Η ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΑΚΜΗΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΕΡΜΑΤΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ  ΩΣ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ (843-1054)

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

Βυζάντιο

• Κυριαρχία στην πολιτική σκηνή της Μακεδονικής δυναστείας.

Στρατηγοί αυτοκράτορες: Νικηφόρος Β΄ Φωκάς, Ιωάννης Α΄ Τζιμισκής, Βασίλειος ο Β΄ Ο Βουλγαροκτόνος.

Μην ξεχνάμε πως είναι και η περίοδος  εμφάνισης των ακριτικών τραγουδιών που εξυμνούν τα επικά κατορθώματα των ακριτών.

• Εσωτερική πολιτική

Ανάπτυξη εμπορίου και βιοτεχνίας.

Ενίσχυση κεντρικής εξουσίας- Προστασία μικρής ιδιοκτησίας από την ισχυρή γαιοκτησία.

Ενίσχυση αστικής αριστοκρατίας.

Αναδιοργάνωση στρατού.

• Εξωτερική πολιτική

Ενίσχυση κύρους και διεθνούς  ακτινοβολίας.

Ανάκτηση εδαφών (νησιά Αιγαίου)-Κατάκτηση άλλων  (Συρία, Βουλγαρία).

Μέσα 11ου αι. Αρχή κρίσης

Δυτικό τμήμα αυτοκρατορίας

Επιδρομές Βίκιγκς και Ούγγρων.

Εξασθένιση κεντρικής εξουσίας.

Παγίωση  φεουδαρχίας με τις συνακόλουθες σχέσεις προστασίας-υποτέλειας.

Διδακτική ενότητα: Προοίμιο της ακμής του Βυζαντινού κράτους (843-867)

Διδακτικοί στόχοι

• Να κατανοήσουμε τη σημασία της πολιτικής του Μιχαήλ Γ΄ και των συνεργατών του για την ανάπτυξη της βυζαντινής ισχύος.
• Να ενημερωθούμε για τις περιστάσεις και τις μεθόδους εκχριστιανισμού των Μοραβών και των Βουλγάρων και να αντιληφθούμε τη σημασία τους για τη διάδοση του βυζαντινού πολιτισμού στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη.
• Να κατανοήσουμε τους λόγους της σύγκρουσης  των δύο Εκκλησιών στο ζήτημα του εκχριστιανισμού των Μοραβών και των Βουλγάρων.

Στη διάρκεια της βασιλείας του Μιχαήλ Γ΄ (842-867)

επιτεύχθηκε αισθητή πρόοδος στους τομείς της παιδείας και της οικονομίας,

ενώ σημειώθηκαν σημαντικές στρατιωτικές επιτυχίες κατά των Αράβων στη Μ. Ασία.

α. Ο εκχριστιανισμός των Σλάβων

Οι Βυζαντινοί, έχοντας εδραιώσει την κυριαρχία τους στη Μικρά Ασία, στράφηκαν προς το σλαβικό κόσμο και επιδίωξαν τον εκχριστιανισμό του.

Εκχριστιανισμός των Ρώσων

Ύστερα από μια ανεπιτυχή επίθεση των Ρώσων (Ρως) κατά της Κωνσταντινούπολης (860), οργάνωση ιεραποστολής για τον εκχριστιανισμό τους.

Εκχριστιανισμός των Μοραβών

Το 863 αποστολή ιεραποστόλων στη Μοραβία, ύστερα από πρόσκληση του Ραστισλάβου, ηγεμόνα της χώρας.

Σημ. Η Μοραβία είναι ιστορική περιοχή στο ανατολικό τμήμα της Τσεχίας και πήρε το όνομά της από τον ποταμό Μοράβα, ο οποίος τη διαρρέει.

Επικεφαλής της πρεσβείας τοποθετήθηκαν

ο Κωνσταντίνος-Κύριλλος, λόγιος και γνώστης της σλαβονικής, δηλαδή της αρχαίας σλαβικής γλώσσας, και ο αδελφός του Μεθόδιος από τη Θεσσαλονίκη.

Στη Μοραβία οι δύο Θεσσαλονικείς εργάστηκαν με ακάματο ζήλο.

Ο Κωνσταντίνος

• επινόησε το γλαγολιτικό αλφάβητο. Βασικά χρησιμοποίησε τη μικρογράμματη ελληνική γραφή και πρόσθεσε μερικά ακόμη γράμματα για την απόδοση των υπόλοιπων σλαβικών φθόγγων.
• μετέφρασε την Αγία Γραφή στα σλαβονικά.

Έτσι η Λειτουργία και το κήρυγμα στη Μοραβία άρχισαν να γίνονται στη σλαβονική γλώσσα.

Οι Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος με το γλαγολιτικό αλφάβητο

Αργότερα

• §εκδίωξη μαθητών τους από τη χώρα
• §κυριαρχία φράγκικου κλήρου

Αποτελέσματα

• Εδραίωση βυζαντινού πολιτισμού
• Δημιουργία εθνικής φιλολογίας Σλάβων.

Εκχριστιανισμός των Βουλγάρων

Στο ζήτημα του εκχριστιανισμού των Βουλγάρων έδρασαν δυναμικά το πατριαρχείο, σε συνεργασία με την αυτοκρατορική εξουσία.

Συγκεκριμένα, στο αίτημα για αποστολή ιεραποστόλων το Βυζάντιο απαντά με αστραπιαία στρατιωτική  επέμβαση για να αποφευχθεί  ο προσεταιρισμός της Βουλγαρίας από τη Δύση.

Αποτέλεσμα: Βάπτιση Βόρη το 864 με το όνομα Μιχαήλ και ανάδοχο τον αυτοκράτορα.

β. Ο ανταγωνισμός των δύο Εκκλησιών και το Πρώτο Σχίσμα

• Οργάνωση της Βουλγαρικής Εκκλησίας σύμφωνα με τις υποδείξεις του πατριάρχη Φωτίου.
• Συντριβή αντίστασης βογιάρων που έμεναν πιστοί στην εθνική θρησκεία από το Βόρη.
• Απογοήτευση λόγω εκλογής Έλληνα επισκόπου και στροφή στη Ρώμη.

Παρέμβαση Φωτίου με τη συμπαράσταση του αυτοκράτορα

• Απόκρουση επέμβασης Ρώμης
• Κατηγορίες για θέματα λατρείας και εκκλησιαστικής τάξης κυρίως όμως για το δόγμα ότι το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται και από τον Υιό (filoque).
• Απόρριψη από τη Σύνοδο του 867
• Αναθεματισμός Πάπα Νικολάου (Πρώτο Σχίσμα).

Το βουλγαρικό ζήτημα διευθετήθηκε με απόφαση της Συνόδου της Κωνσταντινούπολης το 870: η Βουλγαρία θα υπαγόταν πλέον στη δικαιοδοσία του πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης.

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ

1. Ποιες διαφορές παρουσιάζουν οι τρόποι εκχριστιανισμού των Μοραβών, των Βουλγάρων και των Ρώσων;

2.Διαβάστε την πηγή που σας δίνεται και αναφέρεται στην ξαφνική  επίθεση των  προγόνων  των Σκανδιναυών, των Ρως, στη Βασιλεύουσα το 860 και κατόπιν απαντήστε στις ερωτήσεις.

Ο Πατριάρχης Φώτιος, που ηγήθηκε ο ίδιος της άμυνας εναντίον τους, γράφει:

Αλίμονό μου, βλέπω έναν άγριο και ανηλεή λαό να ξεχύνεται άφοβα και να περικυκλώνει την πόλη, να λεηλατεί τα περίχωρά της, να καταστρέφει τα πάντα, χωράφια και  σπιτικά, ζώα και υποζύγια, γυναίκες και παιδιά, γέρους και νέους, να τους διαπερνά όλους με το σπαθί, να μην δείχνει λύπηση για κανέναν ούτε έλεος. Η καταστροφή είναι ολοκληρωτική? Γιατί δε μοιάζει με τις καταστροφικές επιδρομές άλλων βαρβάρων. Ο αιφνιδιασμός της επίθεσης και η απίστευτη ταχύτητά της, η απανθρωπιά, τα άγρια ήθη και η σκληρότητα των βάρβαρων φύλων αποκαλύπτουν ότι αυτό το χτύπημα μας ήρθε από τον ουρανό σαν κεραυνός.

Ρώσοι στρατιώτες έξω από τα τείχη της Πόλης

Ποια αισθήματα προκάλεσε η θέα των Ρώσων στα τείχη της Βασιλεύουσας; Είναι δικαιολογημένα; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Μπορείτε να σκεφτείτε ποιες πρακτικές προσέγγισης των Ρώσων χρησιμοποίησαν αρχικά οι Βυζαντινοί;

 Να έχετε υπόψη ότι με τον καιρό, οι Ρως υπηρέτησαν ως στρατιώτες στην υπηρεσία του αυτοκράτορα και ονομάζονταν Βαράγγοι, που στα ελληνικά σημαίνει αυτοί που ορκίζονται να προσφέρουν προστασία.

Η φρουρά των Βαράγγων στο Ιερό Παλάτιο
Παράσταση σε χειρόγραφο

3. Λαμβάνοντας υπ? όψιν το πρώτο παράθεμα της σελ. 34 του σχολικού βιβλίου και με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις να αναφερθείτε στον εκχριστιανισμό των Μοραβών.

4. Ποια υπήρξε η ανάμιξη της Ρωμαϊκής Εκκλησίας στο ζήτημα του εκχριστιανισμού

των  Βουλγάρων και ποια ήταν η αντίδραση του Βυζαντινού Κράτους;

5.Ποια είναι κατά τη γνώμη σας, η σημασία της δημιουργίας του γλαγολιτικού αλφαβήτου για τους σλαβικούς λαούς;

6.Να τεκμηριώσετε την άποψη ότι στο σχεδιασμό του εκχριστιανισμού των σλαβικών λαών οι βυζαντινές αρχές επέδειξαν σύνεση και διορατικότητα.

8. Ποιες κατηγορίες εναντίον της Δυτικής Εκκλησίας διατυπώνει ο πατριάρχης Φώτιος στην επιστολή του στο δεύτερο παράθεμα της σελ. 34 του σχολικού βιβλίου; Πού οφείλεται κατά τη γνώμη σας η οξύτητα της διατύπωσής του;