Ρεμβασμός τον Δεκαπενταύγουστο

«ΤΗΝ ΕΣΠΕΡΑΝ ΕΚΕΙΝΗΝ, της 13ης Αυγούστου» γράφει ο Παπαδιαμάντης, «εκάθητο μόνος, ολομόναχος, έξω του ναΐσκου, εις το προαύλιον, έμπροσθεν της καλύβης την οποίαν είχε κτίσει, εκάπνιζε το τσιμπούκι του, κ? ερρέμβαζεν. Ο καπνός από τον λουλάν ανέθρωσκε και ανέβαινεν εις κυανούς κύκλους, εις το κενόν, και οι λογισμοί του ανθρώπου εφαίνοντο να παρακολουθούν τους κύκλους του καπνού, και να χάνωνται μετ? αυτών εις το αχανές, το άπειρον. Τι εσκέπτετο;»

Έργο Κων/νου Κουτούμπα

Εσκέπτετο ?καθώς ειδήσεις τον Αύγουστο (πόσο μάλλον το δεκαπενταύγουστο) δεν υπάρχουν? τις διακοπές του!

Και εμακάριζε την εποχή του και τον πλούτο των πληροφοριών που, χάρις στο θαύμα της επικοινωνίας, έκαναν τις επιλογές του πιο εύκολες.

Το μέρος ?νησί για την ακρίβεια? το είχε ήδη επιλέξει. Σ' αυτό συνέκλιναν άλλωστε όλα τα αφιερώματα των περιοδικών που ανελλιπώς διάβαζε.

Αλλά και η ειδική λίστα του υπουργείου που παρουσιάζει τις καθαρές ακτές, το περιελάμβανε ?και μάλιστα, στην κορυφή της.

Τύχη αγαθή έκανε να συμπληρώσει τις μέρες εκείνες και τον απαραίτητο αριθμό κουπονιών που πρόσφερε η καθημερινή του εφημερίδα και που του εξασφάλισαν όχι μόνο δωρεάν εισιτήρια, αλλά και με πολυδιαφημισμένο πλοίο.

Διάλεξε το ξενοδοχείο του από ένα έντυπο που έφτασε με το ταχυδρομείο, μαζί με το λογαριασμό της πιστωτικής του κάρτας, βρίσκοντας ενδιαφέρουσες τις πληροφορίες και, κυρίως, τη χρέωση σε οκτώ μηνιαίες δόσεις.

Στο αγαπημένο του ανδρικό περιοδικό είχε ήδη σταμπάρει μια βολική και λουσάτη συνάμα βαλίτσα ?θα την αγόραζε αύριο το δίχως άλλο? μαζί με κάποια απαραίτητα αξεσουάρ ένδυσης που περιλαμβάνονταν στο ίδιο αφιέρωμα.

Οργανωμένος και μεθοδικός πάντα ?πολλοί του το καταλόγιζαν ως κουσούρι?, είχε ήδη κόψει από το γαστρονομικό περιοδικό στο οποίο ήταν συνδρομητής, τη σελίδα «Πού θα φάτε» για το συγκεκριμένο νησί, ενώ στο τηλεοπτικό μαγκαζίνο είδε ωραίες εικόνες από μια ντισκοτέκ όπου γινόταν πολύ χάζι, και αποστήθισε τ' όνομά της.

Από το ρεπορτάζ της κυριακάτικης εφημερίδας του αντέγραψε μια λίστα βιβλίων που επέλεξαν ορισμένοι επώνυμοι και που ήταν, ως φαίνεται, κατάλληλα για την περίοδο των καλοκαιρινών διακοπών. Το αντιηλιακό του ?αυτό το νέο που διαφημίζουν τόσο έξυπνα? το είχε ήδη αγοράσει, αλλά, «την εσπέραν εκείνην», περίμενε με ανυπομονησία μπροστά στην τηλεόραση το ειδικό δελτίο ηλιοθεραπείας, για να ξέρει με ακρίβεια (και με βάση το χρώμα και τον τύπο του δέρματος του) πόση ώρα τού επιτρεπόταν να εκτίθεται στον ήλιο. [...]

Χαμογέλασε πάλι, πανευτυχής. «Α, τον Αύγουστο νιώθω πραγματικά ελεύθερος!» μουρμούρισε, τραβώντας μια γερή ρουφηξιά απ' το τσιμπούκι του.

«Εκύκλωσαν αι του βίου μου ζάλαι, ώσπερ μέλισσαι κυρίον, Παρθένε...» συμπλήρωσε ο Παπαδιαμάντης. «Αντιλαβού μου και ρύσαι των αιώνιων βασάνων...».

                                                                                   Γιάννης Ευσταθιάδης «Tragicomedia»

http://ebooks.edu.gr

http://www.biblionet.gr

Τ?ν π?σαν ?λπίδα μου ε?ς Σ? ?νατίθημι

Έργο Χρήστου Μποκόρου

  Εκύκλωσαν αι του βίου μου ζάλαι    Νίκου Ξυδάκη

Μια αυθεντική εμπειρία του ελληνικού καλοκαιριού είναι η αδιαμεσολάβητη επαφή με τη φύση. Όσο λίγο κι αν διαρκεί. Αρκεί μια στιγμή βύθισης στον τόπο, στη θάλασσα, στα βουνά, στα φρυγμένα σπαρτά· μια στιγμή μοναχικής ενατένισης, η νυκτερινή ακρόαση του τριζονιού και του γρύλλου, η βαθύτερη συναίσθηση της φθαρτότητας και του θαύματος.

Ναι, βοηθά το καλοκαίρι να νιώσουμε τη βαθύτερη ουσία της ζωής: την καταλλαγή, την αρμονία, την αγάπη, την ήρεμη αποδοχή του άλλου μες στην παντοτινή δημοκρατία του θέρους. Ας είναι και κακόγουστη αυτή η δημοκρατία, δεν πειράζει· ο τόπος, η θάλασσα, το φως, περισσεύουν, τους χωράνε όλους.

Ναι, βοηθά ο μεσογειακός Αύγουστος των πλούσιων καρπών, της φωτοχυσίας, της Παναγίας. Το αισθάνεσαι καθώς βγαίνεις το σούρουπο στο προαύλιο εξοχικού ναού, μετά τον Εσπερινό και τον Παρακλητικό Κανόνα της Θεοτόκου.

Ηχούν ακόμη στ? αυτιά ο λυρισμός, η ταπεινωμένη αυτογνωσία, η ικεσία και το πάθος: Εκύκλωσαν αι του βίου με ζάλαι, ώσπερ μέλισσαι κηρίον, Παρθένε... Περιστάσεις και θλίψεις και ανάγκαι εύροσαν με, Αγνή, και συμφοραί του βίου... Και σε μεσίτριαν έχω, προς τον φιλάνθρωπον Θεόν, μη μου ελέγξη τας πράξεις ενώπιον των Αγγέλων...

Ηχούν οι ψαλμωδίες των τρυγόνων προσκυνητριών ανά το πανελλήνιον, που ζητούν μεσιτεία από την Μητέρα, ηχούν τα τραγούδια των πουλιών και των τζιτζικιών στον πευκώνα, οι φωνές των νηπίων με το τόπι, οι παφλασμοί κολυμβητών του λυκόφωτος.

Ηχεί το μυστικό και διαρκές μήνυμα της αλληλοπεριχώρησης: να ζήσουμε εν δικαιοσύνη, ίνα εν ομονοία ομολογήσωμεν. Αυτό το μήνυμα απευθύνεται σε εμάς τους δοκιμαζόμενους της κρίσης, για το πιο ανησυχητικό της σύμπτωμα: το μίσος και τη διχόνοια, τη διάχυτη πηχτή κακία, την πεισμωμένη βλακεία, την αδικία. Επικράτησαν. Και μας διαμελίζουν.

Ας θυμηθούμε πάλι τον αυγουστιάτικο ρεμβασμό του Παπαδιαμάντη για τη σκληρότητα, το πείσμα, την οργή.

http://www.kathimerini.gr/779433/opinion/epikairothta/politikh/ekyklwsan-ai-toy-vioy-me-zalai

Αφού διαβάσετε το διήγημα του Παπαδιαμάντη ( http://www.sansimera.gr/anthology/81 ) , να απαντήσετε στις ερωτήσεις που ακολουθούν.

Σημ. Η τελευταία φράση στο κείμενο του Γ. Ευσταθιάδη, που αποτελεί επίσης τον τίτλο του άρθρου του Ν. Ξυδάκη και απαντάται στο διήγημα του Αλ. Παπαδιαμάντη «Ρεμβασμός Δεκαπενταυγούστου», προέρχεται από τον Μεγάλο Παρακλητικό Κανόνα, που είναι πόνημα του Αυτοκράτορα της Νικαίας Θεοδώρου B΄ του Λασκάρεως και ψάλλεται προς τιμήν της Παναγίας εναλλάξ με τον Μικρό Παρακλητικό Κανόνα, τα απογεύματα του Δεκαπενταυγούστου.

Θέματα για συζήτηση  

• Να κατατάξετε το κείμενο του Γ. Ευσταθιάδη στο είδος που ανήκει, καταγράφοντας τα κύρια χαρακτηριστικά του και εντοπίζοντας εκείνα τα στοιχεία που το καθιστούν ιδιαίτερα εύστοχο.
• Γιατί ο συντάκτης επιλέγει να κρατήσει ανώνυμο τον ήρωά του; ;
• Κατά πόσο επαληθεύεται η άποψη ενός σύγχρονου Νεοέλληνα διανοητή ότι  στον σύγχρονο πολιτισμό κερδίζει συνεχώς έδαφος το πεδίο της χρήσης, με αντίστοιχο περιορισμό του πεδίου της σχέσης, στο κείμενο του Γ. Ευσταθιάδη; Πως αντιλαμβάνεσθε το νόημα αυτής της φράσης;
• Ο ήρωας του Ευσταθιάδη αναφωνεί κάποια στιγμή:  «Α, τον Αύγουστο νιώθω πραγματικά ελεύθερος!» Είναι όμως και πραγματικά ελεύθερος ο ήρωας του συγγραφέα; Πώς ηχεί η φράση αυτή σε σχέση με όλο το κείμενο; (ερώτηση σχολικού βιβλίου)
• Ποια απάντηση δίνει στο ερώτημα αυτό ο Άγγελος Τερζάκης στο δοκίμιό του «Ο μηχανισμός του εξανδραποδισμού» και συγκεκριμένα στο παρακάτω απόσπασμα;

 « Ας έχουμε το θάρρος να προχωρήσουμε πιο πέρα. Είναι βέβαιο τάχα πως στην πλειοψηφία του, μιαν αξιοπρεπή πλειοψηφία, το ανθρώπινο γένος έχει επίγνωση της σκλαβιάς του και πως επιθυμεί αληθινά την απελευθέρωση του; Τέτοια πράγματα δεν τα επιθυμώ με τα λόγια - τα διεκδικώ με τις πράξεις. Και για ν' αποκτήσω επίγνωση τι σημαίνει αυτό, ζητάω πρώτα-πρώτα να πληροφορηθώ ποιο είναι το αντίτιμο του, πόσο στοιχίζουν. Με τα λόγια όταν διεκδικώ, μου απαντάνε με λόγια. Όταν προχωρήσω στην περιοχή του συγκεκριμένου, βλέπω ότι το αντίτιμο συνίσταται πρώτα-πρώτα σε στερήσεις. Όχι μεγάλες στερήσεις, θυσίες αιματηρές, σωματικές. Αποφυγή να γίνομαι υποχείριος του μηχανισμού που μου έχουν στήσει. Βλέπω, κοντολογίς, κάτι πάλι οδυνηρό, αναμφισβήτητα: Ότι για ν' αποκτήσω κάποια, στοιχειώδη έστω, ανεξαρτησία, κι ένα ήθος ελεύθερο, ανάγκη να μη χαρίζομαι σ' όλους τους πειρασμούς. Η ευμάρεια είναι κάτι απύθμενο, ένα παραισθησιογόνο που προκαλεί εθισμό, και για τούτο απαιτεί όλο και μεγαλύτερες δόσεις. Ζούμε κιόλας σε κοινωνικά σύνολα από τοξικομανείς της ευμάρειας. Να μεταπέσουμε από την έκλυση τούτη σε μιαν εγκράτεια που θα μας φανεί αμέσως ασκητισμός, δε γίνεται. Να όμως που αυτό θα ήταν η μόνη λύση...»

• Τελικά μοιάζει να παίρνει μαζί του,στις διακοπές του, κάτι ολότελα δικό του ο ήρωας του Ευσταθιάδη;
• Μπορεί κατά τη γνώμη σας, αυτός ο πολιτισμός της ευχέρειας με τα άπειρα καταναλωτικά αγαθά να εγγυηθεί την ευτυχία του ανθρώπου;
• Δείτε τώρα το κείμενο του Γ.Ευσταθιάδη σε αντίστιξη με το άρθρο του Ν. Ξυδάκη. Πως βιώνει ο δεύτερος το ελληνικό καλοκαίρι  και ειδικά την περίοδο του Δεκαπενταυγούστου;
• Να συγκρίνετε το ύφος και τη γλώσσα του με τα αντίστοιχα στο άρθρο που σας δόθηκε.
• Ποια υπαρξιακά βιώματα  και ποια αισθήματα γεννά η ανάγνωση αυτού του άρθρου; Ποια πρόταση ζωής προβάλλει εδώ ο Ν. Ξυδάκης;
• Ο Γ. Ευσταθιάδης δανείζεται τον τίτλο, καθώς και αποσπάσματα για την αρχή και το τέλος του κειμένου του, από γνωστό διήγημα του Παπαδιαμάντη. Τι θέλει να πετύχει, κατά τη γνώμη σας, μ' αυτό; (ερώτηση σχολικού βιβλίου)
• Να συγκρίνετε τη στάση του ήρωα του Παπαδιαμάντη με αυτήν του ήρωα του Ευσταθιάδη. Πως βιώνουν το καλοκαίρι τα δύο αυτά πρόσωπα;  Σε τι διαφέρουν; Τι τα απασχολεί; Ποιον νομίζετε ότι τον απασχολούν πιο ουσιαστικά πράγματα;
• Το κείμενο του Γ. Ευσταθιάδη χαρακτηρίζεται για τη γλωσσική του ποικιλία. Συναντάμε λόγιους τύπους  (εμακάριζε, συνέκλιναν, ανελλιπώς, Τύχη αγαθή, δελτίο ηλιοθεραπείας),αλλά και λέξεις πιο κοινές και μάλιστα με ξενική προέλευση (είχε ήδη σταμπάρει, αξεσουάρ, κουσούρι, μαγκαζίνο, ντισκοτέκ, τσιμπούκι). Μαρτυρεί κάτι  αυτό το γλωσσικό  συνονθύλευμα;  
• Πως θα χαρακτηρίζατε το ύφος του κειμένου; Πως επιδρά σ? αυτό η γλωσσική του ποικιλία;
• Γιατί, κατά τη γνώμη σας, ο αρθρογράφος  χρησιμοποιεί συχνά τη διπλή παύλα; Ποια είναι εδώ η λειτουργία αυτού του σημείου στίξης;
• Να δώσετε τη σημασία της φράσης «Τύχη αγαθή»  και να αναζητήσετε την επικοινωνιακή περίσταση που χρησιμοποιείται.
• Είδατε εδώ  τρία διαφορετικά κειμενικά είδη. Σας δυσκόλεψε κάποιο από αυτά στην κατανόηση και γιατί; Ποιο σας συγκίνησε περισσότερο;