Η διεθνής ακτινοβολία του Βυζαντίου  (συνέχεια)

ε. Η βυζαντινή πολιτική στην Ιταλία και η Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία του Γερμανικού Έθνους

Πολιτικές επιδιώξεις Νικηφόρου Φωκά στην Ιταλία

• Προστασία βυζαντινών επαρχιών Ιταλίας από τους Άραβες.
• Ενίσχυση βυζαντινής επιρροής στη Ρώμη και στα ημιαυτόνομα κρατίδια της Κεντρικής Ιταλίας.

Αίτια της σύγκρουσης μεταξύ της Βυζαντινής και Γερμανικής Αυτοκρατορίας επί Νικηφόρου Φωκά

α. ο αυτοκρατορικός τίτλος του Όθωνος Α΄ (Αυτοκράτωρ Ρωμαίων 962) και

β. η επικυριαρχία των ημιαυτόνομων κρατιδίων της κεντρικής Ιταλίας.

Άρνηση αναγνώρισης  τίτλου- Ανταλλαγή πρεσβειών

Αποτυχία πρεσβείας επισκόπου Κρεμόνας Λιουτπράνδου

Βελτίωση σχέσεων επί Ιωάννη Τζιμισκή μέσω του διπλωματικού γάμου της Θεοφανούς, ανιψιάς του αυτοκράτορα με τον διάδοχο Όθωνα Β΄.

Η Θεοφανώ
Τοιχογραφία στο Ναό του Αγίου Παντελεήμονος Κολωνίας

Αποτέλεσμα: Η διάδοση του βυζαντινού πολιτισμού στην αυλή των Οθωνιδών.

1071: Απώλεια βυζαντινών κτήσεων από τους Νορμανδούς.

στ. Το Σχίσμα(1054) μεταξύ των δύο Εκκλησιών

Η νορμανδική κατάκτηση ευνοήθηκε από το Σχίσμα εξαιτίας της αντιβυζαντινής διάθεσης που επικράτησε στην Ιταλία.

Πρωταγωνιστές: ο Πατριάρχης Μιχαήλ Κηρουλάριος και ο Καρδινάλιος Ουμβέρτος.

Αίτια: α. Θεολογικές και δογματικές διαφορές και β. η διεκδίκηση των πρωτείων του Πάπα.

Δημιουργία ψυχικού ρήγματος.

Μακροπρόθεσμες συνέπειες κατά την Άλωση της Πόλης.

 Σημ. Ο σερ Τζέημς Κόχραν Στήβενσον Ράνσιμαν (7 Ιουλίου 1903 ? 1 Νοεμβρίου 2000) γνωστότερος ως σερ Στήβεν Ράνσιμαν, είναι ένας από τους γνωστότερους Άγγλους ιστορικούς. Ήταν ένας από τους επιφανέστερους βυζαντινολόγους του 20ού αιώνα. Λίγο καιρό πριν πεθάνει ασπάστηκε την Ορθοδοξία, βαπτιζόμενος στο Άγιον Όρος.

ζ. Οι σχέσεις με τις ιταλικές ναυτικές πόλεις

Ανάπτυξη ιταλικών ναυτικών πόλεων, ιδιαίτερα της Βενετίας.

Καλλιέργεια στενών σχέσεων με το Βυζάντιο.

Το 992 ο Βασίλειος ο Β΄ εγκαινιάζει μία περίοδο παραχώρησης προνομίων στη Βενετία, ως αντάλλαγμα υπηρεσιών, με αποτέλεσμα την υπονόμευση της βυζαντινής οικονομικής και ναυτικής ισχύος.

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ

1.Αφού διαβάσετε το απόσπασμα από την πρεσβευτική έκθεση του Λιουτπράνδου, που παρατίθεται στη σελ. 46, να ελέγξετε την αξιοπιστία της και με βάση το κείμενο που ακολουθεί.

Ο Λιουτπράνδος της Κρεμώνας και η εικόνα του για τους Βυζαντινούς

του Θανάση Δ. Κωτσάκη, Ιστορικού από το νέο Λόγιο Ερμή τ.4

Με τη ρωμαϊκή κατάκτηση ο ελληνικός κόσμος ήλθε ουσιαστικά για πρώτη  φορά σε στενή επαφή με τον λατινικό, σε μια συνύπαρξη με πολλαπλές παραμέτρους. Πέρα όμως από την πολιτισμική ώσμωση μεταξύ των δύο πλευρών (αφενός τις επιδράσεις του ελληνικού πολιτισμού στον ρωμαϊκό και αφετέρου την πρόσληψη ρωμαϊκών πρακτικών και θεσμών από την Ανατολή μέσω της ανατολικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας), οι δύο κόσμοι ήλθαν και σε σύγκρουση ήδη από τον πρώιμο Μεσαίωνα. Παρατηρήθηκαν μάλιστα ανταγωνισμοί και προστριβές σε εκκλησιαστικό επίπεδο μεταξύ Παλαιάς και Νέας Ρώμης, που οδήγησαν στο σχίσμα μεταξύ Ρωμαιοκαθολικών και Ορθοδόξων.

Οι σχέσεις μεταξύ Ανατολής ? Δύσης επιδεινώθηκαν μετά τη μεγάλη μετανάστευση, που έλαβε χώρα από τον 3ο έως τον 5ο αι. μ.Χ., όταν τα γερμανικά φύλα κατέκλυσαν τη δυτική Ευρώπη και κατέλυσαν το δυτικό τμήμα της αυτοκρατορίας, καταλαμβάνοντας τη Ρώμη (476 μ.Χ.). Παρά όμως τις επιδρομές, τις λεηλασίες και τις καταστροφές και στο ανατολικό τμήμα της αυτοκρατορίας, τα γερμανικά φύλα δεν κατόρθωσαν να επιβληθούν και εκεί. Επιφανή μέλη της κωνσταντινουπολίτικης αριστοκρατίας συγκρότησαν το «Πανελλήνιον», έναν φορέα με έντονο αντιγερμανικό προσανατολισμό, που είχε ως στόχο την εκδίωξή τους από την περιοχή, κάτι που τελικά πραγματοποιήθηκε με τη λαϊκή εξέγερση του 400 μ.Χ. και την εξόντωση των Γότθων του πολεμάρχου Γαϊνά, που παρεπιδημούσαν στην Κωνσταντινούπολη.
Έκτοτε η βυζαντινή αυτοκρατορία θα συνεχίσει να βρίσκεται σε αντιπαράθεση με τα γερμανικά φύλα και τις δυτικές ηγεμονίες, με αποκορύφωμα την ιδεολογική σύγκρουσή της με την αυτοκρατορία του Φράγκου ηγεμόνα Καρλομάγνου και των επιγόνων του, που διεκδικούσε για λογαριασμό της τον τίτλο της «ρωμαϊκής αυτοκρατορίας» (800 μ.Χ.). Θέλοντας μάλιστα να μονοπωλήσουν τον τίτλο αυτό, οι Δυτικοί ηγεμόνες αποκαλούσαν τον βυζαντινό αυτοκράτορα απλώς «βασιλέα των Ελλήνων» και όχι «των Ρωμαίων», και αυτός με τη σειρά του αποκαλούσε τον αυτοκράτορα της Δύσεως απλώς «ρήγα» και τους Φράγκους «γένος βαρβάρων».

Στο πλαίσιο των διπλωματικών επαφών μεταξύ των δύο πλευρών ο Γερμανός αυτοκράτορας Όθων Α΄ (962-973), ιδρυτής της μετέπειτα Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Γερμανικού Έθνους, απέστειλε στην Κωνσταντινούπολη τον λομβαρδικής καταγωγής Λιουτπράνδο, επίσκοπο Κρεμώνας, ώστε να διαπραγματευτεί  με τον αυτοκράτορα Νικηφόρο Φωκά το συνοικέσιο του γιου του, Όθωνα Β΄, με την αρχοντοπούλα Θεοφανώ. Η κακή ωστόσο συμπεριφορά που φαίνεται ότι επέδειξαν οι βυζαντινές αρχές απέναντι στον Λιουτπράνδο, λόγω του ότι πήγε εκεί ως εκπρόσωπος του Γερμανού ηγεμόνα, ενός σφετεριστή της ρωμαϊκής νομιμότητας, τον εξόργισε και έγραψε μια άκρως εμπαθή και σφόδρα επικριτική αναφορά για το ταξίδι του στην Κωνσταντινούπολη με τον λατινικό τίτλο: ?De Legatione Constantinopolitana?. Το κείμενο αυτό, το οποίο απηχούσε πιθανότατα όχι μόνο τις προσωπικές του απόψεις αλλά και τις επικρατούσες στον δυτικό κόσμο αντιλήψεις, θεωρείται χρήσιμο για την ανίχνευση των ριζών του δυτικού ανθελληνισμού. Σε αυτό οι Έλληνες παρουσιάζονται ως: «επιπόλαιοι», «ανόητοι», «κόλακες», «φιλάργυροι», «δόλιοι», «απατεώνες», «αναξιόπιστοι», «ψεύτες», «προδότες» κ.ά., κάτι που ερμηνεύεται υπό το πρίσμα κάποιων «συμπλεγμάτων κατωτερότητας» από τα οποία διακατέχονταν οι τότε Δυτικοί απέναντι στην ακμάζουσα ανατολική αυτοκρατορία.

Διαπιστώνεται λοιπόν στα τελευταία αυτά αποσπάσματα ότι γίνεται χρήση αρνητικών στερεοτύπων για τους Έλληνες, προερχομένων από τη ρωμαϊκή αρχαιότητα, τα οποία, όπως αποδεικνύεται, ήταν εν χρήσει και κατά τον Μεσαίωνα.
Έναν σχεδόν αιώνα λοιπόν προ του σχίσματος του 1054 διαπιστώνεται η ύπαρξη αρνητικών στερεοτύπων από την πλευρά των Δυτικών και δη των Γερμανών αναφορικά κυρίως με την αξιοπιστία των Ελλήνων και την εχθρότητά τους έναντι της Δύσεως. Από το 1054 και ύστερα θα προστεθεί στα παραπάνω και η μομφή του «σχισματικού» ή σπανιότερα του «αιρετικού», δεδομένου ότι η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία δεν θεωρούσε τους Ορθοδόξους αιρετικούς, παρά μόνο σχισματικούς.

2.Διαβάστε το απόσπασμα  που σας δίνεται και θυμηθείτε όσα είπαμε για την πολιτιστική διπλωματία. Ασκήθηκε αυτή επιτυχώς από τους Βυζαντινούς στην αυλή των Οθωνιδών; Τα αποτελέσματά της φάνηκαν μόνο στο κοντινό μέλλον; Να υποστηρίξετε την άποψή σας.

Στη  γερμανική πόλη, της Κολωνίας, υπάρχει κάτι ιδιαίτερα ενδιαφέρον για εμάς της Έλληνες. Είναι ο Ιερός Ναός του Αγ. Παντελεήμονος (Πανταλέοντα τον ονομάζουν οι σημερινοί κάτοχοι του Ναού, που είναι Ρωμαιοκαθολικοί). Μέσα στο Ναό αυτό υπάρχει μέχρι σήμερα και ο τάφος της Βυζαντινής Πριγκίπισσας Θεοφανούς. Στην πόλη της Κολωνίας υπάρχει πλατεία και οδός με το όνομα της Θεοφανούς και Σύλλογος Φίλων της Θεοφανούς.

Την δεκαεξάχρονη Θεοφανώ ακολουθεί στη νέα της πατρίδα πολυπληθής συνοδεία, την οποία αποτελούν άνθρωποι της Εκκλησίας, των Γραμμάτων και των Τεχνών, Άρχοντες και αυλικοί. Μαζί της πήρε και λείψανα Αγίων, για ευλογία στη νέα της ζωή. Μεταξύ αυτών ήταν και λείψανα του Αγ. Παντελεήμονος. Έτσι συνέβαλε στο κτίσιμο της εκκλησίας της τιμήν του Ιαματικού Αγίου στην Κολωνία.

Οι Γερμανοί εντυπωσιάσθηκαν από την Θεοφανώ. Παρά το νεαρό της ηλικίας της είχε μόρφωση, καλλιέργεια, αγαθότητα και λεπτή κι ευγενική ανατροφή. Έτσι κέρδισε γρήγορα τον θαυμασμό και την εκτίμηση των υπηκόων της. Μάλιστα μετέφερε και εισήγαγε στη γερμανική αυλή την λεπτεπίλεπτη εθιμοτυπία και την πολυτέλεια του Βυζαντίου και έθεσε τις βάσεις της μελέτης των Ελληνικών Γραμμάτων.

                                                                                                    Πηγή: Διαδίκτυο

3.Που αποδίδει ο Ostrogorsky την άρνηση των Βυζαντινών να αναγνωρίσουν τα πρωτεία του Πάπα, σύμφωνα με το παράθεμα της σελ. 48;

4. Θεωρείτε φρόνιμη την ενέργεια του Βασιλείου του Α΄ να παραχωρήσει εμπορικά προνόμια στη Βενετία; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

5. Να δώσετε την προέλευση και  τη μεταφορική σημασία της φράσης: « το μήλον της έριδος».