«Αντιγόνη» Σοφοκλέους Α΄Επεισόδιο στ.295-314

Ο?δ?ν γ?ρ ?νθρώποισιν ο?ον ?ργυρος                    29
κακ?ν νόμισμ? ?βλαστε· το?το κα? πόλεις
πορθε?, τόδ? ?νδρας ?ξανίστησιν δόμων,
τόδ? ?κδιδάσκει κα? παραλλάσσει φρένας 
χρηστ?ς πρ?ς α?σχρ? πράγμαθ? ?στασθαι βροτ?ν

πανουργίας δ? ?δειξεν ?νθρώποις ?χειν                300
κα? παντ?ς ?ργου δυσσέβειαν ε?δέναι.

?σοι δ? μισθαρνο?ντες ?νυσαν τάδε, 
χρόν? ποτ? ?ξέπραξαν ?ς δο?ναι δίκην. 
?λλ?, ε?περ ?σχει Ζε?ς ?τ? ?ξ ?μο? σέβας,

ε? το?τ? ?πίστασ?, ?ρκιος δέ σοι λέγω,                      305
ε? μ? τ?ν α?τόχειρα το?δε το? τάφου 
ε?ρόντες ?κφανε?τ? ?ς ?φθαλμο?ς ?μούς,
ο?χ ?μ?ν ?ιδης μο?νος ?ρκέσει, πρ?ν ?ν 
ζ?ντες κρεμαστο? τήνδε δηλώσηθ? ?βριν,

?ν? ε?δότες τ? κέρδος ?νθεν ο?στέον                         310
τ? λοιπ?ν ?ρπάζητε κα? μάθηθ? ?τι 
ο?κ ?ξ ?παντος δε? τ? κερδαίνειν φιλε?ν.
?κ τ?ν γ?ρ α?σχρ?ν λημμάτων το?ς πλείονας 
?τωμένους ?δοις ?ν ? σεσωσμένους.

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-B121/627/4043,18199/

Λεξιλογικές παρατηρήσεις

ο?ον: ονομ.ενικ. ουδετ. γέν. της αναφορ. Αντωνυμίας ο?ος, ο?α, ο?ον

?ργυρος:αρσεν. ουσιαστ. της β΄κλίσης από το επίθετο ?ργός=λευκός

?βλαστε:γ΄εν. Αορ. β΄Οριστ. του ρ. βλαστάνω, ?βλάστανον, βλαστήσω, ?βλαστον, βεβλάστηκα, ?βεβλαστήκειν

?ξανίστησιν:γ΄εν. Ενεστ. Οριστ. του ?ξανίστημι(=ξεσηκώνω),?ξανίστην, ξαναστήσω, ?ξανέστην, ?ξαναστήσας ?χω, ?ξαναστήσας ε?χον

παραλλάσσει:γ΄εν. Ενεστ. Οριστ. του ρ. παραλλάσσ(ττ)ω (=διαστρέφω), παρήλλασσ(ττ)ον, παραλλάξω, παρήλλαξα, παρήλλαχα, παρηλλάχειν 

φρένας: αιτ. πληθ. του θηλ. ουσ. της γ΄κλ. ? φρήν (=το μυαλό), τ?ς φρενός

α?σχρ?:αιτ. πληθ. ουδετ. γέν. του επιθέτου ? α?σχρός, ? -ά, τό  -όν, ?, ? α?σχίων, τό α?σχιον, α?σχιστος ?ίστη ?ιστον

?στασθαι:Απαρ. Ενεστ.μέσης φωνής του ?σταμαι, ?στάμην, στήσομαι και σταθήσομαι, ?στην και ?στάθην, ?στηκα, ε?στήκειν

βροτ?ν:γεν.πληθ.του αρσεν. ουσ. της β΄κλ.? βροτός=ο άνθρωπος

?δειξεν:γ΄εν. Οριστ. Αορ. του ρ. δείκνυ?ι, ?δείκνυν, δείξω, ?δειξα, δέδειχα, ?δεδείχειν

?νυσαν:γ΄πληθ.,Αορ.Οριστ. του ρ. ?νύω  ή ?νύττω (=φέρω εις πέρας),?νυον και ?νυττον,?νύσω, ?νυσα, ?νυκα,?νύκειν

δο?ναι δίκην?δίκην λαμβάνειν τμωρούμαι ? αποδίδω δικαιοσύνη

σέβας: αιτ. εν. του ουδετ. ελλειπτικού ουσιαστ. το σέβας που απαντάται μόνο στην oνομαστική, αιτιατική και κλητική του ενικού.

?πίστασ?(ο):β΄προσ. Προστακτ. Ενεστ. του ρ. ?πίσταμαι

τ?ν α?τόχειρα: αιτ. εν. του διγενούς και μονοκατάληκτου επιθέτου ?, ? α?τόχειρ

 ?κφανε?τ?(ε): β΄προσ. πληθ. Μέλ. Οριστ. του ρ. ?κφαίνω, ?ξέφαινον, ?κφαν?, ?ξέφηνα, ?κπέφαγκα, ?ξεπεφάγκειν

?ρκέσει:γ΄εν. Μέλ. Οριστ. του ?ρκέω-?, ?ρκουν, ?ρκέσω,  ?ρκεσα, ?ρκέσας ?χω, ?ρκέσας ε?χον

?δης αντί θάνατος ?σχήμα μετωνυμίας

δηλώσηθ?(τε): β΄ πληθ. Υποτ. Αορ. του ρ.δηλόω ??

κρεμαστοί: ονομ. πληθ. αρσεν. γέν. του ρηματικού επιθέτου ? κρεμαστός ? -ή το ?όν από το ρ. κρεμάννυμι

ο?στέον: Ονομ. εν. ουδ. γέν. του ρηματικού επιθέτου της β΄κλ. ο?στέος, -α ?ον από το θέμα του Μέλλοντα ο?σω του ρ. φέρω

?ρπάζητε: β΄ πληθ. Υποτ. Ενεστ. του ρ. ?ρπάζω

μάθηθ?(τε): β΄ πληθ. Υποτ. Αορ. του ρ. μανθάνω, ?μάνθανον, ?αθήσο?αι,  ??αθον, ?ε?άθηκα, ??ε?αθήκειν 

κερδαίνειν: απαρ. Ενεστ. του ρ. κερδαίνω, ?κέρδαινον, κερδαν? και κερδήσομαι, ?κέρδανα και ?κέρδησα,  κεκέρδηκα, ?κεκερδήκειν

λημμάτων: γεν. πληθ. του ουδ. ουσ. της γ΄κλ. τό λ?μμα=το κέρδος

Θησαυρός με 92 χρυσούς στατήρες, στην πλειοψηφία τους κοπές στο όνομα του Μεγάλου Αλεξάνδρου και του Φιλίππου Γ΄ Αρριδαίου από νομισματοκοπεία της Μικράς Ασίας και της Εγγύς Ανατολής, που αποκρύφθηκε στις αρχές του 3ου αι. π.Χ. Βρέθηκε το 1977 μέσα σε αγγείο κατά την ανασκαφή του ιερού της Αρτέμιδος στην αρχαία πόλη της Επιδαύρου.

Φύλλο εργασίας στ. 295-314

1. Σας  δίνεται η απόδοση της ενότητας στη Νέα Ελληνική από τον  Ι. Γρυπάρη. Να βρείτε ποιες εκφράσεις του πρωτότυπου αντιστοιχούν στις υπογραμμισμένες φράσεις της μετάφρασης.

Γιατί μες στους ανθρώπους
εύρεμα πιο κακό δε βλάστησε άλλο
απ? το χρυσάφι· αυτό τις πολιτείες
φέρνει άνω κάτω·αυτό και ξεβγατίζει
τους άντρες απ? τα σπίτια των· αυτό
και των δικαίων τις γνώμες ξεπλανεύει
κι αλλάζοντάς τις στρέφει σ?  αισχρές πράξεις
και κάθε ανόσιο έργο τούς μαθαίνει.
Μα αυτοί που πουλημένοι έβγαλαν πέρα
μια τέτοια δουλειά, πολύ δε θ?  αργήσουν
να εισπράξουν το μιστό που τους αξίζει·
μα αν μου είναι σεβαστός ο Δίας ακόμα,
καλά να ξέρης και σ? το λέω μ? όρκο,
πως αν δε βρήτε εκείνον πόχει κάμη
την ταφή αυτή και δω στα μάτια εμπρός μου
δεν τον παρουσιάσετε, δε θα ?ναι
μόνο ο Άδης αρκετός για σας, πριν πρώτα
ζωντανοί στην κρεμάλα φανερώσετε
ποιος είχε αυτό το θράσος· κι έτσι τότε
άλλη φορά θα ξέρετε από πού
αξίζει να ζητά κανείς το κέρδος
και πως δεν πρέπει από παντού να θέλη
να ωφελιέται, γιατί τ? άτιμα κέρδη
χαλούνε πιο πολλούς παρά που σώζουν.

2α. Να χωρίσετε την ενότητα των στίχων μας σε δύο υποενότητες με βάση το περιεχόμενό τους και να δώσετε πλαγιότιτλους.

2β. Αφού μεταφέρετε σε μία παράγραφο το περιεχόμενο των στίχων 295-301 με το δικό σας ύφος, να δηλώσετε το είδος της συλλογιστικής πορείας και  τον τρόπο ανάπτυξής της. Γιατί   ο Κρέοντας αναφέρεται εδώ στις συνέπειες της φιλοχρηματίας;

2γ.Να συσχετίσετε τους ίδιους στίχους με τους στίχους από την Ερωφίλη του Χορτάτση που ανθολογείται στο βιβλίο της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Α΄Λυκείου. Σε ποια άλλα πάθη αποδίδει τις ανθρώπινες συμφορές ο Χορτάτσης;

Του πλούτου αχορταγιά, τσι δόξας πείνα,

του χρυσαφιού ακριβειά καταραμένη,

πόσα για σας κορμιά νεκρά ?πομείνα,

πόσοι άδικοι πολέμοι σηκωμένοι,

πόσες συχνιές μαλιές συναφορμά σας

γροικούνται ολημερνίς στην οικουμένη!

2δ. Ποιο ρόλο έπαιξε το χρήμα στη νουβέλα του Κ.Θεοτόκη «Η τιμή και το χρήμα»;

2ε.Επαληθεύονται  σήμερα και σε ποιους χώρους οι απόψεις του Κρέοντα για τις συνέπειες του χρήματος; Διαθέτουν αυτές κύρος και αξία στη συγκεκριμένη περίσταση;

3. μισθαρνο?ντες: Σε ποιους αναφέρεται η μετοχή; Ποιους εννοεί ο Κρέων;

4. Σε ποια σημεία  και γιατί, διακρίνετε έντονη την τραγική ειρωνεία;

5. Να χαρακτηρίσετε τον Κρέοντα από τον τρόπο που μιλάει στον φύλακα, δηλωτικό του πως αντιμετωπίζει τους υπηκόους του. Γιατί άραγε καταφεύγει για δεύτερη φορά στον όρκο; Κατά πόσο οι απειλές που εκτοξεύει κατά των φυλάκων διαφυλάσσουν το κύρος του; Να αναπτύξετε έναν γενικό προβληματισμό γι? αυτήν τη στάση.

6. Να δικαιολογήσετε την εναλλαγή των χρόνων ?ρπάζητε και μάθηθ?.

7. Ποιες γνωμικές ρήσεις απαντάμε στην ενότητά μας; Έχουν ισχύ σήμερα; Να συσχετίσετε την τελευταία με τη ρήση του Μενάνδρου στο έργο του «Γν?μαι μονόστιχοι»: ?παν τ? κέρδος ?δικον ?ν φέρει βλάβην και με το γνωμικό του Φωκυλίδη ? φιλοχρημοσύνη μήτηρ κακότητος ?πάσης. Ποια νεοελληνική παροιμία σας φέρνουν στο νου αυτές οι φράσεις;

8. Να χαρακτηρίσετε γραμματικά τους όρους:

9. ?κδιδάσκει, μάθηθ?: Να αναγνωρίσετε γραμματικά τους τύπους και να τους αντικαταστήσετε εγκλιτικά.

10. Να δώσετε και να χαρακτηρίσετε επακριβώς τα αντικείμενα των ρηματικών τύπων: ?ξανίστησιν, ?νυσαν, δο?ναι, ε?ρόντες, μάθηθ?.

11. Να αναγνωρίσετε το είδος, την εκφορά και την συντακτική λειτουργία των προτάσεων: ?σοι δ? μισθαρνο?ντες ?νυσαν τάδε, ?ς δο?ναι δίκην, ?ν? ε?δότες τ? λοιπ?ν ?ρπάζητε τ? κέρδος.

12. Να εντοπίσετε, να αναλύσετε και να αναγνωρίσετε το είδος των υποθετικών λόγων της ενότητας.

13. Δόμων, ?ργου, ?κφανε?τ?, λημμάτων: Να δώσετε από καθεμιά από τις λέξεις δύο ομόρριζες της ΝΕΓ.

14. Να δώσετε τη σημασία των λέξεων νόμισμα, φιλε?ν και λήμμα στην αρχαιότητα και σήμερα.

15. Να βρείτε με ποια λέξη του κειμένου συνδέονται ετυμολογικά οι υπογραμμισμένες λέξεις στις προτάσεις που σας δίνονται:

α. Η άνιση κατανομή του πλούτου διαιωνίζει το καθεστώς κοινωνικής αδικίας και  προκαλεί κοινωνικές εντάσεις και συγκρούσεις.

β. Η τέχνη της αργυροχοΐας γνώρισε ιδιαίτερη ανάπτυξη κατά τον 19^ο αι. στην Ήπειρο και κυρίως στην πόλη των Ιωαννίνων.

γ. Ο πρώτος άνθρωπος που πάτησε στο διάστημα ήταν ο σοβιετικός κοσμοναύτης Γιούρι Γκαγκάριν στα 1961.

δ. Μετά τη θεωρητική κατάρτιση είναι αναγκαίο να ακολουθεί πρακτική εφαρμογή σε κάθε τομέα του επιστητού.

ε. Στο γραπτό λόγο, συχνά επαναλαμβάνονται κάποιες λέξεις με ιδιαίτερη βαρύτητα, για να δοθεί έτσι έμφαση.