Θουκυδίδου Ιστορίαι Βιβλίο 3. Κεφ. 78 §  1-4

 Εσφαλμένη τακτική Κερκυραίων ?Υποχώρηση των Αθηναίων

Διδακτικοί στόχοι

 Να παρακολουθήσουμε την τακτική των αντιπάλων κατά την περιγραφή της ναυμαχίας.

Να αξιολογήσουμε τις στρατηγικές τους ικανότητες καθώς και την εμπειρία και την αυτοπεποίθηση του Νικόστρατου.

Να εντοπίσουμε εκείνα τα στοιχεία που εικονογραφούν τις αντιδράσεις και τα συναισθήματα των αντιπάλων.

Λεξιλόγιο Γραμματικές και συντακτικές παρατηρήσεις

 ?ταλαιπώρουν: γ΄πληθ. Πρτ. του ταλαιπωρέω ??, ?ταλαιπώρουν, ταλαιπωρήσω, ?ταλαιπώρησα, τεταλαιπώρηκα, ?τεταλαιπωρήκειν

α?τούς ή ?αυτούς: αιτ. πληθ., αρσεν. γέν. της αυτοπαθητικής αντων. γ΄προσ. ?μαυτο?, σεαυτο?, ?αυτο?

?θρόαις: δοτ. πληθ. θηλ. γέν. του δικατάληκτου   και  τρικατάληκτου επιθέτου: ?, ? ?θρόος, το ?θρόον ή ?θρόος -α ?ον (=συγκεντρωμένος, συμπυκνωμένος) Σύνθετο επίθετο από το αθροιστικό α + το ουσιαστικό ? θρόος ?ο?ς (=θόρυβος). Το επίθετο δεν έχει παραθετικά. Για ποιο λόγο;

(κατά) κέρας: αιτ. εν., του ουδετ. ακατάλ.  ουσ. της  γ΄κλ. το κέρας ?ως ή ?ατος=η πλευρά, το μέτωπο, η παράταξη

καταδύουσι: γ΄πληθ. Ενεστ. Οριστ. του ρ. καταδύω, κατέδυον, καταδύσω, κατέδυν, καταδέδυκα, κατεδεδύκειν

Σημ. Να διαβάσετε για το σχηματισμό του β΄Αορ. των βαρύτονων ρημάτων, που κλίνονται  όπως τα εις ?μι, στις σελ. 232-233 της Γραμματικής σας.

πρύμναν: αιτ. εν.  ,θηλ. γέν. του ουσ. της α΄ κλ. ? πρύμνα -ας ή πρύμνη ?ης πρύμνα πόλεως: η ακρόπολη, το σκάφος της πολιτείας

κρουόμενοι: μτχ. Ενεστ.,αρσεν. γέν., ονομ. πληθ. του ρ. κρούομαι, ?κρουόμην,κρούσομαι, ?κρουσάμην, ?κρούσθην,κέκρουσμαι, ?κεκρούσμην

πρύμναν κρούομαι (περίφραση)

προκαταφυγε?ν: απαρ. β΄Αορ. του ρ. προκαταφεύγω

?τι μάλιστα: επιρρηματική έκφραση για δήλωση ποσού.

σχολ?: δοτικοφανές επίρρημα  του τρόπου από το ουσ. ? σχολή=η αργία, η απραξία, η ησυχία

?τελεύτα: γ΄εν. Πρτ. του ρ. τελευτάω ??, ?τελεύτων, τελευτήσω, ?τελεύτησα, τετελεύτηκα, ?τετελευτήκειν

Λίγα πρόσθετα σχόλια στα σχόλια του βιβλίου

 Στο κεφ. 78 ο Θουκυδίδης περιγράφει τη σύγκρουση των δύο στόλων. Πιο ειδικά,  περιγράφει τη δεινή θέση των Κερκυραίων λόγω των λανθασμένων επιλογών τους, την τακτική των Αθηναίων, δηλωτική της ναυτικής τους εμπειρίας,  την αντίδραση των Πελοποννησίων και την ασφαλή υποχώρηση των Κερκυραίων με την κάλυψη των Αθηναίων στο λιμάνι της πόλης. Αυτά βέβαια δίνονται  σαφέστατα στα σχόλια του βιβλίου, αξίζει όμως να σταθούμε στη μτχ. φοβούμενοι που αναφέρεται στους Αθηναίους και δείσαντες στους Πελοποννησίους, για να κατανοήσουμε πως ο φόβος μπορεί να είναι το κυρίαρχο συναίσθημα στις πολεμικές αναμετρήσεις, είναι όμως δυνατόν να λειτουργήσει θετικά, οδηγώντας σε επινοήσεις και σε μια αποτελεσματική αντιμετώπιση του εχθρού.

Ερωτήσεις κατανόησης

1. Να εντοπίσετε τα σημεία στα οποία φαίνεται η ναυτική εμπειρία των Αθηναίων και να τα παρουσιάσετε αναλυτικά.

2. φοβούμενοι, δείσαντες: Τι ακριβώς δηλώνουν οι μετοχές; Ποια είναι τα υποκείμενά τους και τι φοβήθηκαν; Μπορεί, κατά τη γνώμη σας, να λειτουργήσει θετικά το συναίσθημα του φόβου στον άνθρωπο;

3. Ο Θουκυδίδης περιγράφει  με κάθε λεπτομέρεια τις κινήσεις των Αθηναίων, αν και καταλαβαίνουμε ότι νικητές είναι οι Πελοποννήσιοι. Πως εξηγείται η στάση του αυτή;  

4. Με ποια συντακτική ανωμαλία στην § 3 μας δίνει ο Θουκυδίδης την κρισιμότητα της κατάστασης;

5. Με ποιες φράσεις αποδίδει τις αιτίες της ήττας των Κερκυραίων;

6. Να εκτιμήσετε τις στρατηγικές ικανότητες του Νικόστρατου και να αποτιμήσετε ιδιαίτερα τα οφέλη της τελευταίας του κίνησης, όπως φαίνεται στην § 3.

7. Ποιο είναι το χρονικό διάστημα από την άφιξη του Πελοποννησιακού στόλου ως το τέλος της ναυμαχίας;  Να σημειώσετε τις εκφράσεις που δηλώνουν την έναρξη και τη λήξη της, ανατρέχοντας και στο κεφ. 76.

8. Να εντοπίσετε  μέσα στο κείμενο  πέντε σύνθετους ρηματικούς τύπους και να  αναγνωρίσετε τη σημασιολογική απόχρωση  που δίνει η πρόθεση. 

9. Αφού διαβάσετε προσεκτικά το τελευταίο σχόλιο της σελ. 334 του σχολικού μας βιβλίου, να καταθέσετε τις απόψεις σας για το ρόλο της προσωπικότητας στην ιστορία.

Ασκήσεις Γραμματικής

1. κακ?ς, μάλιστα: Να αναγνωρίσετε τους τύπους και να δώσετε τα παραθετικά τους.

2. καταδύουσι: Να κλίνετε το β΄Αόριστο του ρήματος σε όλες τις εγκλίσεις.

3. κέρας: Να αναγνωρίσετε τον τύπο και να τον κλίνετε στον ενικό και πληθυντικό αριθμό.

Ασκήσεις Συντακτικού

1. Να συγκεντρώσετε τους εμπρόθετους προσδιορισμούς της ενότητας και να γράψετε τι δηλώνουν.

2. Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τους όρους και να αιτιολογήσετε τους χαρακτηρισμούς  που αποδώσατε:

?θρόαις:

θορυβε?ν:

το?ς Άθηναίοις:

σχολ?:

?λίου:

Λεξιλογικές ασκήσεις 

1. Να δώσετε τις αντώνυμες των λέξεων:

καταδύουσι ?

?θρόαι ?

δείσαντες ?

πρύμναν ?

?τελεύτα ?

2. Να δώσετε πέντε παράγωγες λέξεις της ΝΕΓ από το ρηματικό τύπο κρουόμενοι.

3. Να συμπληρώσετε τα κενά με τις λέξεις που σας δίνονται και να βρείτε με ποια λέξη του κεφ. 78 συγγενεύουν ετυμολογικά: άδυτος, ένδυμα, δύτης, επενδύτης, διεισδυτικός, επενδυτής, αναδυόμενος, αποδύομαι, δυτικός, υποδύομαι.

α. Η παραδοσιακή ηπειρώτικη φορεσιά περιλαμβάνει κι έναν βαρύτιμο γυναικείο ??????., που περνούσε από μητέρα σε κόρη.

β. Ο συγγραφέας και δοκιμιογράφος Κωστής Παπαγιώργης, που πρόσφατα έφυγε από κοντά μας, αρθρογραφούσε για χρόνια στην εφημερίδα «Ο Κόσμος του ?????.».

γ. Ο ???. άνεμος, στη γλώσσα των ναυτικών λέγεται Πουνέντες. Η λέξη έχει λατινική προέλευση και τη χρησιμοποιούσαν Γενοβέζοι και Βενετσιάνοι, ενώ οι Έλληνες προτιμούσαν την ονομασία  Ζέφυρος.

 Ο Ζέφυρος στους "Αέρηδες" (στο ρολόι του Κυρρήστου, 1ος αι. π.Χ.)

δ. Στην ταινία «Η  δίκη των δικαστών», ο Μάνος Κατράκης, ευγενώς προσφερθείς,  ????????. το Γέρο του Μοριά.

ε. Το ναυάγιο  των Αντικυθήρων εντοπίστηκε από Καλύμνιους ????, που βουτούσαν για σφουγγάρια.

Στα 1900, οι σφουγγαράδες της Σύμης βουτούν στο σημείο του αρχαίου ναυαγίου, στα Αντικύθηρα

στ. Τότε ?καμψα δεξι? ε?ς τ?ν τύχην κα? μετ? τιν? βήματα διέκρινα ?ν ?ορίστ? σχήματι τ?ν ναΐσκον χωσμένον ε?ς τ? βάθη το? κιγκλιδωτο? περιβόλου κα? ε?δα τ? φ?ς του τ? ?νέσπερον ν? σελαγίζ? μελαγχολικ?ν κα? μυστηρι?δες ?π? τ?ν θυρίδα τ?ν ???. το? ?ερο? βωμο??                                   

   «Αγρυπνία εις τον Άγιον Ελισσαίον» Δημοσίευση Γεράσιμου Βώκου (1894), στην εφημερίδα «Μικρός  Ρωμηός».   

Ο Άγιος Ελισσαίος

ζ. Ο πίνακας του Μποτιτσέλλι Η Γέννηση της Αφροδίτης εικονίζει τη θεά ??????.. από τη θάλασσα.

η. Τόν νυμφ?να σου βλέπω, Σωτήρ μου,
κεκοσμημένον καί ???. ο?κ ?χω,
?να ε?σέλθω ?ν α?τ? λάμπρυνόν μου
τήν στολήν τ?ς ψυχ?ς,
φωτοδότα, καί σ?σον με.

                                Από την υμνολογία της Μεγάλης   Εβδομάδος

θ. Η Θέτιδα  ?????.. σε κάθε προσπάθεια, για να παρηγορήσει τον  Αχιλλέα που είχε προσβληθεί από τον Αγαμέμνονα, ικετεύοντας τον ίδιο  το Δία  για την αποκατάσταση της τιμής του.

Η Θέτιδα παρηγορεί τον Αχιλλέα Giovanni Battista Tiepolo

ι. Ο Θουκυδίδης  αντικρίζει τα ιστορικά γεγονότα με μια ιδιαίτερα  ??????..ματιά, αναζητώντας τις σχέσεις αιτίου-αιτιατού.

Ο Ελευθέριος  Βενιζέλος, μεταφραστής του Θουκυδίδη