«Αντιγόνη» Σοφοκλέους Πρόλογος στ. 78-99 (2 διδακτικές ώρες)

ΙΣ.?γ? μ?ν ο?κ ?τιμα ποιο?μαι, τ? δ? 
     βί? πολιτ?ν δρ?ν ?φυν ?μήχανος. 

ΑΝ.Σ? μ?ν τάδ? ?ν προ?χοι?, ?γ? δ? δ? τάφον        80
      χώσουσ? ?δελφ? φιλτάτ? πορεύσομαι.

ΙΣ .Ο?μοι ταλαίνης, ?ς ?περδέδοικά σου.

ΑΝ.Μ? ?μο? προτάρβει· τ?ν σ?ν ?ξόρθου πότμον.

ΙΣ.?λλ? ο?ν προμηνύσ?ς γε το?το μηδεν?

     το?ργον, κρυφ? δ? κε?θε, σ?ν δ? α?τως ?γώ.     85

ΑΝ.Ο?μοι, καταύδα· πολλ?ν ?χθίων ?σ?

     σιγ?σ?, ??ν μ? π?σι κηρύξ?ς τάδε.

ΙΣ.Θερμ?ν ?π? ψυχρο?σι καρδίαν ?χεις.

ΑΝ.?λλ? ο?δ? ?ρέσκουσ? ο?ς μάλισθ? ?δε?ν με χρή.

ΙΣ. Ε? κα? δυνήσ? γ?· ?λλ? ?μηχάνων ?ρ?ς.              90

ΑΝ.Ο?κο?ν, ?ταν δ? μ? σθένω, πεπαύσομαι.

ΙΣ. ?ρχ?ν δ? θηρ?ν ο? πρέπει τ?μήχανα.

ΑΝ.Ε? τα?τα λέξεις, ?χθαρ? μ?ν ?ξ ?μο?, 
     ?χθρ? δ? τ? θανόντι προσκείσ? δίκ?.

     ?λλ? ?α με κα? τ?ν ?ξ ?μο? δυσβουλίαν           95

     παθε?ν τ? δειν?ν το?το· πείσομαι γ?ρ ο?
    τοσο?τον ο?δ?ν ?στε μ? ο? καλ?ς θανε?ν.

ΙΣ. ?λλ?, ε? δοκε? σοι, στε?χε· το?το δ? ?σθ? ?τι
    ?νους μ?ν ?ρχ?, το?ς φίλοις δ? ?ρθ?ς φίλη.

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-B121/628/4051,18297/

Κόκκινη γυναίκα Β.Σπεράντζα

Λεξιλογικές παρατηρήσεις

?ν προ?χοι?(o): β΄εν. Ενεστ. Δυνητ. Ευκτ. του ρ.προέχομαι ή προ?χομαι Εδώ έχουμε συναίρεση, δηλ. συγχώνευση μέσα στην ίδια λέξη δύο στη σειρά φωνηέντων ή φωνήεντος και διφθόγγου σ?  ένα μακρόχρονο φωνήεν  ή δίφθογγο.

χώσουσ?(α):μτχ. Μέλλοντα  του ρ. χώννυμι ή χωννύω

φιλτάτ? και φιλαιτάτ?:δοτ.εν.αρσεν.γέν. ,υπερθετ.βαθ. του επιθ. φίλος-η-ον, συγκρ:φιλαίτερος-α ?ον, ? ? φιλίων ?το φίλιονκαι φίλτερος -ερα ?ερον

?περδέδοικα: Παρκ. του άχρηστου ρ.δείδω, με   σημασία Ενεστ., Υπερσυντ. Με σημ.Παρτ.?δεδοίκειν, δείσομαι , ?δεισα, πεφόβημαι, ?πεφοβήμην 

?ξόρθου: β΄εν. Προστ. Ενεστ. του ?ξορθόω -?=φροντίζω Συνήθως απαντάται σύνθετο με τις προθέσεις ?νά και κατά.

πότμον: αιτ. εν. του αρσεν. της β΄κλ. ? πότμος από το ρ. πίπτω

προμηνύσ?ς :β΄εν. Υποτ. Αορ. του προμηνύω

το?ργον (κράση):τό  ?ργον

?δε?ν: απαρ. β΄Αορ. του ρ.?νδάνω(=ευχαριστώ)

δυνήσ?: β΄εν. Οριστ. Μέλ.του ρ. δύναμαι, ?δυνάμην, δυνήσομαι & δυνηθήσομαι, ?δυνησάμην & ?δυνήθην, δεδύνημαι, ?δεδυνή?ην

πεπαύσομαι: α΄εν. Συντ. Μέλ. του ρ. παύομαι, ?παυό?ην, παύσο?αι και παυθήσομαι, ?παυσά?ην και ?παύθην, πέπαυ?αι, ?πεπαύμην.

?χθαρ?  ή ε?: β΄ εν. Μέλ.του ρ. ?χθαίρομαι

προσκείσ?: β΄ εν. Μέλ.του ρ.  πρόσκειμαι

παθε?ν:απαρ. β΄Αορ. του πάσχω και πείσομαι α΄εν. Μέλ. Οριστ. του ίδιου ρήματος πάσχω, ?πασχον, πείσο?αι,  ?παθον,  πέπονθα, ?πεπόνθειν

δοκε?, ?δόκει, δόξει, ?δοξε, δέδοκται, ?δέδοκτο

στε?χε:β΄εν.Προστ. Ενεστ. του στείχω=βαδίζω, προχωρώ

?σθ?(ι):β΄εν. Προστ. Ενεστ. του ρ. ο?δα, ?δειν & ?δη, ε?σομαι & ε?δήσω,?γνων, ?γνωκα,?γνώκειν

?, ? ?νους, τό   ?νουν:συνηρημένο επίθετο της β΄κλίσης, τριγενές και δικατάληκτο, σχηματίζει παραθετικά σε ?ούστερος, -ούστατος.

Φύλλο εργασίας στ. 78-99

1. Να συμπληρώσετε τα κενά στη μετάφραση συμβουλευόμενοι το λεξιλόγιο του σχολικού μας βιβλίου.

ΙΣ. Εγώ ????????????, μα και

δε βλέπω, πώς ενάντια μπορώ να πάω στην πόλη.

ΑΝΤ. Φέρν? εσύ ???????., μα εγώ
?????? τάφο του ???. αδερφού μου πηγαίνω.

ΙΣ. Ω  ????.., ??????? για σένα.  

ΑΝΤ. Ησύχασε και μη φοβάσαι  για μένα, ??????????

ΙΣ. Κοίτα καν μην ?????????.,

 μα κράτα  κρυφό το σχέδιό σου, ??????...

ΑΝΤ. Σκοτιά μου! ????.· πιο θα μού είσαι ????.
αν σωπάσεις, παρ? αν το ??????. σ' όλον τον κόσμο.

ΙΣ. Έχεις καρδιά θερμή  ??????.. ψυχρά.

ΑΝΤ. Φτάνει που ξέρω  πώς ???????? ν? αρέσω.

ΙΣ. ????.. και πετύχεις· μα ζητάς τ???????...

ΑΝΤ. Λοιπόν μόνο ?????????.., τότε κι εγώ θα πάψω.

ΙΣ. Μα ????????.????.. τ? αδύνατα κανείς.

ΑΝΤ. ??????., και το μίσος θε να ?χεις το δικό μου
και ??????. απ? τον νεκρό ?????. πλάι του, ????. με το δίκιο.
Μ? άσε κι εμένα και την ???????.. μου
το κακό αυτό να πάθουμε· γιατί, ???????.
???????????.. που εγώ να μην πεθάνω τιμημένα.

ΙΣ. Αφού έτσι κρίνεις, πήγαινε· μα ξέρε?????..
πως δίχως νου πηγαίνεις, όμως βέβαια ????? στους φίλους φίλη.

http://www.greek-language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/corpora/anthology/content.html?m=1&t=559

2. Σας δόθηκε η μετάφραση του ποιητή μας  Ιωάννη Γρυπάρη. Σε ποια σημεία θα παρεμβαίνατε για να αποδώσετε με περισσότερη  ίσως ακρίβεια το νόημα των λεγομένων;

3. Ποια μορφή αρχίζει να παίρνει ο διάλογος των δύο κοριτσιών και γιατί; Ποια συναισθήματα γεννώνται στην ψυχή των θεατών και των εκάστοτε αναγνωστών στη σκηνή αυτή;

4. Ποιο είναι το κυρίαρχο συναίσθημα που κατακλύζει την ψυχή της Ισμήνης και από ποιες εκφράσεις μαρτυρείται; Να εξετάσετε ιδιαίτερα την αλήθεια της φράσης τ? δ? βί? πολιτ?ν δρ?ν ?φυν ?μήχανος. 

5. Ποια γνωμική έκφραση που έχουμε ξανακούσει από την Ισμήνη, συναντάμε στην ενότητά μας; Τι φανερώνει η επανάληψή της;

6. H Αντιγόνη προτρέπει την αδελφή της να κοινοποιήσει το μυστικό της σχετικά με την ταφή που σχεδιάζει. Να εξηγήσετε αυτήν την επιμονή της, τη στιγμή που ξέρει πως η ποινή είναι ο θάνατος.

7. Σε ποια σημεία θεωρείτε πως η Ισμήνη αναγνωρίζει την ανωτερότητα  και το μεγαλείο  της  αδελφής της; Να παραθέσετε τις σχετικές φράσεις.

8. Να υπογραμμίσετε τα αισθήματα της Αντιγόνης προς την Ισμήνη που θεωρείτε πως είναι εμφανή  στην ενότητά μας.

τρυφερότητα, ψυχρότητα, κατανόηση, περιφρόνηση, αγάπη, πικρία, αγανάκτηση, συγκατάβαση, αδιαφορία, στοργή.

9. Ποιο  και ποιας φύσεως είναι το βασικό επιχείρημα της Αντιγόνης και σ?αυτήν την ενότητα;

10. Επαληθεύεται εδώ η κρίση ότι ο Σοφοκλής διαγράφει αριστοτεχνικά το ήθος των ηρώων του; Με ποια στοιχεία και ποια τεχνική;

11. Συνάμα ο ποιητής χαρακτηρίστηκε μέλιττα για τον άριστη γνώση και τον ικανό  χειρισμό της γλώσσας .Ποια στοιχεία επιβεβαιώνουν αυτόν τον χαρακτηρισμό;

12. Έχοντας στο νου σας τη συνομιλία των δύο κοριτσιών σε όλο τον Πρόλογο, πιστεύετε πως υπήρχε περίπτωση να συναντηθούν τελικά οι αποφάσεις τους και να αποφευχθεί η σύγκρουση; Υπήρξε κάποιο κοινό κριτήριο στις κρίσεις τους;

13. Πως αντιμετωπίζει το θάνατο η Αντιγόνη, δεδομένου και του νεαρού της ηλικίας της αλλά και του επικείμενου γάμου της με τον Αίμονα; Τι απαιτεί μια τέτοια στάση; Να απαντήσετε αφού διαβάσετε στο Επίμετρο του βιβλίου μας το απόσπασμα από το «Αφιέρωμα στην Τραγική μούσα» του Άγγελου Τερζάκη, με τίτλο «Τα νιάτα του τραγικού ήρωα».

14. Καθώς ο Πρόλογος έχει τελειώσει και οι ηρωίδες έχουν κοινοποιήσει η καθεμιά την απόφαση της,  προς τα πού, σε ποια κατεύθυνση θα κινηθούν; Ποια σχέση έχει αυτή με τα πραγματικά τοπογραφικά δεδομένα της πόλης που δίνεται η παράσταση;

15. Ποια είναι η λειτουργικότητα του Προλόγου στην Αντιγόνη; Πως εξυπηρέτησε τη θεατρική οικονομία του έργου; Κατά πόσο γεύονται οι εκάστοτε θεατές και ακροατές την «?πό τ?ς τραγωδίας ?δονήν»  σ?αυτόν;

16. Να συσχετίσετε το ποίημα με τη στάση των δύο ηρωίδων.

         Che fece... il gran rifiuto Κ.Π.Καβάφης

Σε μερικούς ανθρώπους έρχεται μια μέρα
που πρέπει το μεγάλο Ναι ή το μεγάλο το Όχι
να πούνε. Φανερώνεται αμέσως όποιος τόχει
έτοιμο μέσα του το Ναι, και λέγοντάς το πέρα

πηγαίνει στην τιμή και στην πεποίθησί του.
Ο αρνηθείς δεν μετανοιώνει. Aν ρωτιούνταν πάλι,
όχι θα ξαναέλεγε. Κι όμως τον καταβάλλει
εκείνο τ? όχι ? το σωστό ?  εις όλην την ζωή του.

17. α.  Να συγκρίνετε τη στάση της Αντιγόνης απέναντι στην αδελφή της και μπρος στο θάνατο στον Πρόλογο της τραγωδίας και στο ποίημα που ακολουθεί, εντοπίζοντας τα σημεία διαφοροποίησής της.

β. Ποια «Αντιγόνη» κερδίζει τη συμπάθειά σας; Ποια βλέπετε με μεγαλύτερη κατανόηση και γιατί;

γ. Γνωρίζετε άλλες περιπτώσεις  διαφορετικής προσέγγισης του τραγικού μύθου από τον ποιητικό λόγο;

Της Αντιγόνης προς την Ισμήνη    Ζωή Καρέλλη
  
Μη θαρρείς αδερφή,
πως δε με πτοεί φόβος άστοργος
με παιδεύει
                   Όμως ποια είναι
που ακούω η συμβουλή και δε στέργει
στη σειρά να μ? αφήσει που μένω,
στην υποταγή!
                     Ω, πόσο φοβούμαι, αδερφή μου,
τα βήματά μου. Δεν ξέρω
γιατί μ? οδηγεί, απ? τους άλλους η διαφορά μου,
αυτήν να ζητώ την επιμονή.

Φοβούμαι
κι' ανένδοτη με σπρώχνει ορμή.
Δύναμη της ψυχής ή ποια αδυναμία,
λαχτάρα που τίποτε δε λησμονεί
απ? της συμπάθειας τη θέληση και προσμονή,
τ? είν? η αγάπη;

Όλοι λεν πως γνωρίζουν
σε τούτη την σκληρήν εποχή,
τη θεϊκή προσταγή της.
                  Το κάλεσμα
μοίρα μυστική μένει, οδυνηρή
κι ας ονομάσουν
όσοι από μας θα ?ρθουν κατόπιν
ηρωική θέληση.

Την γνωρίζω δοκιμασία
και στο θάνατο μ? οδηγεί.
Μα δεν μπορώ αλλιώς αδερφή μου,
να έχω τη ζωή μου,
άδικη τη νομίζω, αδικία
την κράζω σα λείπει η στοργή.
Τούτη που με κατέχει η θέληση
μ? ανησυχεί. Απαντοχή, του Θεού
άγνωστη πάντα διδαχή, τόσο διαφορετική
απ? των ανθρώπων τη ζωντανή διάθεση.

Της αγάπης ολόκληρο τον ορισμό
ποιος εξηγεί και δεν τρομάζει η ψυχή του;
Αμφιβολία για τους άγραφους νόμους
όταν με τυραννεί, άσκοπες βλέπω
των θεών, φανταστικές τις προσταγές.
Πόσο μας σταματούν, οι ανθρώπινες
πραγματικές διαταγές,
οι ανθρώπινες, γνωστικές σκέψεις
κι' εγώ πιστεύω πως ακούω άλλες φωνές,
βλέψεις αποχτώ άλλες, οδηγίες έχω κρυφές.

Για τα νεκρά σώματα παρηγοριές
τοιμάζομαι να δώσω τον έρωτα
που ζωντανό φέρνω μέσα μου
κι? εκείνον που αγαπώ αρνιέμαι,
που ζωντανά μ? αγαπά,
τους πεθαμένους πονώντας,
του θανάτου αποζητώντας τη συμφορά.

Για ν? αγαπώ γεννήθηκα κι? όχι για να μισώ.
Της αγάπης τη δύσκολη χάρη έχω οδηγό,
όπως όταν τον πατέρα οδηγούσα τυφλό
κι? απ?την αδυσώπητη δύναμη της ζωής
κατατρεγμένο, αδικημένο κι αμαρτωλό.

Ποιο φέρνει η αγάπη μου μήνυμα πονεμένο;
Προχωρώ προς το θάνατο και τον αψηφώ.
Ποιο αίσθημα διπλό με κατέχει;
Της αιώνιας ζωής πίστη αλάθητη
κι’ όνειρο μυστικό.

(Συλλογή Κασσάνδρα κι άλλα ποιήματα,1955)

18. Να βρείτε και να γράψετε τα  ζητούμενα μέρη του λόγου στον πίνακα από την ενότητά μας:

19. ?μήχανος, πότμον, κρυφ?, ?ρέσκουσ?, παθε?ν: Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τους όρους.

20. πολλ?ν ?χθίων ?σ?  σιγ?σ?, ??ν μ? π?σι κηρύξ?ς τάδε: Να δηλώσετε την εισαγωγή, την εκφορά και  το είδος του υποθετικού λόγου.

21.δυσβουλίαν:Να δώσετε πέντε λέξεις της ΝΕΓ με το ίδιο α΄συνθετικό και να τις εντάξετε σε δικές σας προτάσεις.

22.Να βρείτε με ποια λέξη του κειμένου συνδέονται ετυμολογικά οι υπογραμμισμένες λέξεις στις φράσεις που σας δίνονται:

α. O  Ολλανδός ανθρωπιστής Έρασμος σφράγισε με την παρουσία του την εποχή του (15^ος-16^ος αι.), αφού παρουσίασε ένα πολυσχιδές έργο ?θεολογικό, φιλοσοφικό, παιδαγωγικό - που ο απόηχός του φτάνει μέχρι και σήμερα.

β. Σ?ν ?φαιρέσεις ?π? τ?ν ?λιο τ?ν λαίμαργη ?στρονομία δ?ν ε?ναι πιότερος ?π? μι? πυγολαμπίδα πο? διαστέλλει τ?ν κίνηση μέσ? στ? ?ναυδο σκοτάδι. Ν.Καρούζος

γ. Η Υπηρεσία θήρας και πανίδας του Υπουργείου Εσωτερικών σε συνεργασία με τα κατά τόπους Δασαρχεία ορίζει κάθε φορά τη διάρκεια της κυνηγετικής περιόδου.

δ.Ναι αλλά τώρα αντιπαλεύει

  κάθε τέκνο σου με ορμή,

  που ακατάπαυστα γυρεύει 

 ή τη νίκη ή τη θανή.

                        Δ.Σολωμός

ε. Το λιμάνι της Καβάλας απέκτησε τη σημερινή του μορφή μετά από μία σειρά εργασιών και επιχωματώσεων που ξεκίνησαν το 1929 από τον Ελευθέριο Βενιζέλο και ολοκληρώθηκαν το 1950.

στ. Σύμφωνα με το αρχικό πολεοδομικό σχέδιο της Αθήνας των Κλεάνθη και Ζάουμπερτ (1834), ο χώρος της σημερινής πλατείας Ομονοίας  προοριζόταν για την ανέγερση των Ανακτόρων.

ζ. Σε συνθήκες μεγάλου ψύχους αλλά και σωματικής κατάπτωσης μπορεί να προκληθεί υποθερμία, που χρήζει ιατρικής βοήθειας.

η. Στο Καβούρι, κοντά στη Βουλιαγμένη, η αρχαιολογική έρευνα έφερε στο φως έναν αρχαίο αμαξιτό δρόμο, τον μεγαλύτερο σε μήκος σωζόμενο δρόμο που έχει αποκαλυφθεί μέχρι τώρα στη χώρα μας.

θ. Οι καπναποθήκες ορθώνονται επιβλητικές στην πόλη μας θυμίζοντάς μας ένα όχι και τόσο μακρινό, ακμαίο παρελθόν.