Ξενοφώντος «Ελληνικά» Βιβλίο 2. Κεφ. 2. Περίληψη  § 5-15 και 2. § 16-17

Στην περίληψη που παρατίθεται στο σχολικό μας βιβλίο, μας δίνονται οι συντονισμένες ενέργειες της σπαρτιατικής ηγεσίας, με στόχο τον πλήρη αποκλεισμό -από στεριά και θάλασσα-της Αθήνας.

Χρειάζεται εδώ να θυμηθούμε τη δομή και λειτουργία του σπαρτιατικού πολιτεύματος.

• Ποιο είναι το δίλημμα που αντιμετωπίζουν οι πολιορκημένοι  Αθηναίοι;
• Ποια πρόταση μετέφερε η πρεσβεία των  Αθηναίων στον Άγι, τον ένα βασιλιά της Σπάρτης, όταν τους τέλειωσαν τα τρόφιμα;
• Αν σκεφθείτε πως στη Σπάρτη, όταν ο ένας βασιλιάς απουσίαζε σε εκστρατεία, ο άλλος παρέμενε  υποχρεωτικά στην πόλη, πως εξηγείτε εδώ την ενέργεια του άλλου βασιλιά της, του Παυσανία να οδηγήσει το στρατό του έξω από τα τείχη της Αθήνας;
• Γιατί δεν διαπραγματεύτηκε με τους Αθηναίους ο Άγις και τους παρέπεμψε στους εφόρους; Να απαντήσετε, έχοντας κατά νου τις αρμοδιότητες των εφόρων.
• Πως τους αντιμετώπισαν οι έφοροι, οι οποίοι, σημειωτέον, δεν τους επέτρεψαν την είσοδο στη Σπάρτη, αλλά άκουσαν τις προτάσεις τους στη Σελλασία;

Ξενοφώντος «Ελληνικά» Βιβλίο 2. Κεφ. 2. § 16-17

Διδακτικοί στόχοι

Να διαφανεί ο πρωταγωνιστικός ρόλος του Θηραμένη.

Σε δεύτερο επίπεδο, να διαφανεί ο ρόλος του Λυσάνδρου.

Λεξιλόγιο Γραμματικές και συντακτικές παρατηρήσεις

Τοιούτων: γεν. πληθ. ουδ. γέν. της δεικτ. αντωνυμίας  τοιο?τος-τοιαύτη-τοιο?το

ε?δώς: μτχ. Ενεστ. αρσεν. γέν., ονομ. εν. του ρ. ο?δα 

Συντάξεις του ρήματος:α) με αιτ.= γνωρίζω κάποιον ή κάτι, β) με απαρέμφατο= είμαι ικανός να, γ) με κατηγορημ. μτχ.=γνωρίζω πως, δ) με εξαρτημένη πρόταση

?ντέχω περί τινος: επιμένω για κάτι

πίστεως ?νεκα: Οι προθέσεις κανονικά μπαίνουν μπροστά από τις λέξεις με τις οποίες συντάσσονται, σε κάποιες όμως περιπτώσεις, προηγείται η λέξη και ακολουθεί η πρόθεση.Το φαινόμενο αυτό λέγεται αναστροφή της πρόθεσης και συμβαίνει με τις προθέσεις: περί, ?νεκα, ?νευ. Στην περίπτωση αυτή ανεβαίνει και ο τόνος της πρόθεσης περί  στην παραλήγουσα. 

διέτριβε: γ΄εν. πρτ. του ρ. διατρίβω=ζω, περνώ τον καιρό μου, καταναλώνω, φθείρω

?μολογήσειν: απαρ. Μέλ. του ρ. ?μολογέω-?, ?μολόγουν, ?μολογήσω, ?μολόγησα ,?μολόγηκα,  ?μολογήκειν

τέως: χρον. επίρ. έως τότε

?ρωτ?το: γ΄εν. Ενεστ. Ευκτ. του ?ρωτάομαι ??μαι, ?ρωτώμην, ?ρωτηθήσομαι, ?ρωτήθην, ?ρώτημαι, ?ρωτήμην

Στην ενότητά μας απαντήσαμεκι άλλους ρηματικούς τύπους που βρίσκονται  στην ευκτική του πλαγίου λόγου (λ?γοι, κατ?χοι, κελε?οι, ?ρωτ?το).

Η ευκτική ως έγκλιση εκφράζει επιθυμία και απλή υποκειμενική σκέψη (άρνηση μή, ο?). Η ευκτική του πλαγίου λόγου είναι έγκλιση των προτάσεων κρίσεως, όταν αντικαθιστά την απλή οριστική (άρνηση ο?), και έγκλιση των προτάσεων επιθυμίας, όταν αντικαθιστά την υποτακτική.

?ν (τούτων ?) ?ρωτ?το ?π' α?το?:  Στην αναφορική αυτή πρόταση έχουμε έλξη του αναφορικού. Πρόκειται για το φαινόμενο κατά το οποίο, η αναφορική αντωνυμία, όταν ο προσδιοριζόμενος όρος βρίσκεται σε γενική ή δοτική, δεν τίθεται σε αιτιατική, όπως απαιτεί η σύνταξη του ρήματος της αναφορικής πρότασης, αλλά ακολουθεί την πτώση του όρου αναφοράς

?ρέθη: γ΄εν. Παθ. Αορ. του α?ρέομαι-ο?μαι, ?ρούμην, α?ρήσομαι & α?ρεθήσομαι, ε?λόμην & ?ρέθην, ?ρημαι, ?ρήμην

Πρόσθετα σχόλια στα σχόλια του βιβλίου

Στην ενότητά μας έχουν  σταματήσει  οι εχθροπραξίες και κυριαρχεί η διπλωματική δράση, γι?αυτό έχουμε άφθονη εκφορά λόγου.  Η  διπλωματία είναι η απόπειρα απόκτησης στρατηγικού πλεονεκτήματος ή εύρεσης κοινά αποδεκτών λύσεων σε μια κοινή πρόκληση, μέσω της παράθεσης επιχειρημάτων και δηλώσεων με ήπιο και ευγενικό τρόπο, χωρίς διαπληκτισμούς. Ο όρος όμως δηλώνει μεταφορικά και την επιτηδειότητα, την ικανότητα κάποιου να εξυπηρετεί  το συμφέρον του, δίνοντας την εντύπωση ότι εργάζεται για το συμφέρον των άλλων. Στην περίπτωση αυτή, άλλα προβάλλονται  και άλλα επιδιώκονται δολίως. Αυτήν την περίπλοκη κατάσταση μαρτυρεί ο μακροπερίοδος λόγος με τις κύριες και δευτερεύουσες προτάσεις, με τις μετοχές και τα απαρέμφατα.

Το πρόσωπο από το οποίο εκπορεύεται όλη αυτή δράση, είναι ο Θηραμένης, πολιτικός και στρατηγός, ο οποίος ήταν μετριοπαθής ολιγαρχικός και φιλικά προσκείμενος στη Σπάρτη. Εμφανίστηκε στο πολιτικό προσκήνιο της Αθήνας το 411 π.Χ. συμμετέχοντας στο πραξικόπημα που ανέτρεψε τη δημοκρατία και επέβαλε το ολιγόμηνο καθεστώς των Τετρακοσίων. Πήρε μέρος στη ναυμαχία των Αργινουσών, το 406 π.Χ. και κατάφερε με διάφορους ελιγμούς από κατηγορούμενος να βρεθεί στη θέση του κατηγόρου. Αυτό και μόνο μαρτυρεί τη ρητορική του δεινότητα και τη δολιότητά του. Μετά το τέλος των διαπραγματεύσεων, θα τον συναντήσουμε ως έναν των Τριάντα Τυράννων.

Ωστόσο, στην ενότητα υπονοείται και η πολιτική δύναμη του Λυσάνδρου στη Σπάρτη, αφού το αξίωμα του ναυάρχου χαρακτηριζόταν σχεδόν ?τέρα βασιλεία.

Ερωτήσεις κατανόησης

Αφού διαβάσετε πολύ προσεκτικά τα σχόλια του βιβλίου σας στη σελ. 73-74, να απαντήσετε στις ερωτήσεις που ακολουθούν:

1. Τι ακριβώς εννοεί ο Ξενοφώντας με τη φράση: Τοιούτων δέ ?ντων;

2. Να προσέξετε την αρχή κάθε περιόδου στις § 16-17, να ονομάσετε το είδος των προσδιορισμών που απαντάμε και να εξηγήσετε αυτήν την αναφορά.

3. Πως διαμορφώνεται το πολιτικό σκηνικό στην Αθήνα; Ποια πολιτική παράταξη νομίζετε πως βρίσκεται στην πιο δεινή θέση και γιατί;

4. Ποιο είναι το υποκείμενο/ το πρόσωπο, του οποίου η διπλωματική δράση προβάλλεται στην ενότητά μας; Σε ποια πολιτική παράταξη ανήκε και πως διαγράφεται το μέλλον της στην Αθήνα;

5. Για ποιο λόγο ζητάει ο Θηραμένης από την εκκλησία του Δήμου  να σταλεί στο Λύσανδρο; Ποιο θα ήταν το νόημα της διάγνωσης των προθέσεων των Σπαρτιατών, σχετικά με το γκρέμισμα των Μακρών Τειχών; Τι σήμαιναν αυτά για τους Αθηναίους;

6. Έγινε δεκτό το αίτημα του Θηραμένη; Ο Ξενοφών δεν αναφέρει κάτι για τις αντιδράσεις της δημοκρατικής παράταξης. Για ποιο λόγο;

7. Ποιος ήταν ο πραγματικός λόγος που  ο Θηραμένης παρέμεινε τρεις ολόκληρους μήνες κοντά στο Λύσανδρο και ποια η πρόφαση που πρόβαλε στους συμπολίτες του για την καθυστέρηση αυτή;

8. Σε ποια ενέργεια προέβησαν οι Αθηναίοι μετά την επιστροφή του Θηραμένη; Ποιος ήταν επικεφαλής της αποστολής και με ποιες αρμοδιότητες;

9. Ποιες διαφορές διαπιστώνετε στην άσκηση της διπλωματίας στην αρχαιότητα και σήμερα;

Ασκήσεις Γραμματικής

1.  Να κλίνετε  το ουσ. ο πρεσβευτής  στον ενικό και πληθυντικό αριθμό.

2. Να αντιστοιχίσετε τα δεδομένα της Α στήλης με αυτά της Β.

      Α                                                        Β

α.  πέμψαι                                α΄. απαρ. Παρκ. Ενεργ. Φων.

β. πότερον                               β΄. χρονικό επίρρημα

γ. ?νεκα                                   γ΄.  ουσ. γ΄κλ., αρσεν. γέν.

δ.  πεμφείς                               δ΄.  απαρ. Αορ. Ενεργ. φων.

ε.  ?πιλελοιπέναι                       ε΄. τακτικό αριθμητικό

στ. ?, τι                                   στ΄.  ερωτηματική αντωνυμία ουδ. γέν.

ζ.  μηνί                                     ζ΄. γ΄εν. Ευκτ. Ενεστ.

η. τέως                                     η΄.  καταχρηστική πρόθεση

θ.  κελεύοι                               θ΄. μτχ. Παθ. Αορ., αρσεν. γέν.

ι.  δέκατος                                ι΄.  αναφορ. αντωνυμία ουδ. γέν.

3. Να συμπληρώσετε τους ρηματικούς τύπους που ζητούνται, στον παρακάτω πίνακα:

Ασκήσεις Συντακτικού

1.Να εντοπίσετε τις πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις της ενότητας και να δηλώσετε τον τρόπο εισαγωγής και εκφοράς τους.

2. Στην πρώτη περίοδο της  § 16 συναντάμε ένα σχήμα λόγου, που σχετίζεται με τη γραμματική συμφωνία των λέξεων, το σχήμα της πρόληψης. Σ?αυτό, το υποκείμενο δευτερεύουσας πρότασης προλαμβάνεται, τίθεται δηλαδή στην πρόταση που προηγείται, ως αντικείμενο ή προσδιορισμός (κυρίως της αναφοράς): 

Δημοκρατίαν γε ο?σθα τί?στί.[Ο?σθα τί εστί δημοκρατία.]

?ρθ?ς λέγεις περ? σωφροσύνης ? ?στιν. [?ρθ?ς λέγεις ? ?στιν ? σωφροσύνη.]
N.E.:Για δες την πίτα αν ψήθηκε. [Για δες αν ψήθηκε η πίτα.]

Μπορείτε να εντοπίσετε σε ποιο σημείο έχουμε αυτό το σχήμα;

3. Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τους όρους:

α. α?τόν από το βούλονται και το πέμψαι

β. πίστεως ?νεκα από το ?ντέχουσιν περί τ?ν τειχ?ν

γ. ?,τι τις λέγοι από το ?μολογήσειν

δ. ?έναι από το κελεύοι

ε. α?τοκράτωρ από το ?ρέθη

Λεξιλογικές ασκήσεις

1. Στις παρακάτω φράσεις να συμπληρώσετε τα κενά με τις λέξεις που σας δίνονται στον κατάλληλο τύπο και να βρείτε με ποια λέξη του κειμένου συγγενεύουν ετυμολογικά (διάλειμμα, λιποταξία, έλλειμμα,   λοιπός, έλλειψη,  υπόλοιπο, υπόλειμμα,  κατάλοιπο, έκλειψη, λείψανο, αδιάλειπτος, λοίσθιος, εγκατάλειψη, λιπόψυχος, ελλιποβαρής,).

α. Στις  29 Μαρτίου του 2006, είχαμε μια ολική  ????.  Ηλίου, ορατή  στο ακριτικό μας Καστελλόριζο.

Το ανατολικό άκρο της Ελλάδας, το Καστελλόριζο ή Μεγίστη

β. Η ελληνική οικονομία φαίνεται να πνέει τα  ????.

γ. Η  ?????   σε καιρό πολέμου χαρακτηρίζεται πράξη εσχάτης προδοσίας.

δ. Στην πράξη της διαίρεσης, εκτός από το διαιρετέο, το διαιρέτη και το πηλίκο, μπορεί να έχουμε  και  ?????..

ε. ??????.   άτομα είναι συνήθως γυναίκες σε νεαρή ηλικία, οι οποίες βρίσκονται σε μια μόνιμη προσπάθεια να ταυτιστούν αισθητικά με τα πρότυπά τους.

στ. Για να αντισταθεί κανείς  στους μηχανισμούς της προπαγάνδας, χρειάζεται να  βρίσκεται σε  ????..  πνευματική  εγρήγορση.

ζ. Η ?????.. της υπαίθρου λειτούργησε ως τροχοπέδη  στην οικονομική και κοινωνική μας εξέλιξη.

η. Στην «Αντιγόνη» του Σοφοκλή, η Ισμήνη εμφανίζεται στην αρχή  ?????., σε αντίθεση με την αδελφή της που τη χαρακτηρίζει  γενναίο φρόνημα.

θ. Τα όργανα γυμναστικής και ο  ?????   εξοπλισμός του γυμναστηρίου μεταφέρθηκαν στο ισόγειο του σχολείου μας.

ι. Πολλοί διαπιστώνουν ότι  μόνο αν αρθεί το  ???..   παιδείας στην πατρίδα μας, θα μπορέσει ο Ελληνισμός να επανενταχθεί στην Ιστορία.

ια. 26  χρόνια μετά το ατύχημα στο Τσέρνομπιλ, εντοπίζονται  ραδιενεργά  ?????  στο έδαφος των  βαλκανικών χωρών.

ιβ. Η καταξίωση του ανθρώπινου σώματος μαρτυρείται στην Ορθόδοξη Εκκλησία με την τιμή των αγίων   ?????.

ιγ. Στη διάρκεια των  ?????..  οι μαθητές οφείλουν να βγαίνουν στον αύλειο χώρο του σχολείου, όταν οι καιρικές συνθήκες το επιτρέπουν.

ιδ. Είναι ανάγκη οι αγρότες να αποκτήσουν μια περιβαλλοντική ευαισθησία, για να σταματήσουν να πετούν  ??????..   φυτοφαρμάκων σε ποτάμια και αρδευτικά κανάλια.

ιε. Η  αναποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης δεν οφείλεται μόνο στην  ?????. υποδομών, αλλά, ορισμένες φορές, και στην ανικανότητα ή την αδιαφορία των υπευθύνων.

2. Να εντοπίσετε τη σημασιολογική   διαφορά  των λέξεων έφορος και εύφορος, στα Αρχαία και στα Νέα Ελληνικά  και να τις ετυμολογήσετε.

3. Να δώσετε επίσης τη σημασιολογική διαφορά των χρονικών επιρρημάτων τέως και πρώην.

Πρόταση για διαθεματική εργασία

Στην ενότητά μας ξεκινούν οι διαπραγματεύσεις που θα καταλήξουν στην παράδοση της Αθήνας και την επιβολή του καθεστώτος των Τριάκοντα Τυράννων.

Να διαβάσετε το βιβλίο του Άρη Φακίνου «Το κάστρο της μνήμης» και να συγκρίνετε τη στάση του  Θηραμένη και των Αθηναίων με αυτήν του ήρωα του βιβλίου, Κώστα Μπέκα και των Παλαιοκαστριτών   απέναντι στους πολιορκητές τους.

http://www.kastaniotis.com/book/978-960-03-1034-4