Ξενοφώντος «Ελληνικά» Βιβλίο 2. Κεφ. 4. § 1-17 (από μετάφραση)

Διδακτικοί στόχοι

• Να κατανοήσουμε ότι κάθε τυραννικό καθεστώς είναι υποχρεωμένο να σκληρύνει τη στάση του για να διατηρηθεί. Όσο όμως το καθεστώς σκληρύνεται τόσο η αντίδραση προς αυτό μεγαλώνει? επομένως η σύγκρουση είναι μοιραία.
• Να εντοπίσουμε εκείνα τα σημεία του κειμένου, στα οποία αναφέρονται γεγονότα που επηρέασαν την κοινή γνώμη υπέρ της αντίδρασης εναντίον των τριάκοντα τυράννων, με κορυφαίο γεγονός την εκτέλεση του Θηραμένη.
• Να προσέξουμε το πνεύμα του λόγου του Θρασύβουλου.

Το φρούριο της Φυλής

Ερωτήσεις κατανόησης

1. Πως διαμορφώθηκε η κατάσταση στους κόλπους των Τριάκοντα μετά την εκτέλεση του Θηραμένη και που οδήγησε αυτή τους δημοκρατικούς πολίτες της Αθήνας;

2. Γιατί οι Τριάντα δεν επέτρεπαν στους εκτός του καταλόγου πολίτες να μπουν στο άστυ;

3.  Πως εξηγείται η συγκέντρωσή τους αρχικά  στον Πειραιά και μετά  στη Θήβα και τα Μέγαρα; Να σχολιάσετε ιδιαίτερα τη στάση των δύο τελευταίων πόλεων.

4. Πως εξηγείται η μακρά δημοκρατική παράδοση του Πειραιά; Παίζει ρόλο, κατά τη γνώμη σας, το γεωμορφολογικό ανάγλυφο μιας περιοχής στη διαμόρφωση της νοοτροπίας και των ιδεών των ανθρώπων της;

5. Ποιος και που,  οργάνωσε το κίνημα αντίστασης στο καθεστώς των Τριάντα, με στόχο την ανατροπή του; Πως ακριβώς εξελίχθηκαν οι πολεμικές επιχειρήσεις στο φρούριο της Φυλής; Ποια τακτική ακολούθησαν οι άνδρες του Θρασύβουλου;

6. Μπορούν κατά τη γνώμη σας οι καιρικές συνθήκες να επηρεάσουν ή και να μεταβάλουν την έκβαση μιας πολεμικής επιχείρησης; Θυμηθείτε πως επηρέασε ο βαρύς ρωσικός χειμώνας την αναμέτρηση Γερμανών-Σοβιετικών υπέρ των δεύτερων, κατά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

7. Να σχολιάσετε τη στάση των Τριάντα απέναντι στους κατοίκους της Ελευσίνας. Γιατί στράφηκαν  εναντίον τους και για ποιους  λόγους δεν έγινε η επί τόπου εκτέλεσή τους;

Από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας

8. Σας θυμίζει ανάλογες πρακτικές ο τρόπος παγίδευσης των Ελευσινίων από τον Κριτία, που εφαρμόσθηκαν  κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο;  Να αναφέρετε παραδείγματα.

9.  Να εξετάσετε την επιχειρηματολογία του Κριτία, που οδηγεί στην καταδίκη  τους τριακόσιους κατοίκους της Ελευσίνας.

10. Πως τοποθετήθηκε η κοινή γνώμη στην πράξη αυτή; Ποιος τύπος  πολίτη σκιαγραφείται στη φράση «όσοι πολίτες δε σκοτίζονταν παρά μόνο για το συμφέρον τους τάβλεπαν αυτά με καλό μάτι» και ποιος βρίσκεται στον αντίποδά του;

11. Να αποδείξετε ότι και πάλι στήθηκε μια δίκη-παρωδία από τον Κριτία και μάλιστα ολωσδιόλου παράνομη, με στόχο την εξόντωση των Ελευσινίων.

12. Για ποιους λόγους οι δημοκρατικοί μετακινήθηκαν στον Πειραιά; Πως παρατάχθηκαν οι αντίπαλοι στον Πειραιά; Πως μπόρεσαν οι δημοκρατικοί να παρακάμψουν την αριθμητική υπεροχή των αντιπάλων τους;

13. Τι μαρτυρεί η λεπτομερής περιγραφή της παράταξης των αντιπάλων για τον Ξενοφώντα;

14. Να εξετάσετε το λόγο του Θρασύβουλου ως έναν τυπικό ρητορικό λόγο από άποψη δομής (προοίμιο, κύριο μέρος, επίλογος) και τρόπων πειθούς. Ποιος είναι ο στόχος του και κατά πόσο πιστεύετε ότι θα επιτευχθεί; Να τον συγκρίνετε κατόπιν με το απόσπασμα από τον λόγο του Λυσία «Κατά Ερατοσθένους».

15. Να συγκρίνετε την προτροπή του παιάνα πριν τη ναυμαχία της Σαλαμίνας με τα ιδεώδη που προβάλλει ο Θρασύβουλος στο λόγο του και να εντοπίσετε μία διαφορά στην περίσταση.

16. Ποια αντίληψη του αρχαίου κόσμου για το θάνατο την ώρα της μάχης προβάλλεται στο λόγο του Θρασύβουλου;

17. Να εξετάσετε κατά πόσο επαληθεύεται στην ενότητά μας η πίστη του Ξενοφώντα σε υψηλές αξίες και ιδιαίτερα στη δικαιοσύνη των θεών, όπως τις είδαμε στην Εισαγωγή.

18. Μέχρι σήμερα η ποδοσφαιρική ομάδα της Φυλής φέρει το όνομα Θρασύβουλος. Αλλά και ένα χωριό στην Ηλεία  λέγεται Γρύλλος, όπως ο γιος του Ξενοφώντα, που σκοτώθηκε στη μάχη της Μαντίνειας.  Τι μαρτυρεί αυτή η ονοματοδοσία;

19. Να δώσετε τη σημασία της λέξης Ωδείο στην αρχαιότητα και σήμερα.

20. Να εντοπίσετε στο χάρτη τα τοπωνύμια της ενότητας.