ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ-ΣΧΗΜΑΤΑ ΛΟΓΟΥ- ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΙ ΦΡΑΣΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΣΤΟΝ ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟ Η κάθε γλώσσα έχει τους δικούς της εκφραστικούς τρόπους, τερτίπια της έκφρασης θα λέγαμε, που της δίνουν ένα ξεχωριστό ιδιαίτερο χρώμα. Αυτό το χρώμα είναι εμφανέστερο στη λογοτεχνία που χαρακτηρίζεται από μία καλλιέπεια και φέρει επίσης τη σφραγίδα του δημιουργού, που αποτυπώνεται στο ύφος του. Για τους λογοτέχνες η γλωσσική έκφραση είναι αγώνας, κόπος και μόχθος ολάκερης ζωής, προσπάθεια να τηρηθεί ο σολωμικός λόγος: «Διδάσκαλε, η αρμονία του στίχου δεν είναι πράγμα όλο μηχανικό, αλλά ξεχείλισμα της ψυχής». Σ? αυτό το ξεχείλισμα της ψυχής ζητούν να θεμελιώσουν το λογοτεχνικό τους έργο κι αυτό απαντάμε και στον «Ερωτόκριτο» του Β. Κορνάρου. Ξεκινάμε λοιπόν, με τις εικόνες που ζωντανεύουν την αφήγηση και την περιγραφή και προσδίδουν ζωντάνια καθώς κινητοποιούν όλες μας τις αισθήσεις. Στο απόσπασμά μας έχουμε μια θαυμάσια και εκτεταμένη εικόνα του ανοιξιάτικου τοπίου. Συνεχίζουμε με την προσωποποίηση, κατά την οποία αποδίδονται ανθρώπινες ιδιότητες στα άψυχα και άβια όντα. βλ. στ. 3, 10,23-24,εγέλα η ανατολή. Οι προσωποποιήσεις είναι συχνές στη λογοτεχνία μας, αφού η αρχαία ελληνική μυθολογία είναι στο σύνολό της ανθρωπομορφική και αυτήν την παράδοση συνεχίζει και το δημοτικό τραγούδι. Ακολουθεί η μεταφορά που ξεκινά από το ότι σχεδόν κάθε λέξη, εκτός από την κυριολεκτική της σημασία, μπορεί μέσα στο λόγο να πάρει και μία άλλη σημασία. βλ. στ.6,7,8,γλυκύς βορράς Έπεται η παρομοίωση, ένα ισχυρότατο εκφραστικό μέσο που συνήθως έχει δύο σκέλη . Ο λογοτέχνης δηλαδή, για να κάνει πιο ζωηρή και παραστατική την εικόνα του τη συγκρίνει με μιαν άλλη πιο οικεία και συγκεκριμένη. Η παρομοίωση τέλος, εισάγεται με το σαν, καθώς και όπως .βλ. στ.20, σαν παραχρουσωμένα.. Στη συνέχεια έχουμε τις σύνθετες λέξεις, που από μόνες τους, πολλές φορές, αποτελούν καλλιτεχνική εικόνα με μεγάλη παραστατική δύναμη και εξάρουν την έννοια της λέξης, στην οποία αναφέρονται. βλ. στ.13, χαμοπετώντας, εγλυκοκιλαδούσα, στ. 20, πασίχαρο. Έντονη είναι και η παρουσία των κοσμητικών επιθέτων που δημιουργούν εντύπωση και προκαλούν αισθητική συγκίνηση. βλ. στ.9, ολόχαρη και λαμπυρή. Η υπερβολή επίσης, που είναι φραστικός τρόπος, με τον οποίο προβάλλεται σε μεγέθυνση και κάποτε σε σμίκρυνση, ένα γεγονός, ένα φαινόμενο, μια ιδέα, με σκοπό να προκληθεί ισχυρή εντύπωση. βλ. στ.45, και χίλιοι χρόνοι ανέ διαβού, δεν τονε κάνεις ταίρι?Επιπρόσθετα, έχουμε και την αντίθεση, που είναι η παράθεση αντίθετων εννοιών, εικόνων, ιδεών και συναισθημάτων, για να τονιστεί περισσότερο εκείνο που θέλει να προβάλει ο λογοτέχνης. βλ. αντίθεση ανάμεσα στη φύση και στη φυλακή στην πρώτη ενότητα του αποσπάσματος με όλα τα παρεπόμενά της. Επισημαίνουμε ακόμη το χιαστό σχήμα κατά το οποίο, δύο λέξεις ή φράσεις που αναφέρονται σε προηγούμενες, τίθενται στο λόγο με αντίστροφη σειρά. βλ. στ.10, 23.Γελούν τση χώρας τα στενά κι οι στράτες καμαρώνου?Αλλά και η παρουσία των υποκοριστικών είναι ένας ιδιαίτερος φραστικός τρόπος που φανερώνει την ευαισθησία και την τρυφερή διάθεση του δημιουργού. βλ. στ.3, 5 δροσούλα, τα δεντρουλάκια. Κοντά σ? αυτά μνημονεύουμε και το ασύνδετο σχήμα, που αποτελεί έναν τρόπο σύνδεσης προτάσεων, κατά τον οποίο, αυτές τίθενται η μία δίπλα στην άλλη και χωρίζονται με κόμμα, επομένως δεν υπάρχει συνδετική λέξη. Η απουσία συνδετικών λέξεων δε σημαίνει έλλειψη νοηματικής συνοχής, καθώς αυτή επιτυγχάνεται με τη σειρά που τίθενται οι προτάσεις. βλ. στ.5,17.Επιπλέον, αξίζει να σταθούμε στην παρουσία γνωμικού, με τη μορφή προτροπής στο στ.44. Τα γνωμικά είναι επιγραμματικές και σύντομες φράσεις, περισσότερο παραγγέλματα, λαϊκά αξιώματα που καθορίζουν, σύμφωνα με τις αντιλήψεις του λαού, το σωστό τρόπο συμπεριφοράς, ενέργειας και δράσης. Τέλος, η παρουσία των πουλιών, ως οιωνών, παραπέμπει στην αρχαία οιωνοσκοπία, στο δημοτικό τραγούδι αλλά και στις αντιλήψεις των λαϊκών κυρίως στρωμάτων. Γενικά η παρουσία τόσων λεκτικών σχημάτων μαρτυρεί την εκφραστική δεινότητα του Κορνάρου, που αναδεικνύεται σε άριστο τεχνίτη του λόγου.
|