H ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

α.  Η ανώτερη αριστοκρατία

Συνύπαρξη δύο αριστοκρατικών τάξεων από τα μέσα του 8ου αι.

• των μεγαλογαιοκτημόνων (δυνατών)
• των βασιλικών (της παλατιανής αριστοκρατίας)

Η πρώτη συρρέει στην Κων/πολη για την εξασφάλιση αξιωμάτων και εισοδημάτων που απολάμβανε η δεύτερη.

Δείπνο πλουσίων στο Βυζάντιο
Μικρογραφία σε χειρόγραφο

Τέλη 10ου αι: Σύνδεση δύο τάξεων με επιγαμίες.

• Κοινωνική και οικονομική κυριαρχία βασιλικών στην Κωνσταντινούπολη.
• Επικράτηση και παροχή προστασίας δυνατών στις αγροτικές κοινότητες και το δήμο.

β. Η μεσαία τάξη

10ος-11ος αι. Εμφάνιση εμποροβιοτεχνικής τάξης  τολμηρών μεγαλεμπόρων. Οδηγεί στην  αύξηση της νομισματικής κυκλοφορίας και την ενεργό συμμετοχή αυτής της τάξης στην πολιτική ζωή της αυτοκρατορίας.

Βυζαντινοί έμποροι σε πλοιάριο
Παράσταση σε χειρόγραφο του 11ου αι.

γ. Η κοινωνία του χωριού και η πάλη κατά των Δυνατών

Δομή βυζαντινού χωρίου (αγροτικής κοινότητας)

 Ιερέας: πνευματική αποστολή-ηθικό κύρος

Δυνατοί: οικονομική  ισχύς

Ελεύθεροι μικροϊδιοκτήτες

Δούλοι

Συλλογή ελαιοκάρπου Παράσταση σε χειρόγραφο

Τέλη  8ου αι. Ένταση κοινωνικών ανισοτήτων

• Υπερχρέωση μικρών καλλιεργητών και λόγω της βαριάς φορολογίας
• Παραχώρηση κλήρων γης στους δανειστές
• Μετάπτωση σε παροίκους των δυνατών (αδυναμία διατήρησης ελευθερίας)

            ή φυγή στις πόλεις

Τις φορολογικές υποχρεώσεις αυτών των φτωχών γεωργών επωμίζονται με νόμο οι δυνατοί (αλληλέγγυον), αφού δεν ήταν δυνατόν η κοινότητα να επωμιστεί πρόσθετο οικονομικό βάρος.

Πληρωμή παροίκων

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ

• Πως συνδέεται η βελτίωση της οικονομικής θέσης των πολιτών με τη συμμετοχή τους στην εξουσία κατά τη διάρκεια του 10ου-11ου αι.; Σας θυμίζει μια αντίστοιχη εξέλιξη στην αρχαιότητα; Ποια ήταν αυτή  και σε ποια μορφή πολιτεύματος οδήγησε;
• Στην ενότητά μας μνημονεύεται ο αυτοκράτορας Μιχαήλ ο Ε΄ ο Καλαφάτης. Να αναζητήσετε τη σημασία της προσωνυμίας του σε ένα λεξικό. Τι μαρτυρεί για τα κριτήρια ανάρρησης των Βυζαντινών στο θρόνο;
• Αφού διαβάσετε το απόσπασμα από το Βίο του Αγίου Φιλαρέτου να απαντήσετε στα ερωτήματα:

Με ποια μέσα γινόταν η καλλιέργεια της γης και τι σήμαινε για το γεωργό η απώλειά τους;

Ποιες οικονομικές υποχρεώσεις είχε ένας φτωχός μικροϊδιοκτήτης γης;

Ποιους κινδύνους αντιμετώπιζε από την αδυναμία τακτοποίησής τους και που τον οδηγούσε αυτή;

Όργωμα με άροτρο και αροτριώντα ζώα
Παράσταση σε χειρόγραφο

• Να δώσετε το περιεχόμενο των όρων: βασιλικοί, δυνατοί, προστασία, βυζαντινόν χωρίον, πάροικοι, αλληλέγγυον.
• Ποιες σημασίες έχει σήμερα η λέξη προστασία στον πολιτικό και κοινωνικό μας βίο;
• Γιατί συνέφερε στο βυζαντινό κράτος η  διάσωση της μικρής ιδιοκτησίας, όπως φαίνεται και από τη Νεαρά του 935 που παρατίθεται  στο βιβλίο;
• Ποια ήταν η σκοπιμότητα της θεσμοθέτησης του αλληλέγγυου από τη  βυζαντινή αυτοκρατορία;