«Αντιγόνη» Σοφοκλέους Πρόλογος στ. 1-19  (2 διδακτικές ώρες)

ΑΝΤΙΓΟΝΗ

? κοιν?ν α?τάδελφον ?σμήνης κάρα,
?ρ? ο?σθ? ?,τι Ζε?ς τ?ν ?π? Ο?δίπου κακ?ν
?πο?ον ο?χ? ν?ν ?τι ζώσαιν τελε?;
ο?δ?ν γ?ρ ο?τ? ?λγειν?ν ο?τ? ?της ?τερ

ο?τ? α?σχρ?ν ο?τ? ?τιμόν ?σθ? ?πο?ον ο?
τ?ν σ?ν τε κ?μ?ν ο?κ ?πωπ? ?γ? κακ?ν.
κα? ν?ν τί το?τ? α? φασι πανδήμ? πόλει
κήρυγμα θε?ναι τ?ν στρατηγ?ν ?ρτίως;
?χεις τι κε?σήκουσας; ? σε λανθάνει

πρ?ς το?ς φίλους στείχοντα τ?ν ?χθρ?ν κακά;

ΙΣΜΗΝΗ

?μο? μ?ν ο?δε?ς μ?θος, ?ντιγόνη, φίλων
ο?θ? ?δ?ς ο?τ? ?λγειν?ς ?κετ?, ?ξ ?του
δυο?ν ?δελφο?ν ?στερήθημεν δύο
μι? θανόντοιν ?μέρ? διπλ? χερί

?πε? δ? φρο?δός ?στιν ?ργείων στρατ?ς
?ν νυκτ? τ? ν?ν, ο?δ?ν ο?δ? ?πέρτερον,
ο?τ? ε?τυχο?σα μ?λλον ο?τ? ?τωμένη.

AN.?δη καλ?ς καί σ? ?κτ?ς α?λείων πυλ?ν
το?δ? ο?νεκ? ?ξέπεμπον, ?ς μόνη κλύοις.

hhttp://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-B121/628/4051,18297/

Λεξιλογικές παρατηρήσεις

(το) κάρα: ουδ.τριτόκλιτο ουσ.

ο?σθ?(α):β΄εν. Ενεστ. Οριστικής του ο?δα (γνωρίζω) ?δειν και ?δη, ε?σομαι  και ε?δήσω,?γνων ?γνωκα ?γν?κειν

ν?ν: δοτ. δϋικού αρ. της προσωπ. αντων. α΄προσώπου, ισοδυναμεί με τον τύπο  ?μ?ν

Καταλήξεις δυϊκού αριθμού (μόνο για να τον αναγνωρίζουμε)

Για την α΄κλίση: Ονομ. Αιτ. Κλητ.: -α Γεν. Δοτ.:-αιν

Για την β΄κλίση: Ονομ. Αιτ. Κλητ.: -ω Γεν. Δοτ.:-οιν

Για την γ΄κλίση: Ονομ. Αιτ. Κλητ.: -ε Γεν. Δοτ.:-οιν

ζώσαιν: δοτ. δϋικού αρ., θηλ.γέν. της μτχ. Ενεστ. του ζήω -? Ισοδύναμος τύπος:ζώσαις

?τερ: καταχρηστική πρόθεση, άνευ, χωρίς

?πωπ?(α):α΄πρ.εν. ποιητ. Πρκ. Οριστ. του ?ράω(-?), ?ώρων, ?ψομαι, ε?δον, ?όρακα-?ώρακα ? ?πωπα, ?ωράκειν- ?π?πειν

θε?ναι:απαρ. β΄Αορ. του ρ.  τίθημι, ?τ?θην, θ?σω, ?θηκα, τ?θηκα, ?τεθ?κειν

λανθάνει: γ΄εν. Ενεστ. Οριστ. του ρ. λανθάνω, ?λάνθανον, λήσω, ?λαθον, λέληθα, ?λελήθειν

στείχοντα: αιτ.πληθ. ουδετέρου γένους της μτχ. Ενεστ. του ρ. στείχω ή στίχω=προχωρώ

?δ?ς-?δε?α-?δύ=γλυκός, ευχάριστος στη γεύση

?κετο: ?κνέομαι(-ο?μαι), ?κνούμην, ?ξομαι, ?κόμην, ?γμαι, ?γμην (συνήθως απαντάται ως σύνθετο : ?φικνο?μαι)

?στερήθημεν: α΄πληθ. Παθ. Αορίστου Οριστικής του ρ. στερο?μαι, ?στερούμην, στερήσομαι και στερεθήσομαι, ?στερήθην, ?στέρημαι, ?στερήμην

θανόντοιν: γεν. δυϊκού αρ. μτχ. β΄Αορ. αρσεν. γέν. του (?πό)θν?σκω, ?θνησκον, θανο?μαι, ?θανον, τέθνηκα, ?τεθνήκειν  Το ρ. απαντάται συνήθως σύνθετο με την πρόθεση ?πό.

(?ξ) ?του: γεν. Ενικ.  ουδετ. γέν. της αναφ. αντων. ?στις -?τις-?,τι

φρο?δος ?η ?ον:άφαντος

?πέρτερον: αιτ. αιτ. εν. ουδετ. γέν. του επιθέτου ?πέρτερος -α-ον, χωρίς θετικό βαθμό.

ο?νεκ? (?νεκα):καταχρηστική πρόθεση που συντάσσεται με γενική και μπορεί να δηλώνει αιτία, σκοπό ή αναφορά.

κλύοις: β΄ εν.Ενεστ. Ευκτ. του κλύω=ακούω

Εθνικό Θέατρο. Επιδαύρια 1956. Αντιγόνη.
Αντιγόνη: Άννα Συνοδινού - Ισμήνη: Αντιγόνη Βαλάκου (Φωτ. Εθν. Θεάτρου)

Φύλλο εργασίας (στ.1-19)

1.Να συμπληρώσετε τα κενά στη μετάφραση  της ενότητας:

ΑΝΤΙΓΟΝΗ

Ω ?. ?????.  ????.  μου Ισμήνη,
ξέρεις ποιο τάχα απ? τα κακά, που ο Οιδίπους
μας ????????.., να μένει
που ο Δίας να μην το ?στειλε ?????.
που είμαστε ακόμη ζωντανές; Γιατί
τίποτα ούτε λυπηρό ούτε ?????..
ούτε αισχρό ούτε ??????.
δεν είδα εγώ να λείψει απ? τις δικές σου
κι απ? ?????????. Και τώρα
τί ?ναι αυτή πάλι η προσταγή, που λένε
πως ???????????
πριν από λίγο ο ?????.   σ? όλους τους πολίτες;
Ξέρεις κι άκουσες τίποτα; ή σου
????..  ότι ????..  τους αγαπημένους μας

 κακά που ταιριάζουν στους εχθρούς μας;

ΙΣΜΗΝΗ
Για μένα κανείς ???.., Αντιγόνη,
μήτε καλός μήτε κακός δεν ήρθε
για φίλους μας, απ? όταν σε ????..
χάσαμε οι δυο τους δυο τους αδερφούς μας,
που πέσανε ???????????..·
κι αφού του Άργους σκορπίστηκε και πάει
τη νύχτα  αυτή ο στρατός, εγώ, δεν ξέρω
τίποτα ??????, ούτε αν είμαι
πιο ευτυχισμένη ή πιο ???????.

ΑΝΤΙΓΟΝΗ
??????  και γι? αυτό ίσα ίσα
σε κάλεσα  εδώ έξω απ???????..
για να τ? ακούσεις μόνη.

2. Σας δίνονται τρεις διαφορετικές μεταφράσεις των  τριών πρώτων στίχων της τραγωδίας. Να μεταφράσετε και σεις  το ίδιο απόσπασμα, αποδίδοντας κυρίως την έκφραση της αδελφικής αγάπης και τα θεόσταλτα οικογενειακά κακά στη γενιά του Οιδίποδα. 

ΑΝΤ. Ισμήνη, αδελφούλα μου, εσύ αγαπημένο κεφαλάκι.

Ξέρεις να ?μεινε απ? τον Οιδίποδα κακό

πού να μην έρριξεν ο Δίας επάνω μας

ενόσω ζούμε;                                                                                 

                                                                   Μετάφραση Κων. Χρηστομάνου

ΑΝΤ. Ω αγαπημένη αυταδερφή μου Ισμήνη,
ξέρεις ποιο τάχ? απ?τα κακά, που ο Οιδίπους
μας άφησε κληρονομιά, να μένη
που ο Δίας να μην το ?στειλε στις δυο μας
που είμαστε ακόμα στη ζωή;

                                                       Μετάφραση Ι.Γρυπάρη

ΑΝΤ. Ισμήνη μου, αδελφή μου, μάτια μου,

ξέρεις ποιες συμφορές περίσσεψαν απ? τον Οιδίποδα

 που δεν τις φόρτωσε σε μας τις δυο τις ζωντανές ο Δίας;  

                                                                         Μετάφραση Κώστα Γεωργουσόπουλου                                                                                        

3. Ο Πρόλογος ανήκει στα κατά ποσόν και επικά μέρη της τραγωδίας και δεν υπήρχε στα παλαιότερα έργα. Θεωρείτε εδώ αναγκαία την παρουσία του; Πόσο αναγκαίες είναι οι προσφωνήσεις στη σκηνή μας;

4.Από ποιο μυθολογικό τίτλο αντλεί ο Σοφοκλής την υπόθεση της τραγωδίας και ποιο είναι το βεβαρημένο παρελθόν των δύο γυναικών;

5.Ποια αντίληψη των αρχαίων διαφαίνεται ερευνώντας αυτό το παρελθόν; Να σταθείτε ιδιαίτερα στην έννοια της Άτης.

 6. Σε ποια χρονικά επίπεδα κινείται ο λόγος της Αντιγόνης και ποιες λέξεις τα δηλώνουν;

7. Να επιλέξετε τη σωστή εκδοχή στην πρόταση:

Στον πρώτο λόγο της Αντιγόνης πλεονάζουν

α. οι αδιαμφισβήτητες κρίσεις

β. οι υποψίες και οι υπαινιγμοί

γ. οι  ερωτήσεις

Να αναφερθείτε στη σκοπιμότητα της επιλογής σας.

8. Σε ποιον και σε τι  αναφέρονται οι χαρακτηρισμοί  στρατηγόν και κήρυγμα και τι προοικονομούν για τη στάση της Αντιγόνης;

9. Ποια είναι η απάντηση της  Ισμήνης στα τελευταία ερωτήματα της αδελφής της; Ποια χρονική στιγμή είναι γι? αυτήν σημείο τομής στη ζωή της και γιατί;

10. Ποια συμπεράσματα βγάζετε για το χαρακτήρα και την ψυχική κατάσταση των δύο κοριτσιών από την πρώτη αυτή εμφάνισή τους και συνομιλία; Να προσέξετε τις λεκτικές τους επιλογές, το ύφος γενικά του λόγου τους και να εξετάσετε αν σας  βοηθούν προς αυτήν την κατεύθυνση.  Θυμηθείτε την παρατήρηση που κάναμε στην εισαγωγή για τους χαρακτήρες των πρωταγωνιστών και των δευτεραγωνιστών.

11. Στην ενότητά μας αλλά και παρακάτω, όπου γίνεται λόγος για τις δύο αδελφές και τα αδέλφια τους Ετεοκλή και Πολυνείκη, χρησιμοποιείται δυϊκός αριθμός. Γιατί άραγε;

12. Υποψιάζεστε για ποιους η Αντιγόνη κάλεσε την αδελφή της τη συγκεκριμένη ώρα έξω από το ανάκτορο;

13. Λαμβάνοντας υπόψην τη βιβλική έκφραση «Γν?σις προστίθησιν ?λγημα», τι νομίζετε τελικά; Ποια από τις δύο αδελφές θεωρείτε πιο τραγικό πρόσωπο;

14. Ανατρέχοντας στο λεξικό βασικών θεατρικών όρων στο βιβλίο σας, να αναγνωρίσετε τα είδη της δράσης που έχουμε εδώ και τα πρόσωπα που σχετίζονται μ?αυτά.

15. Ποιες αναφορές προσδιορίζουν τον δραματικό χώρο και χρόνο του προλόγου;

16.Με βάση όσα είπαμε στην εισαγωγή, να αναπαραστήσετε τον σκηνικό χώρο και να φανταστείτε τι φορούν οι ηρωίδες.

17. Στην ενότητά μας υπάρχει ποικιλία εκφραστικών τρόπων. Να εντοπίσετε  ένα πολυσύνδετο σχήμα, μία επανάληψη, μία αντίθεση και ένα υπερβατό. Ποιος είναι ο ρόλος της επανάληψης  εδώ;

18. Να καταγράψετε τα επίθετα που χρησιμοποιεί στο λόγο της η Αντιγόνη στους στ. 4-5, να βρείτε την πρωτότυπη λέξη και να δώσετε ?όπου είναι δυνατόν-τα παραθετικά τους στο ίδιο γένος, τον αριθμό και τη πτώση  που βρίσκονται.

19. Να μετατρέψετε τη συνεκφορά  του στ.13 που βρίσκεται στο δυϊκό αριθμό στην αντίστοιχη πτώση του πληθυντικού  προσέχοντας το ρ. εξάρτησης και να δώσετε τη συντακτική του λειτουργία.

20. Να  αναγνωρίσετε το είδος των δευτερευουσών προτάσεων στους στ.2-3, 5-6 και 19 και να δηλώσετε τον τρόπο εισαγωγής και εκφοράς τους.

21. Να αιτιολογήσετε γιατί οι μτχ. ε?τυχο?σα και ?τωμένη είναι κατηγορηματικές.

22.Πανδήμ?, ?ξέπεμπον: Να δώσετε τα συνθετικά μέρη των λέξεων και να γράψετε τέσσερις παράγωγες λέξεις από το β΄συνθετικό τους.

23. Να βρείτε με ποιες λέξεις του κειμένου συνδέονται ετυμολογικά οι λέξεις που σας δίνονται: καρατόμηση, είδηση, αναλγητικό, επίθεση, υποχείριο.