«Αντιγόνη» Σοφοκλέους Πρόλογος στ. 20-38  (2 διδακτικές ώρες)

ΙΣ. Τί δ? ?στι; δηλο?ς γάρ τι καλχαίνουσ? ?πος.  20

ΑΝ. Ο? γ?ρ τάφου ν?ν τ? κασιγνήτω Κρέων 
τ?ν μ?ν προτίσας, τ?ν δ? ?τιμάσας ?χει; 
?τεοκλέα μέν, ?ς λέγουσι, σ?ν δίκ? 
χρησθε?ς δικαί? κα? νόμ?, κατ? χθον?ς

?κρυψε το?ς ?νερθεν ?ντιμον νεκρο?ς,                  25
τ?ν δ? ?θλίως θανόντα Πολυνείκους νέκυν
?στο?σί φασιν ?κκεκηρ?χθαι τ? μ? 
τάφ? καλύψαι μηδ? κωκ?σαί τινα,
??ν δ? ?κλαυτον, ?ταφον, ο?ωνο?ς γλυκ?ν

θησαυρ?ν ε?σορ?σι πρ?ς χάριν βορ?ς.                30
Τοια?τά φασι τ?ν ?γαθ?ν Κρέοντα σο?
κ?μοί, λέγω γ?ρ κ?μέ, κηρύξαντ? ?χειν, 
κα? δε?ρο νε?σθαι τα?τα το?σι μ? ε?δόσιν 
σαφ? προκηρύξοντα, κα? τ? πρ?γμ? ?γειν

ο?χ ?ς παρ? ο?δέν, ?λλ? ?ς ?ν τούτων τι δρ?       35
φόνον προκε?σθαι δημόλευστον ?ν πόλει.
Ο?τως ?χει σοι τα?τα, κα? δείξεις τάχα 
ε?τ? ε?γεν?ς πέφυκας ε?τ? ?σθλ?ν κακή.

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-B121/628/4051,18297/

Γυναίκες που θρηνούν Έργο Γιώργου Σικελιώτη

Λεξιλογικές παρατηρήσεις

καλχαίνω (κάλχη=πορφύρα, η μεταφ. από τη θάλασσα) δίνω χρώμα πορφυρό, κάνω κάτι σκοτεινό και ταραχώδες σαν την τρικυμιώδη θάλασσα, συλλογίζομαι βαθιά, σκέφτομαι γεμάτος ταραχή? εξ ου και ο μάντις Κάλχας=αυτός που πολλά αναδεύουν στο νου του.

τ? κασιγνήτω:αιτ. δυϊκού αρ.του αρσεν. ουσ. ? κασίγνητος=ο αδελφός

τ?ν μ?ν προτίσας, τ?ν δ? ?τιμάσας ?χει: περιφραστικοί Παρακείμενοι των ρ. προτίω και ?τιμάζω

χρησθείς: μτχ. αρσεν. γέν. Παθητ. Αορ. του χρήομαι ??μαι,?χρώμην, χρήσομαι ?χρησάμην και ?χρήσθην, κέχρημαι, ?κεχρήμην.

?χθώντ?ςχθονός:  ηγη

τοννέκυν: αιτ.εν. τουουσ. τηςγ΄κλ.?νέκυς=ονεκρός

?νερθεν: τοπικό επίρρημα Η κατάληξη ?θεν δηλώνει την από τόπου κίνηση, ενώ οι καταλήξεις ?ζε,-δεκαι ?σε την εις τόπον κίνηση.

?κκεκηρ?χθαι: απαρ. Παρκ. του ρ. ?κ+κηρύττομαι (=διακηρύττομαι), ?κηρυττ?μην, κηρ?ξομαι, ?κηρυξ?μην,  κεκ?ρυγμαι, ?κεκηρ?γμην

Από το ρ. κωκύω(=θρηνώ) παράγεται το κύριο όνομα του  ποταμού Κωκυτού στο νομό Θεσπρωτίας που μαζί με τον Περιφλεγέθοντα και τον Αχέροντα περιστοίχιζαν τον Άδη. Είχε νερά παγωμένα και μαζί με τον Αχέροντα έκλεινε την είσοδο του Άδη. Το σημερινό όνομα του ποταμού είναι Βουβός.

ε?σορ?σι : μτχ.Ενεστ. αρσεν. γέν. δοτ. πληθ. του ρ. ε?σοράω ??

δε?ρο: τοπικό επίρρημα που λειτουργεί και ως προτρεπτικό μόριο συντασσόμενο με προστακτική (=εμπρός λοιπόν?)

νε?σθαι: απαρ. Ενεστ. του ποιητ. ρήμ. νέομαι=έρχομαι

προκε?σθαι:απαρ. Ενεστ. του ρ. πρόκειμαι,  προεκε?μην, προκε?σομαι Ο τύπος κε?μαι λαμβάνεται και ως παρακ. του τίθεμαι.

δημόλευστον: επίθ. τριγενές και δικατάληκτο της β΄κλ. αρσεν. γέν. αιτ. εν. ?, ? δημόλευστος, το δημόλευστον  δ?μος +λεύω=λιθοβολώ

τάχα ή ταχέως:επίρρημα θετ. Βαθμού του επιθ. ταχύς

Φύλλο εργασίας

1. Να συμπληρώσετε τα κενά στη μετάφραση:

ΙΣΜΗΝΗ
Μα τι τρέχει;
Δείχνεις πως κάτι ???????.

ΑΝΤΙΓΟΝΗ
Και μη δεν έχει ο Κρέοντας τον ένα
τον αδερφό μας ??????,
ενώ άταφο ?????? τον άλλο;
Τον Ετεοκλή, όπως λένε, ???? το δίκιο,
πρόσταξε να τον θάψουν, για να πάει
με τιμή στους νεκρούς του Κάτω κόσμου·
μα το ?????.. του Πολυνείκη
στους πολίτες διαλάλησε, κανένας
στη γη να μη το???? ούτε το ????,
μα ????. και άταφο να τ?αφήσουν,
γλυκό για τα όρνια θησαυρό, που γύρω
προσμένουν ?????????.
Τέτοια ο καλός μας Κρέοντας για σένα
και για μένα ―????????―
διαλάλησε· και θα ?ρθει, λέγουν, τώρα
?????..εδώ στη μέση να ????.
για όσους δεν το 'χουν μάθει· και το πράμα
το παίρνει όχι έτσι αψήφιστα, μα αν κάποιος
τολμήσει κάτι τέτοιο, ?????..
???????.. μες στην πόλη
τον περιμένει. Έτσι λοιπόν αυτά είναι.
Μα τώρα εσύ θα δείξεις, αν είσαι
????????., ή αν ενώ είσαι
από ?????????????..

2. Να βάλετε στη σωστή σειρά τους τίτλους των δομικών στοιχείων του λόγου της Αντιγόνης γράφοντας δίπλα και τους αντίστοιχους στίχους:

α. Η ποινή για τον παραβάτη του διατάγματος

β. Η ατίμωση του Πολυνείκη

γ. Συνοπτική απόδοση διατάγματος

δ. Προοικονομία εμφάνισης Χορού και Κρέοντα στη σκηνή

ε. Προτροπή (συμμετοχής)  στην Ισμήνη

στ. Απόδοση νεκρικών τιμών στον Ετεοκλή

ζ. Ανακεφαλαίωση διατάγματος

3. Να αποδώσετε και με άλλες νεοελληνικές εκφράσεις  τη μεταφορά του στ. 20.

4. Τι μαρτυρεί για την ψυχική της κατάσταση η ερωτηματική μορφή με την οποία απαντά η Αντιγόνη στο ερώτημα της Ισμήνης για το θέμα που την απασχολεί;

5. ?ς λέγουσι, φασιν, λέγω γ?ρ κ?μέ: Τι μαρτυρεί η χρήση αυτών των λεκτικών ρημάτων και ιδιαίτερα το πρόσωπό τους, για τη στάση της Αντιγόνης;

6. Ποιο είναι το περιεχόμενο του διατάγματος του Κρέοντα; Πιο συγκεκριμένα: Ποια είναι τα δύο μέρη του και η μετά θάνατον τύχη του καθενός από τα δύο αδέλφια; Ποια είναι σύμφωνη και θεμιτή  με τις αντιλήψεις των ανθρώπων της εποχής εκείνης; Πως αυτές δηλώνονταν έμπρακτα, πως τιμούσαν, δηλαδή, τους νεκρούς τους; Ανακαλέστε παρόμοιες αναφορές στα ομηρικά έπη.

7. Γιατί ο Σοφοκλής επιμένει να είναι τόσο παραστατικός όταν μιλά για την τύχη του νεκρού Πολυνείκη; Πως θα χαρακτηρίζατε την περιγραφή του;

8. Ποιο σκεπτικό οδήγησε τον Κρέοντα στη διαταγή αυτή; Ποια εικόνα του εαυτού του θέλει να προβάλει μέσα από αυτό το διάταγμα;

9.Να εξετάσετε πόσο σύμφωνη με το θεϊκό και τον ανθρώπινο νόμο είναι η απόφαση του Κρέοντα για τους νεκρούς και να καταδείξετε τα σημεία εκείνα  που τους υπερβαίνουν, αιτιολογώντας την απάντησή σας.

10.Να εντοπίσετε μία ειρωνική έκφραση που χρησιμοποιεί η Αντιγόνη για τον Κρέοντα. Τι σημαίνει η λέξη αυτή σήμερα;

11. Η φράση λέγω γ?ρ κ?μέ στο στ. 32 μαρτυρεί:

α. τον εγωισμό και την αλαζονεία της Αντιγόνης

β. την απόφαση που έχει ήδη παρθεί από την ηρωίδα να θάψει τον αδελφό της

γ. τον πόνο της γιατί ήταν ιδιαίτερα συνδεδεμένη με τον Πολυνείκη

12. Ποια ποινή επιφυλάσσει ο Κρέων για τους παραβάτες του διατάγματος; Έχει εκλείψει αυτή  στην εποχή μας; Πού απαντάται;

13. Το διάταγμα αυτό του Κρέοντα πιστεύετε πως θα απασχόλησε όλους τους πολίτες της Θήβας; Ποια πρόσωπα κυρίως  αφορούσε και γιατί; Υπήρχε περίπτωση να εξαιρεθούν;

14. Ποια σημαντική εξέλιξη προοικονομείται εδώ από την ηρωίδα; Με ποια φράση δηλώνεται;

15. Ποια είναι η πρόκληση που απευθύνει στο τέλος η Αντιγόνη στην αδελφή της; Τι υπονοεί; Να εξετάσετε το περιεχόμενό της σύμφωνα με την ηθική και αισθητική αρχή του  κατά το εικός και το αναγκαίο.

16. Ποια πιστεύετε πως είναι τα συναισθήματα του αθηναϊκού κοινού και ποιες οι σκέψεις του, ακούγοντας τα όσα διέταξε ο Κρέων, για τον ίδιο και  για την Αντιγόνη; Εκφράζουν μήπως και τον ποιητή;

17. δίκ? στ.23, ?στο?σί στ.27, πόλει στ.36: Να αναγνωρίσετε γραμματικά τους τύπους και να δώσετε τις πλάγιες πτώσεις και των δύο αριθμών.

18. Τί στ.20,  τινα στ.28, σο? στ. 31,  τα?τα στ.37:Να ονομάσετε το είδος των αντωνυμιών και να γράψετε τους τύπους στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού.

19. Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τους όρους:

α. ν?ν στ.21 ???????. στα περιφραστικά ρήματα τ?ν μ?ν προτίσας, τ?ν δ? ?τιμάσας ?χει

β. (σύν)  νόμ? στ.24 ??????? ??????????. ?.  ?????? από τη μτχ. χρησθείς

γ. τ? μ? τάφ? καλύψαι μηδ? κωκ?σαί ???ν δ? στ.27?29 ?????????.στο ειδικό απαρέμφατο ????????..

δ. σαφ? ?????????  ?????????? στην αντωνυμία ?????.. μέσω  της  μτχ. ?????????.

 ε. τάχα ???????  ???????? ?.. ??????.  στο ρ. ????...

20. Να συμπληρώσετε τα κενά με τις λέξεις που σας δίνονται  στον κατάλληλο τύπο και  κατόπιν να βρείτε με ποιες λέξεις του κειμένου συνδέονται ετυμολογικά. ( παραγωγικός, νεκυομαντείο, ευφυΐα, βρώσιμος, χρήση, έπαθλο)

 Κατά τη διάρκεια των δραματικών αγώνων το ????? του νικητή ήταν ένα στεφάνι από κισσό, αφού αυτό ήταν το ιερό φυτό του Διονύσου.

Μόνο όταν η ?????. βαδίζει χέρι-χέρι με την ανθρωπιά μπορεί να ωφελήσει την ανθρωπότητα.

Οι γεωργικές καλλιέργειες ανήκουν στις ?????????.  δραστηριότητες της οικονομίας.

Οι ?????.  ελιές της Θάσου  είναι ιδιαίτερα νόστιμες.

Οι διαπροσωπικές σχέσεις δοκιμάζονται σκληρά σήμερα καθώς περνούν από το πεδίο της ουσιαστικής επικοινωνίας στο πεδίο της   ????...

Το πιο φημισμένο ????.. του αρχαίου ελληνικού κόσμου βρίσκεται στο σημείο όπου ενώνονται τα ποτάμια του Άδη, ο Αχέροντας με τον Κωκυτό.

Το νεκυομαντείο του Αχέροντα