσης νερόμυλου και ανεμόμυλου.
• Ανάπτυξη οικοδομικών δραστηριοτήτων και εμπορίου.
• Διάδοση νέων ιδεών.

Νερόμυλος σε ζωγραφικό πίνακα

γ. Το εμπόριο

• Η διάθεση του αγροτικού πλεονάσματος στις πόλεις συνεπάγεται την πρόοδο του εμπορίου.
• Ύπαρξη εκτεταμένου εμπορικού δικτύου μέσω οδικών αξόνων και σύνδεση με όλη την Ευρώπη και την Ανατολή.
• Κύρια εμπορικά κέντρα: οι ιταλικές πόλεις, η Μπρυζ (Βέλγιο) και η Βρέμη.
• Το χερσαίο εμπόριο γίνεται με τετράτροχες άμαξες και καραβάνια ημιόνων. Το θαλάσσιο εμπόριο με γαλέρες και κόγκες.

• Καθιέρωση χρήσης πυξίδας και πρυμναίου πηδαλίου.
• Διακίνηση ειδών πολυτελείας , ειδών πρώτης ανάγκης και δουλεμπόριο.
• Πρωταγωνιστές: έμποροι από την Πράγα και τη Βενετία.

Στα τέλη του 12ου αι. απαντώνται οι εμποροπανηγύρεις, κυρίως στη Φλάνδρα και Καμπανία.

Πρόκειται για μια διαρκή αγορά κατά την οποία:

• διατίθενται εμπορεύματα
• γίνονται ανταλλαγές νομισμάτων από αργυραμοιβούς
• χορηγούνται πιστώσεις από εβραίους επιχειρηματίες και πλούσιες μονές.

 Τίθενται έτσι οι βάσεις του σύγχρονου χρηματοπιστωτικού συστήματος.

• Στη Βενετία και στη Γένουα συγκροτούνται ναυτικές εταιρείες με τεράστια κέρδη.

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ

1. Γιατί η αύξηση του πληθυσμού στην Ευρώπη από τα μέσα του 11ου αι. σήμανε την οικονομική της ανάπτυξη; Σχετίζονται και σήμερα  οι δημογραφικοί δείκτες μιας χώρας με την οικονομία της; με την οικονομία της;

2. Τι δηλώνει ο όρος γεωργική επανάσταση; Ποια άλλη επανάσταση γνωρίζετε στο χώρο της οικονομίας, που ανέτρεψε δεδομένα αιώνων;

3. Τι σημαίνουν οι όροι: εκχέρσωση και αποξήρανση; Εφαρμόστηκαν στην Ελλάδα; Πότε, που και γιατί;

4. Ποιους επαγγελματίες βλέπετε στην εικόνα του σχολικού σας βιβλίου; Τι μαρτυρεί η παρουσία τους;

Εμπορικός δρόμος μεσαιωνικής πόλης Μικρογραφία σε χειρόγραφο του 15ου αι.

5. Παρατηρήστε προσεκτικά το χάρτη της σελ.62 ,για να δείτε το δίκτυο των μεσαιωνικών πόλεων στη Δύση και τα προϊόντα που διακινούσαν. Τι μαρτυρεί η παρουσία τόσων πολλών φάρων;

Το ύφασμα που βλέπετε, προέρχεται από βασιλικό ένδυμα του 12ου αι. και το μπλε του χρώμα προέρχεται από το φυτό ίσατις η βαφική, που διακινούνταν αυτήν την περίοδο, όπως βλέπετε στο χάρτη του βιβλίου.

6. Τι σημαίνει η παροιμιώδης έκφραση ο πέμπτος τροχός της αμάξης; Τι φανερώνει για τη σχέση γλώσσας-τεχνολογίας; Για να απαντήσετε, να λάβετε υπόψη και τα λόγια του Χρίστου Τσολάκη: Οι γλώσσες, κυρίες και κύριοι, βρίσκονται στα μπόγια των λαών, ψηλώνουν με το ψήλωμα και συρρικνώνονται με τη συρρίκνωση των σκέψεων και των πολιτισμών των ανθρώπων. Δεν είναι δυνατόν οι πολιτισμοί και οι σκέψεις να προάγονται και οι γλώσσες να φθίνουν. Αυτό και το αντίστροφό τους αποκλείονται. Στην τεχνολογία οι λαοί, στην τεχνολογία και οι γλώσσες. Στην ποίηση οι λαοί, στην ποίηση και οι γλώσσες.

7. Τι δηλώνουν οι απεικονίσεις του πρυμναίου πηδαλίου και του ανεμόμυλου σε σφραγίσματα πόλεων της Κεντρικής Ευρώπης κατά τον 13ο αι.;

8. Ποιο είναι η σημασία της λέξης εμποροπανήγυρις σήμερα; Με ποια αφορμή γίνεται; Μία τέτοια εμποροπανήγυρις γινόταν στα βυζαντινά χρόνια στη Θεσσαλονίκη και συνέρρεαν σ? αυτήν πλήθος Βαλκάνιοι. Σήμερα έχει αντικατασταθεί από τα Δημήτρια.

9. Αφού διαβάσετε το συμβόλαιο ίδρυσης ναυτικής εταιρείας στη σελ. 63, να δείτε τους τρόπους συμμετοχής των συμβαλλομένων  και τον τρόπο κατανομής των κερδών από  θαλάσσιο εμπόριο. Ξέρετε αν συνέβη κάτι αντίστοιχο στην Ελλάδα και σε ποια κυρίως περίοδο;

Ομοίωμα βενετσιάνικου πλοίου